|
| |
| |
Giai Thoại Ca Dao:
CĂNG BUỒM MỜI RƯỢU – GÁNH GẠO LỘI SÔNG
Có người nghe tiếng Lê Quý Đôn (*) học vấn uyên bác tìm đến hỏi ông:
- Dạ tôi có nghe hai câu mà không hiểu ý nghĩa ra sao và gốc gác ở đâu.
Xin ngài giảng cho.
- Vâng, ông cứ đọc.
- Dạ, hai câu ấy là:
Trương phàm khuyến tửu thi ca
Phụ mễ đầu hà chi thán
Lê Quý Đôn gật đầu:
- Hai câu ấy hay lắm. Nghĩa cũng rõ ràng đấy chứ. Chỉ là: “Khúc hát căng
buồm mời rượu – Lời than gánh gạo lội sông” chứ có gì là lạ!
- Dạ, thế nhưng nói như thế là hàm ý gì, và ở đâu mà ra những câu chẳng
ăn nhập gì với nhau cả?
Lê Quý Đôn ngẩn người. Đúng! Sao lại có hai câu chắp vá rời rạc thế này.
Ông càng nghĩ càng bí, đành nói với người kia:
- Bác cho tôi khất vài hôm. Ngày kia bác lại xem tôi có nghĩ ra không.
Người kia bằng lòng và ra về. Lê Quý Đôn hết nằm dài nghĩ ngợi, lại ra
thư viện lục sách vở, kiểm tra lại tất cả hồ sơ ghi chép của mình, vẫn
không tìm ra xuất xứ hai câu lạ lùng ấy.
Ông đành xếp sách, đi lang thang trong xóm ngoài làng, vừa đi vừa cố nhớ
lại trong óc xem có hy vọng giải đáp vấn đề không. Quen chân, ông ra mãi
ngoài bờ sông, thấy ông lái đang đẩy chiếc thuyền ra. Trên thuyền lại có
thêm mấy người sửa lại dây leo, để kéo buồm lên. Ông lái ngồi đầu khoang
cười bảo họ:
- Hay lắm, được gió cho căng buồm lên, chẳng phải chèo chống gì đâu. Các
ông mau tay lên rồi ta ngồi thung dung mà chén cho khoái! Rượu mua rồi!
Một anh cười ngặt nghẽo:
- Ừ! Rồi mà thung dung. Coi chừng nửa đêm xuôi xuống chỗ ngoặt kia. Lúc
ấy thì sẽ rõ:
Thuận buồm xuôi gió
Chén chú, chén anh
Nước ngược chèo quanh
Mày tao chi tớ!
Cả bọn cười ầm. Lê Quý Đôn giật nẩy mình. Bất giác ông cũng mỉm cười
khoan khoái. Ông đã tìm được cách giải đáp về câu thơ đang bắt mình suy
nghĩ. Thì ra câu thơ ấy chỉ là dùng cứ liệu của ca dao. A! "Căng buồm
mời rượu" là như thế đó.
Lê Quý Đôn vội vàng rảo bước về nhà. Thế thì - ông nghĩ - câu thơ dưới "Lời
than lội sông gánh gạo" cũng chỉ do xuất xứ của ca dao thôi. Trí nhớ ông
được huy động vội vàng. Nhưng ông chưa kịp nghĩ ra, thì đã đi tới đầu
xóm. Từ trong một nhà tranh nhỏ bên đường, một chị đang đưa con trên
võng. Tiếng ru trầm trầm tha thiết vẳng ra:
Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non.
Nghe được câu hát ru ấy, Lê Quý Đôn sung sướng như muốn reo lên. Ông
lặng đi một phút, rồi bất thần chạy vội về phòng đọc sách của mình, rút
ngay một tờ giấy và cầm lấy bút, lẩm bẩm:
- Thật là có thầy ngay trước mắt mà không biết hỏi. Mình còn phải học
nhiều!
Ông chép vội những câu vừa nghe được. Thật ra, đó cũng là những câu ông
đã biết, đã thuộc, chỉ vì vô ý mà không biết kịp thời vận dụng để ứng xử
kiến thức cho nhanh nhạy đấy thôi. Hồn thơ lai láng, ông ghi tiếp thêm
vài dòng nữa, nối vào những đoạn ca dao trên.
Hôm sau, người khách tới, vui vẻ nhận ở ông tờ giấy có chép lời giải
thích và bình luận... cũng bằng văn vần theo kiểu ca dao:
Thuận buồm xuôi gió
Chén chú chén anh
Nước ngược chèo quanh
Mày tao chi tớ
Phải chăng tích nọ
Có đúng hay không
Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non
Lời than lòng dạ héo hon
Ra ngoài chữ nghĩa dấu son thánh hiền.
Nguồn: Giai Thoại Văn Nghệ Dân Gian Việt Nam
_____________________
(*) Lê Quý Đôn (1726-1784) là nhà bác học Việt Nam thế kỷ 18. Ông
người làng Diên Hà, huyện Diên Hà, trấn Sơn Nam, nay thuộc tỉnh Thái
Bình. Nổi tiếng thần đồng, đỗ bảng nhãn năm 27 tuổi, ông là nhà bác học,
nhà văn hóa có kiến thức đa dạng và uyên bác. Ông để lại nhiều tác phẩm
thuộc nhiều lãnh vực:
-Về sử học: Đại Việt thông sử, Đại Việt sử ký tục biên, Bắc sứ thông
lục…
-Về triết học: Quần thư khảo biện, Dịch kinh phu thuyết, Thư kinh diễn
nghĩa, Xuân thu lược luận…
-Về khảo cứu: Vân đài loại ngữ, Phủ biên tạp lục, Kiến văn tiểu lục…
-Về sưu tập thơ văn: Toàn Việt thi lục, Hoàng Việt văn hải.
-Về sáng tác thơ, văn: Quế Đường thi tập, Quế Đường văn tập.
(Ghi chú của người sưu tầm) |
|
