|
| |
| |
-
Trần thị LaiHồng
-
Tranh minh họa của
Vơ Đ́nh
-
-
TRUNG THU
-
và NGÀY NHI ĐỒNG VIỆT
NAM
-
-
-
NHI ĐỒNG TRONG
CA DAO
-
-
-
Cội
nguồn tinh hoa văn hóa dân tộc nằm trong ca dao, kho tàng vô giá của
văn học. Theo định nghĩa của Ban Văn học Hội Khai Trí Tiến Đức,
qua tập Việt Nam Tự Điển do Mặc Lâm xuất bản tại Hà Nội năm 1931,
ca dao là những câu hát phổ thông trong dân
gian: ca là những bài hát thành khúc, dao là những câu hát ngắn
độ một vài ḍng.
-
-
Xưa Đức Khổng Tử suốt đời chu du thiên
hạ mong gặp cơ hội thực hành chính giáo giúp người đời sống an b́nh
hạnh phúc, nhưng đă gặp từ thất vọng này tiếp thất vọng khác, ngót
bảy mươi lui về quê cũ dạy học, sọan kinh sách, san định Kinh Thi,
là tập sách ghi lại những bài thơ dân gian, hầu hết tác giả khuyết
danh, tức là những bài ca dao. Vị thầy của hàng vạn thế hệ -
Vạn Thế Sư Biểu - cuối đời đă quyết dùng nghệ thuật thi ca hạ
tầng cơ sở để giúp người đời tu thân tạo đức, xây dựng căn bản gia
đ́nh, xă hội và nhân loại.
-
-
Rằm tháng Tám âm lịch, Trung Thu, Ngày
Nhi Đồng Việt Nam, nghĩ đến những thế hệ trẻ mới ra đời, vừa vào
đời, vừa có gia đ́nh và sẽ tiếp nối ḍng dơi giống ṇi, lần giở kho
tàng văn hóa dân tộc trong ca dao, sưu tầm đặc biệt những câu liên
hệ đến trẻ thơ, tôi ước mong góp phần giúp giới trẻ có cơ hội tiếp
nối truyền đạt và ǵn vàng giữ ngọc. Bài này gồm hai phần:
Ca dao
qua những điệu ru, và những tṛ chơi trẻ con qua ca dao ,
đồng dao.
-
-
-
ĐIỆU RU CA DAO
-
-
Tôi yêu tiếng nước tôi
-
Từ khi mới ra đời
-
Mẹ hiền ru những câu xa vời
-
ạ à ơi … tiếng ru muôn đời
…
-
(Phạm Duy, T́nh Ca)
-
-
-
-
-
Điệu
ru ca dao với âm hưởng tiếng mẹ là cánh tay yêu thương âu yếm ôm ấp,
là tấm chăn ấm áp ấp ủ, là làn gió mát dịu dàng mơn man, mang ước
vọng trang bị tâm thức trẻ thơ từ khi vừa mới chào đời, thấm nhuần
cách ăn lối ở, hiểu biết cách xử thế, trau dồi ư chí và nghị lực, để
khi trưởng thành có thể sống trong thanh thản an b́nh hạnh phúc.
-
-
Thế giới tràn đầy điệu ru, từ những bộ
lạc bán khai khuất lấp sau những cánh rừng già hoang vu, cho đến
những quốc gia xưa cổ có nền văn minh sáng chói quanh Địa Trung Hải,
Đại Tây dương, Ấn Độ Dương hay Thái B́nh Dương, và ngay cả đến những
quốc gia văn minh hiện đại với vũ khí hạch nhân và hỏa tiễn liên
hành tinh liên lục địa.
-
-
T́m hiểu về những điệu ru, được biết
măi đến cuối năm 1930, nước Anh mới bắt đầu ghi nhận giá trị những
điệu ru con và cố công thu thập, khuyến khích thực hiện. Từ bấy đến
nay, có rất nhiều băng cũng như đĩa nhạc ru con. Bài ru gốc Đức
nhạc Brahms tựa đề Brahm’s Lullaby bắt đầu bằng
Guten
Abend, gute Nacht …có lời ru ca ngợi hương sắc hoa hồng
hoa huệ và nói đến những thiên thần che chở trẻ thơ yên ngủ giấc
lành. Đĩa nhạc Lullaby Magic của Joanie Bartels cũng hát
những lời ca tụng thiên nhiên, ca tụng trăng sao theo nhạc cổ điển
Morart, Brahms, và nhạc rock The Beatles … Đĩa
Honest Lullaby
của Joan Baer có nhắc nhở xưa được mẹ ru, hoặc nói về t́nh thương
yêu của mẹ. Nhưng phải xác nhận không quốc gia nào có những
điệu ru ca dao phong phú như tại Việt Nam.
-
-
Chỉ có trẻ sơ sinh Việt Nam khi vừa mở
mắt chào đời đă được chính người mẹ và những người thân trong gia
đ́nh dẫn dắt vào ḍng văn học dân gian bằng những điệu ru đong đưa
theo vơng nôi kẽo kẹt. Nghệ thuật thi ca bắt nguồn từ văn hóa mẹ
được truyền đạt, d́u dắt tâm hồn trẻ thơ vào nền giáo huấn căn bản
của con người, thấm đậm vào tâm thức vào tim óc vào máu thịt vào hơi
thở vào giọng cười hạnh phúc và cả tiếng khóc đau thương.
-
Qua lời mẹ ru, trẻ vỡ ḷng t́nh yêu quê
hương :
-
Ạ ơi ời … à ơi
…
-
Con chim bay lưng trời
c̣n có tông có tổ
-
Con cá lội giữa ḍng nước vẫn có lổ
có hang
-
Người trên đời có tổ quốc giang san
-
Tinh thần ư chí phải nhịp nhàng với
non sông
-
Uống nước ta phải nhớ nguồn
-
Thấy non sông rộng nhớ ơn cao dày
-
-
Và tri ân những anh hùng liệt nữ có
công giữ ǵn đất nước :
-
Ạ ơi ời … à ơi …
-
Bà Trưng quê ở Châu Phong
-
Giận người tham bạo, thù chồng chẳng
quên
-
Chị em nặng một lời nguyền
-
Phất cờ nương tử thay quyền tướng
quân
-
Ngàn Tây nổi áng phong trần
-
Ầm ầm binh mă xuống gần Long Biên
-
Hồng quần nhẹ bước chinh yên
-
Đuổi ngay Tô Định dẹp yên biên thành
-
Đô kỳ đóng ở Mê Linh
-
Lĩnh Nam riêng một triều đ́nh nước
ta
-
Ạ ơi ời … à ơi …
-
-
Ru con, con ngủ an lành
-
Cho mẹ gánh nước rửa bành con voi
-
Ạ à ạ ơi …
-
Muốn coi lên núi mà coi
-
Noi gương bà Triệu cỡi voi đánh cồng
…
-
-
Qua lời ru, mẹ dạy con t́nh đồng bào :
-
Nhiễu điều phủ lấy giá gương
-
Người trong một nước phải thương
nhau cùng
-
Bầu ơi thương lấy bí cùng
-
Tuy rằng khác giống nhưng chung một
giàn …
-
Và đạo nghĩa làm người con hiếu
thảo :
-
Ru hời ru hỡi là ru… à ơi ...
-
Công cha như núi ngất trời
-
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
-
Núi cao biển rộng mênh mông
-
Cù lao chín chữ ghi ḷng con ơi !
-
-
-
-
-
Mẹ ngồi ru con, đong đưa vơng buồn giọt
lệ rưng rưng tự nhắc ḿnh về ơn nghĩa sinh thành dưỡng dục :
-
Có con, mẹ nghĩ thương thay
-
Chín tháng mười ngày mang nặng đẻ
đau …
-
Lên non mới biết non cao
-
Nuôi con mới biết công lao mẫu từ …
-
-
Mẹ than thở với con thơ :
-
Chiều chiều lại nhớ chiều chiều
-
Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột
đau
-
Chiều chiều xách giỏ hái rau
-
Ngó lên mả mẹ ruột đau chín chiều
-
-
Qua lời mẹ ru, trẻ biết cảnh gia đ́nh
có cha đi xa :
-
Đêm khuya
trăng tà, mẹ ru con ngủ … ạ à ạ ơi …
-
Ngoan ngoan con nhoẻn miệng cười
-
Thương con, mẹ tưởng như đời nở hoa
… ạ à ạ ơi …
-
Sương nắng miền xa, con ơi, cha con
sương nắng miền xa
-
Mong sao con trẻ quê nhà được vui …
-
-
Mẹ thở than cùng con :
-
Ru con, con ngủ cho rồi
-
Mẹ ra chỗ vắng mẹ ngồi mẹ than
-
Miệng ru mắt nhỏ hai hàng
-
Nuôi con càng lớn mẹ càng lo thêm …
-
-
Con c̣ mà đi ăn đêm
-
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao !
-
Ông ơi, ông vớt tôi nao
-
tôi có ḷng nào ông hăy xáo măng
-
Có xáo th́ xáo nước trong
-
Đừng xáo nước đục đau ḷng c̣ con …
-
-
Cái c̣ cái vạc cái nông
-
Sao mày dậm lúa nhà ông hỡi c̣
-
Không không tôi đứng trên bờ
-
Mẹ con cái vạc đổ ngờ cho tôi
-
Chẳng tin th́ ông đi dôi
-
Mẹ con nhà nó c̣n ngồi đây kia …
-
-
Bài ru con được phổ biến rộng răi trong
Nam c̣n kèm điệu đàn bầu thiết tha áo năo :
-
Gió mùa Thu, mẹ ru con ngủ
-
Năm canh chầy, là năm canh chầy,
thức đủ vừa năm
-
Nín, nín đi con ! Con nín, nín đi
con !
-
Con hỡi, con là hời !
-
Con hỡi con hời !
-
Hỡi chàng là chàng à ơi !
-
Hỡi người là người à ơi !
-
Em nhớ tới chàng ! Em nhớ tới người
!
-
Hăy nín, nín đi con ! Hăy ngủ, ngủ
đi con !
-
Con hỡi con hời … Con hỡi con hời
… hỡi con !
-
-
-
-
-
-
Ngoài mẹ hiền, trẻ thơ c̣n được bà nội
bà ngọai truyền ru để biết nết ăn thói ở trong gia đ́nh :
-
Cái ngủ mày ngủ cho lâu
-
Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về
-
Bắt được mười tám mười chín con trê
-
Cắm cổ lôi về cho cái ngủ ăn
-
Cái ngủ mày ăn chẳng hết
-
Để dành đến Tết mồng ba … à ơi à …
à ạ ơi …
-
-
À ơi … cái ngủ mày ngủ cho say
-
Mẹ mày vất vả chân tay tối ngày …
-
-
Bà nội bà ngọai cũng ru cháu bằng những
lời nhắc nhở :
-
Ạ à ơi … ơi à ạ ơi …
-
Có cha có mẹ th́ hơn
-
Không cha không mẹ như đờn đứt giây
-
Đờn đứt giây c̣n xây lại nối
-
Cha mẹ chết rồi con phải mồ côi
-
Mồ côi khổ lắm con ơi
-
Đói cơm không ai giúp, lỡ lời chẳng
ai bênh !
-
-
Ạ ơi ời … ạ ời ơi …
-
C̣n cha gót đỏ như son
-
Mất cha gót mẹ gót con lấm bùn
-
-
Ru hời ru hỡi là ru …
-
Mất cha con cũng u ơ
-
Mất mẹ con cũng bơ vơ một ḿnh
-
-
Cũng có những trường hợp ông nội hay
ông ngọại tiếp lời ru nhắc nhở :
-
Non kia ai đắp nên cao
-
Sông kia ai bới ai đào mà sâu
-
-
Ông ru cháu là dịp truyền đạt ư chí
quật cường vững ḷng yêu thương quê cha đất tổ, không ai có quyền
chia cắt đất nước cho ngọai bang hoặc chia rẽ chủng tộc :
-
Nước non là nước non nhà
-
Ai chia được nước ai dời được non
-
Con người có tổ có tông
-
Như cây có cội như sông có nguồn
-
-
-
-
-
-
Và công lao sinh thành dưỡng dục :
-
Trứng rồng lại nở ra rồng
-
Hạt thông lại nở cây thông rườm rà
-
Có cha mẹ mới ra ta
-
Làm nên thời bởi mẹ cha vun trồng
-
Khôn ngoan nhờ đức cha ông
-
Làm nên phải đoái tổ tông phụng thờ
-
Đạo làm con chớ hững hờ
-
Phải đem hiếu kính mà thờ từ nghiêm
-
-
Ông khuyên bảo cháu trai :
-
Làm trai đứng ở trên đời
-
Sao cho xứng đáng giống ṇi nhà ta
-
Ghé vai gánh vác sơn hà
-
Sao cho tỏ mặt mới là trượng phu
-
-
Làm trai cố chí lập thân
-
Rồi ra gặp hội phong vân cũng vừa
-
Nên ra tay kiếm tay cờ
-
Chẳng nên th́ cũng chẳng nhờ cậy ai
-
- Và cháu gái cháu trai đều dược dạy :
-
Đă sinh ra kiếp ở đời
-
Trai thời trung hiếu đôi vai cho tṛn
-
Gái thời trinh tĩnh ḷng son
-
Sớm hôm ǵn giữ chẳng c̣n chút sai
-
ạ à ạ ời ơi …
-
Trai lành gái tốt ra người
-
Khuyên răn trong bấy nhiêu lời cho chuyên
-
- Ông dạy cháu :
-
Ru hời ru hỡi là ru …
-
Thói thường gần mực th́ đen
-
Anh em bạn hữu phải nên chọn người
-
Những người lêu lổng chơi bời
-
Cùng là lười biếng ta thời tránh xa
-
-
Và tinh thần trách nhiệm :
-
Ai ơi đă quyết th́ hành
-
Đă đốn th́ vác cả cành lẫn cây
-
-
Ai ơi đă quyết th́ hành
-
Đă đan th́ lận tṛn vành mới thôi
-
- Và t́nh đoàn kết :
-
Một cây làm chẳng nên non
-
Ba cây chụm lại lên ḥn núi cao
-
- Nhiều ông nội ông ngọai lại
lẩy Kiều hoặc tập Kiều
khi
ru cháu, vừa dạy dỗ vừa tỏ bày tâm sự :
-
À ơi ới … à ạ ơi …
-
C̣n non c̣n nước c̣n dài
-
Nắng mưa thui thủi quê người một thân
-
Đoái trông muôn dặm tử phần
-
Hồn quê theo ngọn mây Tần xa xa …
-
À à ơi …ới à à ơi …
-
Xót thay chiếc lá bơ vơ
-
Kiếp trần biết rũ bao giờ cho xong !
-
Bốn bề bát ngát mênh mông
-
Triều dâng hôm sớm mây lồng trước sau
-
Bốn phương mây trắng một màu
-
Trông vời cố quốc biết đâu là nhà
-
À à ơi …
-
Từ phen chiếc lá ĺa rừng
-
Con tằm đến thác cũng c̣n vương tơ
-
Ru hời ru hỡi là ru …
-
- Những câu ḥ ru c̣n chịu ảnh hưởng thời cuộc. Đặc biệt là những ông
nội ông ngọai từng sống dưới chế độ cộng sản, từng vào tù cải tạo,
từng bị đày kinh tế mới, từng bị hạn chế từng cái ăn cái mặc, từng
bị cướp đọat nhà cửa, và nhất là bị tước đọat mọi tự do. Vẫn những
điệu Kiều lẩy :
-
Trăm năm trong cơi người ta
-
Ở đâu cũng được đi ra đi vào
-
Xa xôi như xứ Bồ Đào
-
Người ta cũng được đi vào đi ra
-
Đen đủi như Angola
-
Người ta cũng được đi ra đi vào
-
Chậm tiến như ở nước Lào
-
Người ta cũng được đi vào đi ra
-
Chỉ riêng có ở nước ta
-
Người ta chẳng được đi ra đi vào !
-
-
Bắt phanh trần, phải phanh trần
-
Cho may-ô, mới được phần may-ô !
-
- Ông ru cháu mà nhắc nhở sách lược học tập cải tạo dưới chế độ cộng
sản :
-
Nước ta chẳng có nhà tù
-
Chỉ ṭan trường học tít mù rừng sâu
-
Học cho trắng xóa mái đầu
-
Thân làm phân bón tưới màu cỏ hoa
-
Học cho tan cửa nát nhà
-
Biến thành dă thú mới ra khỏi trường !
-
-
Tội chi chẳng biết tội ǵ
-
Sáng ra lănh củ khoai ḿ ăn chơi !
-
-
Lời ru của ông không quên nhắc cháu về ḥan cảnh đất nước :
-
Ngày đi, Đảng bảo Việt gian
-
Ngày về th́ Đảng chuyển sang Việt Kiều
-
Chưa đi : phản động trăm chiều
-
Đi rồi : thành khúc ruột yêu ngàn trùng !
-
Trốn đi, Đảng bắt đến cùng
-
Trở về, mời gọi, săn lùng đô-la
-
Đảng xưng ân đức bao la
-
Làm Bác thằng đểu, làm cha thằng lừa !
-
-
Ngày xưa chửi Mỹ hơn ai
-
Ngày nay nịnh Mỹ hơn mười lần xưa !
-
Ngày xưa đánh Mỹ không chừa
-
Ngày nay con cái lại lùa qua đây
-
Ngày xưa Mỹ xấu đảng hay
-
Ngày nay đảng ngửa hai tay xin tiền !
-
- Và nhại thơ Phan Khôi :
-
Làm sao cũng chẳng làm sao
-
Dẫu có thế nào cũng chẳng làm chi !
-
Làm chi cũng chẳng làm chi
-
Dẫu có làm ǵ cũng chẳng làm sao !
-
-
Bác Hồ nói chuyện sửa sai
-
Sai th́ cứ sửa, sửa rồi lại sai !
-
Đảng ta th́ rất anh tài
-
Đỉnh cao trí tuệ sai hoài vẫn sai !
-
-
Sửa sai rồi lại sửa sai
-
Sửa th́ cứ sửa sai th́ cứ sai !
-
-
-
-
-
- Hết lẩy Kiều, ông lại lẩy Cung Oán :
-
Phong trần đến cả sơn khê
-
Tang thương đến cả hoa kia cỏ này
-
-
Và lẩy cả … ca dao :
-
Ngang lưng th́ thắt phương châm
-
Đầu đội chính sách, tay cầm chủ trương
-
Chân mang đôi dép lập trường
-
Đi ḥai chẳng biết con đường là mô !
-
-
Có con mà gả chồng gần
-
Nửa đêm xe đạp mang phần cho cha
-
Có con mà gả chồng xa
-
Tháng tháng nó gửi đô-la ḱn ḱn !
-
- Niềm ước ao ông gửi cháu qua lời ru :
-
Bao giờ Đảng mới hết hành ?
-
Bao giờ Đảng mới trung thành v́ dân ?
-
Bao giờ dân có cái ăn ?
-
Bao giờ Đảng chết … để dân ăn mừng ???
-
-
Bao giờ độc đảng thành đa
-
Bấy giờ nước Việt thật là tự do
-
Bao giờ xác Bác thành tro
-
Bấy giờ dân Việt thôi lo, hết buồn !
-
- Lời lẩy Kiều ư nhị thú vị nhất tôi được nghe một ông ngọai ru cháu
là :
-
Trăm năm trong cơi người ta
-
Chữ Tâm kia mới bằng ba chữ Tài
-
Ơi à ơi … à là ơi …
-
- Thường thường bà và mẹ bận công việc, con gái có nhiệm vụ giữ em và
con chị c̣n nhỏ cũng biết ru những lời dỗ dành năn nỉ :
-
Ạ ơ ời … à ơ ơi…
-
Nam nhi đứng ở trên đời
-
Thông minh tài trí là người trần gian
-
Ngoan ngoan, ngoan thật là ngoan
-
Em thơ chị ẵm, em ngoan chị bồng
-
Bông bỗng bống bồng bồng bông
-
Lớn lên em phải ra công học hành
-
Tinh tĩnh tính tinh là t́nh tinh
-
Chớ nên học thói vô t́nh hỡi ai
-
Làm trai cho đáng nên trai
-
Xuống Đông, Đông tĩnh, lên Đoài, Đoài tan
-
Ngoan ngoan, ngoan thật là ngoan …
-
- Em chưa ngủ v́ thiếu sữa mẹ :
-
Ơ ầu ơ … em tôi khát sữa bú tay
-
Ai cho bú thép một ngày mang ơn
- (ghi chú
bú thép = bú nhờ)
-
- Qua lời ru, chị mượn em để nói những ước mơ :
-
Em tôi buồn ngủ buồn nghê
-
Buồn ăn cơm nếp cháo kê thịt gà
-
Buồn ăn bánh đúc bánh đa
-
Buồn ăn khoai nướng cùng là bánh trôi
-
Ơ ầu ơ ớ ầu ạ ơ …
-
-
Ơ ầu ạ ơ …
-
Gió đưa gió đẩy
-
về rẫy ăn c̣ng
-
về sông ăn cá
-
về giồng ăn dưa …
-
-
Ầu ơ … Ai ơi về miệt Tháp Mười
-
Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn
-
- Chị trẻ con nên c̣n giọng con trẻ :
-
Con mèo mà trèo cây cau
-
À ơi ới à mèo… à ơi
-
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà
-
Chú chuột đi chợ đường xa
-
Mua mắm mua muối để giỗ cha chú mèo
-
Ơi mèo là mèo… à ơi …
-
-
-
-
-
-
Ví von tương thân tương trợ :
-
Con c̣ chết rũ trên cây
-
Bồ cu mở lịch xem ngày làm ma
-
Cà cuống uống rượu say đà
-
Bao nhiêu cóc nhái nhảy ra chia phần
-
Chào mào th́ đánh trống quân
-
Chim chích mặc quần vác mơ đi rao …
-
Con quạ tha lá lợp nhà
-
Con cu chẻ lạt con gà dựng phên
-
- Và thắm thiết đẫm t́nh :
-
Chị ngă th́ em phải nâng
-
Đừng thấy chị ngă mà em bưng miệng cười
-
Khôn ngoan đối đáp người ng̣ai
-
Gà cùng một mẹ chớ ḥai đá nhau
-
À ơi à ơi ời à ơi …
-
Em ơi, anh em nào phải người xa
-
Cùng chung bác mẹ một nhà cùng thân
-
Yêu nhau như thể tay chân
-
Anh em ḥa thuận hai thân vui mừng
-
À ơi …
-
Đắng cay cũng thể ruột rà
-
Ngọt ngào cho lắm nhưng là người dưng
-
-
Con chị dại, có khi chẳng biết dỗ em, đành ngỏ lời năn nỉ vỗ về
thương yêu :
-
Ru em, em hăy nín đi
-
Kẻo mà mẹ đánh em th́ em đau
-
Em đau chị cũng buồn rầu
-
Bé mồm bé miệng kêu đâu bây giờ …
-
- Chị mượn lời ru em để tỉ tê với mẹ :
-
Mẹ ơi chớ đánh con đau
-
Để con đi bắt ốc hái rau mẹ nhờ …
-
-
Đó là giọng Bắc. C̣n trong Nam, cô chị cũng cùng tâm trạng :
-
Ầu ơ … ơ ầu ạ ơ …
-
Má ơi đừng oánh con goài
-
Để con đi câu cá nấu canh xài má ăn
-
-
Ầ ơ … Má ơi! Con dzịch chết ch́m
-
Tḥ tay dzớt nó, con cá ḱm nó cắn con !
-
- Cô chị miền Trung cũng ḥ ru em. Đặc biệt miền Trung từ Thanh Hóa
vào Thừa Thiên là vơng nôi Việt cổ, nên nhiều câu ḥ mang nặng dấu
ấn từ ngữ Việt xưa có khi khó hiểu đối với những vùng khác.
-
-
Cô chị lớn ru em:
-
Hai tay cầm bốn tao nôi
-
tao thẳng tao dùi, tao nhớ tao thương
-
Tao th́ báo bổ hai thân
-
tao th́ kết nghĩa Châu Trần với ai …
-
(Ghi chú tao = giây treo nôi)
-
-
-
-
-
-
Bài ru em của người Mường Thanh Hóa :
-
Rú ru là răy là ru
-
Tảy cho lâu lâu
-
cho chú đi bắn
-
bắn chim mi ăn trái đào
-
bắn chim tao ăn trái mận
-
bắn chim lấm tấm ăn ở lưng tâu
-
bắn chim kỳ chim cu ăn mạ
-
chó sủa chi nhao nhao
-
chó sủa con trai ng̣ai sông vô t́m mái
-
t́m mái th́ t́m nơi xa
-
Một chum cà hai ba nụ bông kế
-
Bận áo lễ nhà ngài chẳng cho
-
Chơi trai nhởi mái th́ đi cho xa
-
Nhởi trên nhà được ba dùi đục
-
Nhởi dưới cươi được chục cọc rào
-
Nhởi bến sào được ba cơn nứa
-
Nhởi dưới tỉnh được bốn cây gươm
-
Nhởi về đất Mường ăn thương ở lợi, út ơi !
-
Bọ mạ giục làm cửa làm nhà đàng phương xa có lợi …
- (Ghi chú
tảy = ngủ; chim mi=lọai
chim két nhiều màu; chim tao = chim sẻ màu mốc xám hoặc đen;
chim lấm tấm = chim cu cườm; tâu = trâu;
chim kỳ
= chim cu đất; mái = gái; kế = một loại cà dại;
ngài = người; nhởi = chơi;
cươi = sân; cơn
= cây)
-
-
- Vùng Thừa Thiên với những địa danh chợ búa trong vùng :
-
Ru em cho théc cho muồi
-
Để mạ đi chợ mua vôi ăn trầu
-
Mua vôi Chợ Quán Chợ Cầu
-
Mua cau Nam Phổ mua trầu Chợ Dinh
-
Chợ Dinh bán áo con trai
-
Triều Sơn bán nón, Mậu Tài bán kim …
-
Kim găm ḥ áo mất rồi
-
Tiếc công mẹ đă đứng ngồi chọn kim
- (Ghi chú
théc = ngủ; muồi = say)
-
- Chị cũng bắt chước người lớn ru câu t́nh ca :
-
Ạ ơi ời à ạ ời ơi …
-
Chàng về thiếp một theo mây
-
Con thơ ở lại chốn nầy ai nuôi ?
- (Ghi chú
mây = với)
-
- Nhưng bản tính trẻ con lại nghịch ngợm nổi dậy :
-
Ai nuôi con trống gà vàng
-
Nửa đêm dậy gáy cho chàng thức khuya ?
-
À ơi ới … chàng ơi !
-
Thức khuya dậy sớm cho quen
-
Đổ than vô bệ để tập rèn với em !
-
-
Chị đổi giọng :
-
À ơ … Con chim nho nhỏ
-
Cái lưng nó đỏ
-
Cái mỏ nó vàng
-
Nó kêu người ở trong làng
-
Đừng tham lănh lụa phụ phàng vải bô
-
-
Chim khôn kêu tiếng rảnh rang
-
Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe
-
-
Chim quyên hút mật bông quỳ
-
Nam kỳ lục tỉnh thiếu ǵ gái khôn
-
Con gái khôn lấy nhầm chồng dại
-
Như bứt bông hoa lài cắm … bại cứt trâu !
-
- Chị cũng có khi lên tiếng ngỏ lời khuyên dạy :
-
Ạ ơi ời … ạ à ạ ơi …
-
Ngọc kia chẳng giũa chẳng mài
-
Cũng thành vô dụng, cũng ḥai ngọc đi
-
Con người ta có khác ǵ
-
Học hành dốt nát ngu si hư đời
-
À ơi ới … à ạ ơi … Ru hời ru hỡi là ru …
-
-
Những
điệu ḥ trong kho tàng ca dao tưởng không bao giờ kể hết. Một bài
viết nhỏ chẳng đủ tầm vóc ghi nhận, phần bị lăng quên hoặc thất lạc
trước đà văn minh vật chất, nhất là làn sóng phi dân tộc của cộng
sản. Nhưng mấy trang trích dẫn cũng đủ thấy sức mạnh vơng nôi điệu
ru tiếng mẹ à ơi đă hà hơi truyền đạt căn bản giáo dục vào tâm hồn
trẻ thơ ngay khi mới vào đời. Sứ mạng của mẹ là đưa con vào vơng
nôi văn hóa mẹ.
-
-
Quốc gia văn minh vật chất như Hoa Kỳ có phong trào khuyến khích
nuôi con bằng sữa mẹ, ru con bằng lời mẹ, hay ít nhất cũng dùng
những băng hoặc điă nhạc ru con. Ứơc mong sao các trung tâm băng
đĩa Việt Nam, các ca sĩ trong cũng như ngoài nước, nghĩ đến việc
thực hiện những tác phẩm Ru Con Bằng Tiếng Mẹ, để giúp trẻ có một
căn bản giáo dục vững mạnh từ nguồn văn hóa dân tộc.
-
-
-
-
Trần thị LaiHồng
-
Hoa bang, tháng 8-2007
-
-
-
Kỳ sau :
ĐỒNG DAO và TR̉ CHƠI
-
-
Tài liệu tham khảo :
- -
Doăn
Quốc Sỹ, Tuyển tập Văn chương Nhi đồng, Sáng Tạo, Saigon 1969
- -
Joanie
Bartels, Lullaby Magic, Discovery Music, 1980
- -
Lullaby, a Collection, Music for Little People, 1994
- -
Lư
Nhất Vũ - Lê Giang, T́m hiểu Dân ca Nam bộ,
Nhà Xuất bản
TPHCM, 1983
- -
Minh
Hiệu, Tục ngữ Dân ca Mường Thanh Hóa,
NXB Văn hóa Dân tộc, Hà
Nội, 1999
- -
Ôn Như
Nguyễn văn Ngọc, Tục ngữ Phong dao,
NXB Vĩnh Hưng Long, Hà
Nội, 1928
- -
Ôn Như
Nguyễn văn Ngọc, Thi ca B́nh dân Việt Nam,
NXB Sống Mới,
Saigon, 1978
- -
Nguyễn
Hữu Ba, Dân ca Việt Nam, Bộ Quốc gia Giáo dục, Saigon, 1961
- -
Nguyễn
Ngọc Phách, Việt sử Đương đại qua 200 câu Vè Bất hủ,
tác giả
ở Melbourne, Australia và Tổ hợp Xuất bản Miền Đông Hoa Kỳ, 2007
- -
Nguyễn
Tấn Long - Phan Canh, Đất Lề Quê Thói, NXB Sống Mới, Saigon,
1970
- -
Nguyễn
Trúc Phượng, Văn học B́nh dân, Nhà Sách Khai Trí, Saigon,
1964
- -
Nguyễn
văn Vĩnh, Trẻ Con Hát Trẻ Con Chơi,
NXB Alexandre de Rhodes,
Hà Nội, 1943
- -
Nguyễn
Xuân Kính - Phan Đăng Nhật, Kho Tàng Ca Dao Người Việt,
NXB
Văn hóa Thông tin Hà Nội, 1995
- -
Trương
Tửu, Kinh Thi Việt Nam, Tủ Sách Văn hóa Hàn Thuyên, Saigon,
1940, Xuân Thu tái bản,Houston, TX, Hoa Kỳ
-
- Vũ Ngọc
Phan, Tục ngữ và Dân ca Việt Nam,
NXB
Văn Sử Địa, Hà Nội, 1956
-
-
Trích từ: Gio-o.com
|
|
