|
|
Từ chữ Nôm đến quốc ngữ (2): Dzương Quí Phi và Cơm Gà Hải NamNguyên NguyênTrong lịch sử Trung quốc, rất nhiều phụ nữ đă được lưu danh muôn thuở. Về chính trị, có Vơ Tắc Thiên, Lữ Hậu, Từ Hi, v.v. Về sắc đẹp, thường làm nghiêng thành đổ nước, có Tây Thi gái nước Việt, có Dương Quí Phi ở đời nhà Đường. Dương Quí Phi tên thật Dương Ngọc Hoàn, vào lúc 18 tuổi (năm 736) được một thái tử con vua Đường Huyền Tông (tức Đường Minh Hoàng, 713-755) lấy làm vợ. Đến năm 741, vua Đường Minh Hoàng được dịp gặp gỡ Dương Ngọc Hoàn, đâu đó ở trong cung. Sau lần gặp gỡ đó, nhà vua đem ḷng say mê thiếu nữ họ Dương. Rồi giật vợ của con trai, đưa nàng vào cung, phong cho tước Quí Phi - tức người cung phi được vua yêu quí nhất. Dương Quí Phi xinh đẹp đến độ nhà vua lúc nào cũng bỏ ăn quên ngủ, quấn quít bên nàng, và xao nhăng việc triều chính. Nhà vua c̣n xây cho nàng một bồn tắm dùng suối nước nóng, để sáng sáng cùng nàng du dương trong bồn tắm và lâm triều rất muộn. Dựa vào thế của Dương Quí Phi, anh của nàng, Dương Quốc Trung, được làm quan đến chức Tể Tướng, và toàn thể họ hàng gia đ́nh đều được vinh hoa phú quí. Ở thành phố Phạm Dương (Fan Yang) gần chốn biên thùy phía Bắc có một viên tướng không phải gốc Hán tộc là An Lộc Sơn. Ban đầu An Lộc Sơn được Dương Quí Phi nhận làm con nuôi. Nhưng vây cánh của An Lộc Sơn ở trong triều lại thuộc phe đối nghịch với Tể Tướng Dương Quốc Trung. Đến lúc hai phe thanh toán nhau, phe đỡ đầu của tướng An Lộc Sơn bị phe Dương Quốc Trung triệt hạ. Phẫn uất trước việc gia đ́nh họ Dương càng ngày càng lộng quyền, An Lộc Sơn dấy binh nổi loạn. Đường Minh Hoàng và thuộc hạ phải bỏ kinh thành chạy trối chết về Thành Đô (Cheng Du) ở khu vực Tứ Xuyên. Tại đây đám hộ giá vua và dân chúng cũng đâm nổi loạn và giết chết Dương Tể Tướng, anh của Quí Phi. Họ cũng bắt vua phải treo cổ Dương Quí Phi, và vua sau cùng phải thuận t́nh, mặc dù rất thương yêu nàng. Loạn An Lộc Sơn cuối cùng bị dập tắt và vua hồi loan trở lại Tràng An, như một người mất hồn. Sống trong thương tiếc nhớ nhung, nhà vua không c̣n ḷng dạ trông coi việc nước, nên nhường ngôi lại cho người con thứ ba, rồi qua đời khoảng một năm sau. Dương Quí Phi nhanh chóng trở thành nhân vật đầy huyền thoại, cho thi phú và kịch nghệ. Thời đại Đường Minh Hoàng (713-756) cũng là thời cực thịnh của thơ Đường, với những thi bá nổi tiếng như Đỗ Phủ, Lí Bạch, Bạch Cư Dị,.... Và Đường Minh Hoàng thường được xem như một trong số ít hoàng đế có nhiều đam mê văn nghệ, thi phú và có công trong việc phát triển văn hoá cho nước Tàu [2]. Dương Quí Phi – đọc Yang Guí Fei theo kiểu Hoa Bắc và quan thoại, và theo kiểu Quảng Đông: Yeung Guei Fi. Tại Việt Nam, người phía Bắc có khuynh hướng phát âm Dương như Dzương và hầu hết các từ bắt đầu bằng D như Dz. Trong bài này, chúng ta sẽ cố gắng t́m cách lư giải nguyên ủy của âm Dz bằng một vài giả thuyết khác nhau. Đặc biệt chúng ta sẽ lưu tâm đến một giả thuyết mới cho âm Dz: Giả thuyết ‘Cơm gà Hải Nam’ tŕnh bày ở phần cuối. Để rồi t́m cách tổng hợp các giả thuyết trong khuôn khổ ‘thuyết nhất thống về Việt ngữ’ của loạt bài này. Nhưng trước hết xin xem qua một hai điểm dễ nhầm do kư âm bằng chữ cái a-b-c gây nên.
Ngay từ thời chữ quốc ngữ mới được phát triển, chữ D đă gây lộn xộn cho tên thành phố Đà-Lạt, một thành phố có khí hậu mát rượi, khung cảnh lăng mạn với những đồi thông vi vút. Nơi danh lam thắng cảnh vào bực nhất ở phía Nam. Tên ‘Đà Lạt’ thật ngộ. Nó chẳng có nghĩa ǵ hết. Thoạt đầu chỗ đó có tên Ya Lạc (hay Lạt). Ya Lạc có nghĩa chỗ có ḍng suối thuộc một bộ tộc họ Lạc. Thời c̣n dùng chữ Nôm, hoặc lúc chữ quốc ngữ c̣n phôi thai có lẽ chưa có phân biệt âm cuối: Lạt trong Ya Lạt có thể viết LạC hoặc LạT. Bởi quốc ngữ không có Y cho âm Yờ, nên viết Ya-Lạt thành ra Da lạt. Mấy ông Tây thấy D-Việt lại tưởng lộn thành D-Tây nên đọc Da-Lạt thành Đa-Lạt rồi Đà-Lạt. Bây giờ có ai phát âm Đà Lạt với chính bộ tộc Lạc hay Lạt ǵ đó ở khu Lâm Viên, chắc họ cũng không hiểu Đà Lạt chính là từ phiên âm dùng để chỉ nơi chôn nhau cắt rốn của họ. Một người bạn (ĐP) cho biết sông Kwai ở Miến Điện cũng bị ‘hiểu lầm’ tương tự. C̣n nhớ phim On the River Kwai (cầu sông Kwai) do Alec Guinness và William Holden thủ vai chính, từng đoạt giải Oscar. Phim thuật chuyện một nhóm tù binh Anh-Mỹ đóng trại ở gần một con sông, dưới sự quản thúc của quân Nhật. Họ phải xây một cái cầu bắt qua ḍng sông đó. ‘Sông’, tiếng Nhật gọi Kawa [3]. Chắc khi nghe mấy ông chỉ huy Nhật ra lệnh cho lính ra bờ sông múc nước hay làm ǵ đó. Mấy tù binh Anh nghe tiếng kawa (sông) không hiểu mô-tê ǵ hết - và lại nghe thoang thoáng như Kawai thay v́ Kawa. Kawai biến thể thành KWAI, và những tù binh người Anh hiểu lầm sông đó mang tên KWAI (!). Họ đặt tên sông đó, sông Kwai. Thị Xă Đà Lạt chịu một số phận tương tự như sông Kwai. Lộn xộn do ở kư âm a-b-c. Một thứ kư âm chỉ gần đúng thôi, được dùng để biến đổi và ‘phiên âm’ ngữ âm của người bản địa sang dạng thức A-B-C.
Bây giờ xin hăy nh́n kỹ chữ D. Nó rất lạ. So với hầu hết các ngôn ngữ dùng mẫu tự La-tinh, D-Việt thật kỳ lạ. Nó không có phát âm Đ như bất cứ thứ tiếng nào như tiếng Tây, tiếng Anh (dans, dentist, doctor, déja-vu, dancing, diaspora, . . .) mà lại phát âm như Y trong như tiếng Anh, kư âm romanji của Nhật, phiên âm pinyin của quan-thoại. Yes, you, yell, yesterday, Yul Brynner, Yamamoto, Yamada, Fuji-Yama, Yang Guo (Dương Qua), Yang Gui Fei (Dương Quí Phi), yu bao (dự báo), biao yan (biểu diễn), . . .. Thật lạ. D dùng để phát âm thay cho Y. Chỉ ở một lư do đơn giản: Những tác giả đầu tiên của chữ quốc ngữ là những cố đạo, giáo sĩ, trước hết người Bồ Đào Nha, và sau đó người Pháp. Tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Pháp thông thường không xài chữ cái Y, với âm Yờ. D-Tây đă được dùng cho các âm đáng lẽ phải dùng Y. Yung nhan, thôn yă, yung yịch, yũng cảm, v.v. đă được viết: dung nhan, thôn dă, dung dịch, dũng cảm, v.v.. Do đó D-tây (đọc Đ) bị trống chỗ. Các tác giả ban đầu của quốc ngữ mới mượn mẫu tự Đ từ bộ chữ a-b-c (alphabet) của tiếng nước Iceland (Băng Đảo) nằm phía Bắc nước Anh, đem trám vào vị trí của D-Tây: Đ. Hoặc như mô tả phía sau, Đ có thể bắt nguồn từ chữ cái Đ của ngôn ngữ xứ Yugoslavia (cũ), nay là Bosnia, Serbia, Croatia, v.v. Để tránh lộn xộn chúng ta nhớ: Dương Quí Phi đi gặp Dentist, với D trong họ Dương là D-Việt, D trong Dentist (nha sĩ), D-Tây. D-Tây: phát âm Đ => Danser, dentist D-Việt: phát âm Y (tạm chấp nhận) => Dương Quí Phi: Yương Quí Phi, theo lối phát âm phía Nam, và Quảng Đông & quan thoại. Bởi trừ một vài ngoại lệ, các từ Hán Việt bắt đầu bằng D-Việt đều có phát âm của Y trong tiếng quan thoại (theo pinyin) và tiếng Quảng Đông: dậu= you / dịch giả= ý zhe / dă = thôn dă= cun ye / dâm ô= yin wu / dầu = yóu / dị=ý / dùng= ỵng / DŨNG cảm= yong găn / dự báo: yu bao / dự bị: yu bei / dược sĩ: yào shi / dực= ý (cánh chim) / dừa= ye / diệp= yè / du đảng: yu dàng / du hành: you xing / du khách: you ke / dụng cụ: yong ju / diện tích: miàn ji / diệt chủng: miè zhong / diều: yào / dinh trại: yíng zhài / diệu vợi: tiáo yáo / dĩnh ngộ: ying wu. Những thí dụ khác: Do Thái: you tai / doanh nghiệp: ying ye / doanh thương: ying shang / Dung dich= rong yè / du lịch: yu ĺ / a dua: a yú / t́nh dục: qíng yù / du thủ du thực: you shou yóu shí / duyên phận: yuan fen / duyệt: yué / dư âm: yu yin / dư luận: yú lùn / D́= yí / diễn viên= yăn yuán / ẩn dật= yin ý / dưỡng dục= yang yu / dương= yang / Dạ (đêm)= ye. Ta thấy rơ: Chỉ trừ một hai ngoại lệ, trong lối phát âm quảng đông và quan thoại, D được đưa ra thay thế cho Y, cho những từ có gốc Hán. Các ngoại lệ đó là:
Việc đem D ra thay cho Y thật ra là một việc làm hết sức táo bạo. Bởi nó không những đi ngược với đa số các ngôn ngữ Tây Phương mà lại không đồng thuận với rất nhiều ngôn ngữ láng giềng có nhiều ảnh hưởng qua lại với tiếng Việt, như tiếng Tàu, tiếng Nhật. Yang Gui Fei / Yamada / Fuji-yama / Yamamoto, v.v. Nó cũng lại khó nhận diện, ngay cả đối với người Pháp - những người Pháp cần dùng tiếng Việt trong công tác truyền giáo, hay ngay cả việc hành chánh tại Đông Dương. Bởi D-Tây và D-Việt đều viết bằng D. Nhưng D-tây đọc Đ, và D-Việt đọc Y. D-Tây thay cho Y ngày nay c̣n gây ra nhiều khó xử với nhiều người gốc Việt - mang tên bắt đầu bằng D - sinh sống hoặc định cư tại những quốc gia nói tiếng Anh, tiếng Mỹ. Điểm trớ trêu, tên những người này thường rất đẹp, rất kêu. Bởi ở những quốc gia này, D-Việt bị phát âm thành D-Tây hết. Như Da-Lạt phát âm thành Đà Lạt. Danh đọc thành Đanh hay Đen. Di đọc Đi. Diên đọc ra Đien. Mỹ Dung ra Mai Đung. Anh Dũng thành Anh Đung. Dung hoặc Dũng được người Úc, người Canadien, người Mẽo đọc thành Đung hết (đọc như “dung”: đâng). DUNG trong tiếng Mỹ mang một nghĩa rất hôi hám (=phân ḅ). Do đó khuynh hướng thông thường hiện nay của người Việt định cư tại các nước nói tiếng Anh tiếng Mỹ có các tên bắt đầu bằng chữ D-Việt là thay đổi ra Dz. Như Dũng thành Dzũng, Du ra Dzu, Dĩnh thành Dzĩnh, v.v.. Hoặc một đôi khi có vẻ dứt khoát hơn: dùng Y đại cho xong, gần gũi với quốc tế hơn, YUNG thay cho Dung.
Để t́m lư giải cho hiện tượng có vẻ ‘phương ngữ’ này, trước hết xin quan sát giả thuyết “Lớ giọng” gây bởi các Thầy quốc ngữ đầu tiên. Hậu quả của việc lớ giọng này: các Thầy phát âm Danh, Duyên, Dung, dạn dĩ, như Dzanh, Dzuyên, Dzung, dzạn dzĩ, v.v. và truyền lây cho các học tṛ. Nói một cách khác, cách đọc D bằng Dz chính là kết quả của việc phát âm lớ giọng của các Thầy quốc ngữ người Tây phương thuở ban đầu tại phiá Bắc. Thế nghĩa là thế nào?Muốn hiểu rơ ta hăy thử đặt ḿnh vào vị trí của những vị Thầy vào các thế hệ thứ hai thứ ba thứ tư, vừa dạy dân bản địa chữ quốc ngữ, vừa làm công tác truyền giáo. Nhiều khi trong những t́nh trạng rất khẩn trương do việc cấm đạo gay gắt ở đàng Trong lẫn đàng Ngoài và luôn tới các đời vua nhà Nguyễn về sau. Từ Pháp đến xứ An-Nam những người Thầy đó phải học cấp tốc tiếng nói và chữ quốc ngữ của người bản xứ để có thể giảng đạo. Khó khăn thông thường nhất của những vị Thầy tây này và ngay cả những người Việt bản xứ đă học qua chữ cái alphabê và thông thạo tiếng Tây là ǵ? Đó là khó khăn nhận diện một chữ cái rất quen thuộc ở tiếng Tây nhưng bị cưỡng ép phát âm khác một trời một vực. Đó là chữ D, chữ cái đứng vào hàng thứ 4 sau A, B, C. Theo phản xạ thông thường khi các thầy Tây nh́n thấy D họ sẵn sàng phát âm như D-Tây, tức Đ. Thế nhưng theo sách vở chữ quốc ngữ, D phải được phát âm như Y. ‘Dang dở” không được đọc theo kiểu Tây, đang đở, mà phải đọc yang yở! Rồi tại sao D lại biến thành Dz? Xin tiếp tục với giả thuyết bỏ túi. Ta tạm chấp nhận 2 điểm: * D-Việt nguyên thủy chính là âm Yờ * D-Tây là âm Đờ Các Thầy Tây khi chạm phải D-Việt sẽ lâm vào một thế mâu thuẫn: Đáng lẽ phải đọc ngay Đ theo với phản xạ và thói quen của tiếng mẹ đẻ, nhưng lại phải đọc ra Yờ cho đúng với âm quốc ngữ. Tức khi các Thầy Tây gặp phải một từ tiếng Việt bắt đầu bằng D như Danh, họ sẽ có một khuynh hướng ‘bẩm sinh’ phát âm nó như Đanh. Họ sẽ buột miệng phát âm Danh như Đanh trong chừng một tíc-tắc của thời gian, chừng 1 phần trăm hay 1 phần 1000 của một giây đồng hồ. Sau khoảng thời gian nhanh chóng đó, với trí hiểu biết của một bậc ‘tôn sư’, họ sẽ nhận thức ngay rằng từ bắt đầu bằng D đó, Danh, phải được đọc Yanh. Lập tức các vị Thầy Tây sẽ biến chuyển phần phát âm c̣n lại trở thành Yanh. Tức họ sẽ phát âm D như Đờ-Yờ. Và Danh như Đờ-YỜ-Anh. Đờ chính là âm Đ của D-tây, và Yờ chính là âm gió hăm của Đ. Đờ-Yờ đọc nhanh chính là Dz. Ta thử đọc nhanh Đờ-Yờ xem sao: Đờ-Yờ => Đờ-Yyờ => Đ-Yyờ Nhanh hơn nữa: Đờ-Yờ => Đờ-Yyờ => Đ-Yyờ => Đ-Yy => Đ-Yz => Đz => Dz Thử đọc Dương thật nhanh theo kiểu mấy vị Thầy gốc Pháp phải biến đổi từ Đ sang Y - khi gặp phải D - trong tíc tắc của giây đồng hồ xem sao DƯƠNG: Đờ-Yờ-Ương => Đờ-Yyờ-Ương =>Đ-Yyờ-Ương=> Đ-Yy-ương=> Đ-Yz-ương=> Đz-ương=> Dzương Âm Y đi theo D-Tây sẽ trở thành âm gió y hệt như Dz. D đứng trước z trong Dz chính nguyên thủy là D-Tây. Chính khi viết theo quốc ngữ Dz đă khiến người ta dễ lầm tưởng D trong Dz là D-Việt. Vấn đề sẽ thật rơ khi biết D trong Dz chính là D-tây. Nó len vào tiếng Việt bởi các vị Thầy Tây vẫn quen D như D-Tây! Biến chuyển D ra Dz nghĩ cho kỹ vẫn là một thứ biến chuyển rất b́nh thường. Đó là loại biến chuyển “hài thanh” trong tiếng Hán Việt. Gặp hai chữ giống nhau: người ta hay đọc giống nhau. Gặp D-Việt lầm ngay là D-tây. Nhưng trong đầu lại nảy lên một mâu thuẫn: Nó không phải D-tây mà chính là Y tức D-Việt. Mâu thuẫn đó đưa đến tổng hợp hai âm D-Tây (Đ) và Y (yờ). Giống như biện chứng pháp. Âm đầu chính là Đ (D-tây) chứ không phải D-Việt. Âm sau chính là âm Y. Nhưng nó đến sau nên gây ra âm gió, âm hăm gió. Hăm gió nên giống như Z. Tổng hợp sinh ra Dz:
Thành ra, xin lập lại, các tôn sư quốc ngữ khi gặp D-Việt lại nhầm rằng D-tây. Nhưng chỉ trong một tíc-tắc của thời gian, cực kỳ ngắn. Họ phát âm trong khoảng thời gian cực ngắn đó như D-Tây (danh đọc như đanh: bởi quen thuộc dans đọc như đăng). Sau đó các thầy Tây này sẽ nhanh chóng nhận thức sai lầm của ḿnh và uốn lưỡi lại sao đó để trả nó về âm Y. Từ đó sinh ra D-y và Dz. D trong tiếng Việt, cho các từ gốc Hán, nguyên thủy dùng để thay âm Y của Hoa ngữ: Dĩnh ngộ <= Ying Wu. Sở yĩ các Thầy phát âm D thành Dz, v́ các Thầy đă sát nhập hai âm Đ và D (Y), lại thành như một, do ở thói quen bẩm sinh.
Một giả thuyết khác dựa vào một số từ hăy c̣n lừng khừng giữa Dz và Gi. Tức D, do ở kư âm lẫn lộn với các từ đáng lẽ đánh vần với GI, đă bị nhầm lẫn với âm GI và sinh ra âm Dz. Lẫn lộn giữa âm D và GI phải kể đến những từ như ‘Gịng sông’ đôi khi viết ‘Ḍng sông’. ‘Ḍn rụm’ thay v́ ‘Gịn rụm’, ‘Dây phút’ cho ‘Giây phút’, v.v. Khảo sát những từ bắt đầu bằng Gi qua một quyển tự điển Việt-Quan-thoại ta sẽ thấy đại đa số các từ bắt đầu bằng GI trong tiếng Việt sẽ có tương đương pinyin của quan thoại là JI. Dứt khoát: Theo khảo sát đối chứng với quan thoại, D-Việt thường xuất xứ từ Y. C̣n âm GI tiếng Việt thường tương ứng với âm J của quan thoại.
Thí dụ: Trường giang: chang jiang / giám hộ: jian hu / thế giới= shi jie / giao thiệp: jiao she / Giáo Hoàng= Jiao Huang / giảm giá: jian jia / giới tuyến: jie xian / Giang Trạch Dân: Jiang Ze Min, . . . Nếu kiểm chứng với một tự điển tiếng Mường [1], ta thấy rất nhiều vần GI của tiếng Việt lại được đánh vần bằng D trong tiếng Mường:
Tức tự điển Mường-Việt cho rằng có sự biến chuyển qua lại giữa âm D và âm GI. Tuy nhiên như đă tŕnh bày ở một bài khác của loạt bài này, lúc nào ta cũng phải thận trọng khi dùng tài liệu về tiếng Mường để đối chứng. Nhất là những tư liệu do các nhà ngôn ngữ học Việt Nam biên soạn trong vài chục năm gần đây. Bởi tiếng Mường khi được học giả Việt nghiên cứu, nó đă và đang bị Việt hoá dữ dội. Với lí do chính: các học giả Việt không dùng kư âm nào khác ngoài thứ kư âm tiếng Việt sẵn có để ghi lại tiếng Mường của người Mường ngày nay. Ngoài ra, tự ở phát âm người Mường cũng đă có nhiều điểm Việt hoá rồi, do ở giao lưu với người Việt trong vài thế kỷ vừa qua, sau khi người Việt dùng quốc ngữ làm ngôn ngữ chính và duy nhất. Thí dụ: Trong một tài liệu viết vào đầu thế kỷ 20, trích dẫn trong quyển ‘Tiếng Việt Tuyệt Vời’ của Đỗ Quang Vinh [4], từ VỢ (wife) được viết theo tiếng Mường: Bợ. Giống y như đánh vần chữ Nôm: Vợ= Nữ + Bị => Vợ lệ thuộc vào âm Bị, bắt đầu bằng B, nên xưa đọc Bợ hay Byợ - theo người Mường lẫn người Kinh. Nhưng truy cứu từ quyển tự điển Mường Việt (2002) ta sẽ thấy ‘Vợ’ trong tiếng Mường ngày nay được viết ‘Vỡ’, theo âm V. Tuy vậy, tự điển cũng c̣n giữ phát âm cũ ‘Bỡ’ mang nghĩa ‘Vợ’ tại tiêu mục chữ B. Tương tự, Vua (King) của tiếng Việt cũng được ghi ở hai nơi B và V: Bua và Vua, trong tự điển Mường. Như vậy vài từ tiếng Mường bắt đầu bằng D tương đương với âm GI trong tiếng Việt, do các học giả Việt kư âm, có thể bị nghi vấn v́ ‘vẩn đục’. Chúng ta sẽ trở lại với sự trao đổi qua lại giữa âm Dz và GI ở đoạn cuối. Và bây giờ, hăy tiếp tục xem âm D có phải bị ảnh hưởng của các âm Đ của Băng Đảo hoặc Nam Tư (cũ) hay không. Có lẽ ngoài kư âm viết giống như ‘đ’ nhưng móc về bên trái của ‘phiên âm quốc tế’, chỉ có 2 nhóm dân tộc có chữ ‘đ’ (viết hoa: Đ) trong hàng mẫu tự a-b-c của ngôn ngữ họ. Thứ nhất, người xứ Iceland, tức Băng Đảo, một quốc gia hải đảo, vị trí nằm ở phía Bắc của Anh quốc. Thứ hai, người Bosnia, Serbia, Croatia, … tức người Nam Tư cũ (Yugoslavia). Trong ngôn ngữ xứ Iceland, chữ Đ có phát âm như TH trong tiếng Anh, qua những từ như THIN, THICK - tức đưa đầu lưỡi chạm vào hàm răng trên, rút lưỡi lại và phát ra âm gió. C̣n chữ Đ (hay đ) trong các tiếng của Croatia, Serbia, Bosnia lại có phát âm khác. Giống như GI trong từ GINGER (gừng) của Anh ngữ. Thí dụ: Trong ngôn ngữ của cư dân khu vực này, có từ ‘Đavo’ được đọc như ‘Giavô’, mang nghĩa ‘Devil’ (quỷ). Đ trong ngôn ngữ Nam Tư cũ đọc như GI. Chứ không phải đọc như D trong tiếng Việt. Như vậy muốn lẫn lộn D ra Dz, theo thuyết ‘Đavo’, các Thầy khi xưa phải nhầm lẫn đến 2 bước: (a) Thầy đó biết ít nhiều về ngôn ngữ khu vực xứ Yugoslavia, biết Đ phát âm như GI, và (b) Thầy phải lầm lẫn giữa D và Đ - để nh́n D tưởng Đ, bởi họ được huấn luyện nh́n Đ phải đọc D. Cũng có lư, nhưng rất hiếm khi các Thầy đều thông thạo ngôn ngữ vùng Nam Tư ngày nay. Để dễ lẫn lộn giữa Đ thuộc tiếng của khu vực Nam Tư (cũ), tức Bosnia, Croatia, Serbia ngày nay, với âm chữ D trong quốc ngữ. Cho dù âm Đ ở khu Nam Tư (cũ) có âm như GI (xem [11]). Do đó, có thể xem việc lựa chọn Đ thay cho D-Tây, và D thế chỗ cho các từ tương ứng với Y trong tiếng Hoa (quan thoại/ quảng đông), hoàn toàn mang tính bất chợt (arbitrary). Mượn cách viết chứ không mượn âm.
Nhớ ngày c̣n nhỏ tuổi, người viết có lần được thân phụ cho đi theo vào Chợ Lớn thưởng thức một món ăn độc đáo nhớ đời: món Cơm Gà Hải Nam. Cơm gà Hải Nam, một món ăn ‘hẩu xực’ đă giới thiệu với thế giới tên và địa điểm của ḥn đảo nhỏ bé ở phía cực Nam của nước Tàu. Đại khái, người ta luộc gà trước rồi dùng nước xúp luộc gà đó, với nhiều mỡ béo, để nấu cơm. Cơm gà Hải Nam thường ăn với xốt gừng thêm ớt. Và cái khó là làm sao luộc thịt gà được vừa chín tới, với một chút xíu máu đỏ c̣n dính lại ở lớp xương phía trong. Ngày nay món này thường có trên thực đơn của nhiều tiệm cơm người Hoa hay Việt tại các thành phố lớn ở Úc. Nhưng muốn ăn cơm gà Hải Nam đúng điệu nhất, người ta phải lựa đúng các tiệm Tàu của người Singapore hoặc Mă Lai. Bởi có rất nhiều người Hải Nam, Triều Châu và Phúc Kiến di cư sang Mă Lai, Singapore, Thái Lan, và Việt Nam, từ lúc quân Măn Thanh sang chiếm và đô hộ nước Tàu khoảng giữa thế kỷ 17. Đặc biệt tại Singapore hàng năm người ta thường tổ chức cuộc thi đua t́m người nấu được cơm gà Hải Nam… ngon và đúng điệu nhất. Và đó cũng một ngày lễ hội lớn của Singapore. Thế làm sao ta tạo được mối liên hệ giữa Dzương Quí Phi, và âm Dz, với cơm gà Hải Nam? Chiều chiều, Dzương Quí Phi thường dùng cơm gà Hải Nam với Đường Minh Hoàng chăng? Trước khi tŕnh bày việc phát hiện Hải Nam khá bất ngờ này, xin kiểm lại biến chuyển của âm Y trong quan thoại sang D tiếng Việt. Nhắc lại: D-Việt trong đa số các từ Hán Việt được chuyển từ Y, của pinyin quan thoại: Do Thái: you tai / doanh nghiệp: ying ye / doanh thương: ying shang / Dung dich= rong yè / du lịch: yu ĺ / a dua: a yú / t́nh dục: qíng yù / du thủ du thực: you shou yóu shí / duyên phận: yuan fen / duyệt: yué / dư âm: yu yin / dư luận: yú lùn / D́= yí / diễn viên= yăn yuán / ẩn dật= yin ý / dưỡng dục= yang yu / dương= yang / Dạ (đêm)= ye. Thế nhưng có một số lại nhảy sang V:
Xin nhắc lại:
Ta sẽ quan sát trở lại những ngoại lệ này trong một bài khác. Bây giờ xin tŕnh bày khám phá Hải Nam. Thật sự khám phá Hải Nam là một phát hiện rất đột xuất, bất ngờ, xảy ra ngay trong lúc viết lại một bài dài nhằm tổng hợp tất cả những ǵ đă đăng tải đó đây trong ṿng 3-4 năm qua. Khám phá đó bắt nguồn từ một ít ṭ ṃ, muốn t́m hiểu qua một người bạn thân Trung quốc gốc Hải Nam. Ṭ ṃ đó liên hệ đến một thắc mắc: Khi người Việt cho rằng từ này hay từ kia là từ gốc Hán, hay thuộc tiếng Hán Việt, họ thường lướt qua câu hỏi quan trọng: ‘Từ đó thuộc thứ Hán nào’? Hay gần với phát âm của loại Hán nào? Hán phía trên thuộc Hoa Bắc, với tiếng Quan Thoại, hay Hán phía dưới theo kiểu Quảng Đông,…? Hán bên phải theo kiểu Hải Nam, hay bên trái như Vân Nam? Qua nhận xét lối phát âm Hải Nam cho các từ gốc Hán bắt đầu bằng D, trước hết xin để ư đến một hai ngoại lệ của từ bắt đầu bằng D trong Việt ngữ, nhưng nguyên thủy có âm M trong các thứ Hán ngữ. Thí dụ: Mian và Mie của quan thoại:
Lúc chuyển sang tiếng Hải Nam, chúng chuyển nguyên âm như Việt nhưng vẫn giữ M:
Thông thường hơn, gần như tất cả các từ Việt gốc Hán bắt đầu bằng D, nguyên ủy mang âm Y trong tiếng Hoa ở lục địa, như Dưỡng Dục => Yang Yu. Đối với các từ bắt đầu bằng D này, lối phát âm Hải Nam của các từ Hán tương ứng, đă làm người viết chợt thấy lạnh cả người. Rơ ràng cần ăn một dĩa cơm gà Hải Nam! Phát hiện đó: ‘Gần như tất cả các từ bắt đầu bằng Y của pinyin quan thoại (hoặc quảng đông) khi đọc theo kiểu Hải Nam, đều nghe giống như JZ, âm nằm giữa J và Z, tương đương hay gần với âm Dz của tiếng Việt theo phát âm D của phía Bắc: Y (quan thoại, quảng đông)= Jz (Hải Nam) = Dz (Việt)’ Thí dụ: Yang Gui Fei, người Hải Nam đọc => Jzang Gui Fui Yue Nan (Viet Nam) => JZuật NamYou Tai (Do Thái) => Jziu Hai Ying Ye (Doanh Nghiệp) => Jzong ngap Yong (dùng) => Jzong Yu lun (Dư luận) => Jzi lun Yuan fen (duyên phận) => jzuan fen, cùng gần như toàn bộ các từ bắt đầu bằng Y ở quan thoại, chuyển sang tiếng Hải Nam được đọc như Jz, giống như Dz, nhưng mạnh hơn một chút xíu. Thật rơ: âm Dz kiểu phía Bắc mang rất nhiều ảnh hưởng của cách phát âm Hải nam. Và, các Thầy quốc ngữ cuối thế kỷ 17 sang 18, khi truyền dạy âm chữ D cho các học tṛ người nước Nam ở phía Bắc, họ đọc theo kiểu phát âm Jz (tức Dz) của Hải Nam. Hoặc, cách phát âm JZ, cho tất cả âm Y quan thoại, của người Hải Nam đă được lây truyền sang người dân bản địa, bằng âm Dz, trong suốt những thế kỷ sau khi quốc ngữ ra đời. Do ở sự giao lưu và tiếp cận giữa người Việt gốc Hải nam và người bản địa. Ta có thể thiết lập những lư giải sau đây cho hiện tượng “Dz mang ảnh hưởng Hải Nam’. Trước hết, có thể xác nhận âm Yờ có sẵn từ ngàn xưa bằng những lư do sau đây:
Dẫn (dẫn dắt)= Túc + Đạn, chữ Nôm của ‘Dẫn’ viết bằng cách đặt ‘Túc’ kế bên ‘Đạn’. Dẫn thời chữ Nôm có âm đầu là Đ, đọc Đẫn. Dấu= viết chữ Nôm y như ‘Đấu’, hoặc= Tấu + Đao. Dấu đọc theo Nôm: Đấu (kiểm chứng tiếng Mường: Đẩu Phấy (M)= Dấu Phẩy “, “ ) Dồi (dồi dào)= viết theo chữ Nôm: Thủ + Đồi => Dồi xưa đọc Đồi Bởi có liên hệ với Đ, âm D rất khó kẹp với âm Z ở thời chữ Nôm.
Tức âm chữ Nôm hay Mường kư âm như Đ, có thể ngày xưa là một âm gió, giữa Đ và Y, giống như âm trong ‘đi vào’ phát ra theo kiểu Mường/ Nam Bộ là một âm giữa B và Y: ‘đi byào’. Luận cứ đó: Có âm Bờ-Yờ (cây Byiết= viết), tất cũng có âm Đờ-Yờ (Đyẫn= dẫn). Như vậy, ta có thể tạm đi đến kết luận: D hoàn toàn một âm mới có từ thuở quốc ngữ vừa phát triển, đặt ra để thay thế cùng một lúc các âm Y của tiếng Hán, và một số âm Nôm-Mường, tuy mang kư âm Đ nhưng thật ra nằm giữa Đ và Y. Phát âm D của quốc ngữ như Dz là một phát âm, phần lớn, chịu ảnh hưởng phát âm Y theo kiểu Hải Nam. Tiếp tục:
Khi quân Măn Thanh tiến sang lật đổ nhà Minh và đô hộ nước Tàu vào năm 1644, một đám tàn quân nhà Minh, có đến 50000 người [7], yi cư sang tạm trú ở khu vực Bắc Hà, và trở thành thường trú vĩnh viễn, xin nhận nơi đó làm quê hương. Chi tiết về việc tiếp nhận con số khổng lồ 50000 người di tản từ Trung quốc sang nước Nam, rất khó t́m thấy trong các tài liệu và sách về sử học. Chỉ có một chi tiết liên hệ: Sau khi củng cố được chế độ cai trị, vào năm 1646, Thanh triều lập tức tấn phong An Nam Quốc Vương trở lại cho Lê Thần Tông. Tước vị An Nam Quốc Vương đă bị giáng cấp thành An Nam Đô Thống Sứ trong những năm cuối đời nhà Minh [9]. Việc nâng cấp An Nam Quốc Vương trở lại cho vua Lê, có lẽ không ngoài mục đích mua chuộc và căn dặn vua Lê cùng chúa Trịnh Tráng không được giúp đỡ đám Thiên Địa Hội phản Thanh phục Minh đó. Việc hội nhập và ‘wà’ ḿnh với người nước Nam của 50000 di dân từ Trung quốc, đă khiến tiếng Nôm biến đổi không ít ở phía Bắc. Thí dụ:
Ngoài ra, chúng ta có thể suy đoán rằng rất có thể đă có hàng chục ngàn người nữa di tản sang nước An Nam xuất phát từ Hải Nam [8], [13]. Bởi cũng như người Mường ở thời Hán thuộc xa xưa, người dân nước bị đô hộ ưa t́m cách rời bỏ nơi chôn nhau cắt rốn, di cư đi nơi khác. Người Hải Nam đă dzi cư qua An Nam bằng thuyền. Rất dễ bởi bờ biển phía Tây đảo Hải Nam rất gần với bờ biển vùng Đàng Ngoài của nước Nam. Ngay như Mă Lai, Inđô, Thái Lan xa xôi hơn An Nam nhiều, thế mà người Hoa vẫn di cư tới, để trốn quân Măn Thanh. Đảo Đài Loan cũng được một đám tàn quân Minh chiếu cố và dưới thời Khang Hy sát nhập với Thanh triều – được mô tả đầy đủ trong ‘Lộc Đỉnh Kư’ của Kim Dung. Theo Nguyễn Văn Huy [13], người Hoa di cư trong giai đoạn này sang nước An Nam gồm những người từ Quảng Đông, bán đảo Lôi Châu và đảo Hải Nam. Họ thường định cư ở những vùng đồng bằng và ven biển ở đàng Ngoài. Từ Quảng Ninh, Mông Cái đến đảo Cát Bà, cảng Hải Pḥng và các khu vực thương mại chung quanh Thăng Long thành, xuống tới miền Bắc Trung Bộ, v.v. Ta cũng để ư thêm một hiện tượng rất thông thường: Người dzi cư rất thích t́m đến tôn giáo. Dzo đó rất có thể trong các buổi giảng đạo những con chiên ngoan ngoăn nhất và đông đảo nhất chính là những người Hải Nam, người Triều Châu+Phúc Kiến, người Lưỡng Quảng thuộc đám tàn quân Thiên Địa Hội kể trên. Và để số đông Hải Nam tiếp thu dzễ dzàng, các Thầy quốc ngữ đă dzạy chữ quốc ngữ và giảng đạo, theo y như lối phát âm Hải Nam, đặc biệt phát âm chữ D theo lối phát âm của Hải Nam: D => Dz. Nếu âm Dz không truyền nhiễm sang người An Nam ở giai đoạn dzi cư Hải Nam ban đầu, nó vẫn có thể diễn ra trong hàng chục, hàng trăm năm sau đó, sau khi người Hải Nam đă trở thành công dân Việt. Việc tiêm nhiễm cách đọc D ra Dz cũng giống như biến chuyển của phát âm PH trong từ PHỞ ra F, thành FỞ, sau khi người Việt thường xuyên tiếp cận với người Âu Mỹ trong khoảng hậu bán thế kỷ 20 (xin xem: Bài thứ 4). Theo thiển ư, giả thuyết ‘Cơm gà Hải Nam’ so với giả thuyết ‘Lớ giọng’ và thuyết ‘Đavô’ ở trên, tuần tự, mang sức thuyết phục theo tỷ số 8: 5: và 3. Người viết thích ‘Cơm Gà Hải Nam’ trong việc ăn uống, lẫn giả thuyết.
Bây giờ, ta thử t́m trả lời cho câu hỏi: Thế khi Nguyễn Khuyến khóc cho người bạn thân Dương Khuê, trong hai câu lục bát sau đây, Nguyễn Khuyến đă phát âm Bác Dương, hay Bác Yang, hoặc bác Dzương: Bác Dương thôi đă thôi rồi Nước mây man mác ngậm ngùi ḷng ta. Trước hết ta để ư hiện tượng âm A trong chữ Nôm chuyển sang âm ƯƠ trong quốc ngữ. Biến đổi A => ƯƠ là một biến đổi khá thông thường như: - Nàng => nường; tlàng học => tràng học => trường học; lên đàng => lên đường - lạng vàng => lượng vàng; hấng nác (phát âm Bắc Trung Bộ) => hứng nước - học đàng => học đường; Trang (họ) => Trương (viết chữ Hán y như nhau) - ngài => người (được chứng minh khá đầy đủ trong [18]) Biến đổi này có thể chịu ảnh hưởng qua lại của âm A và EU trong tiếng Hán: Yang Gui Fei chuyển sang lối phát âm quảng đông thành ra: Yeung Guei Fi (Yeung đọc như Yương). Hoặc nương theo các âm IA (tương đương âm ‘ươ’) có sẵn trong quan thoại: + lượng= liang (Hán) + tưởng= xiang + nương= niang và do đó biến đổi từ âm A sang ƯƠ của tiếng Nôm, như: tràng => trường / đàng => đường, có lẽ dựa vào luật biến đổi sẵn có từ xiang (chữ Hán) sang tưởng (chữ Việt), hoặc niang (Hán) sang nương (Việt) hay từ đang (Hán) sang đương (Mường/ Việt). Cũng có thể xác nhận cho đến khoảng cuối thế kỷ 17, rất nhiều từ hăy c̣n giữ âm A: Tự điển Alexandre de Rhodes đă cho thấy: ‘Xán Tí’= God, chính là cách đọc Thượng Đế của người An-Nam xưa, y hệt như Shang Đi, của quan thoại, ‘Xán Đí’ của quảng đông hay Chiết Giang. ‘Uuan’ [17] viết thay cho Wang ngày nay (quan-thoại, tương ứng với Wong, quảng đông), mang nghĩa Vương= Vua, họ Vương; như Vương Thúy Kiều. Tức ƯƠ chưa thay cho A trong rất nhiều từ. Điểm đáng để ư, hầu hết các từ ngày nay đánh vần và đọc ƯƠ, ngày xưa dưới thời Nôm, rất thường dựa trên âm A (thí dụ: mƯỜi (số 10) ngày xưa đọc ‘mÀi’). Những từ này thiếu nhị-âm ƯƠ để tạo âm cốt yếu, hỗ trợ cho phát âm ƯƠ. Thí dụ: + Ươn (cá ươn)= tử + An (viết theo chữ Nôm) => ươn xưa đọc: An + Mượn= tâm + mẠn => ‘mượn’ thời Nôm đọc mẠn + Mười (10)= Mại + Thập (Hán tự chỉ 10) => Mười = Mài + Nườm= Thủy + nAm / Nượp= Khẩu +nẠp => nườm nượp= nàm nạp + Tươi= Nhục + tAi / tưới (tưới cây)= thủy + tái. Tươi đọc Tai / tưới đọc tái + Dương= viết chữ Nôm bằng cách vay mượn từ: Dang. ‘Dương’ xưa đọc ‘Dang’. (chỉ trừ ‘Dương’ trong ‘đàn dương cầm’ - xuất hiện sau thời người Tây Dương đến Việt Nam – Nôm viết theo= Ḱ + Yịch, mang âm Dương, tất cả từ Dương kể cả họ Dương đều viết theo Nôm= nhại âm của Dang. Họ Dương mang nghĩa ‘cây dương liễu’ viết theo Hán tự: Mộc + bộ Yi). Kiểm chứng với tiếng Mường: Đác (M)= Nước (V). Mường dùng âm A thay cho ƯƠ trong từ chỉ Nước. Theo tài liệu Bs Lê Văn Lân trích dẫn trong quyển ‘Tiếng Việt Tuyệt Vời’ [4], một vài khu vực ở Bắc Trung Bộ vẫn dùng NÁC thay cho Nước (hấng nác = hứng nước). Âm rất giống tiếng Mường, ‘đác’. Ngoài ra, tự điển tiếng Mường cũng không có âm ƯƠ cho Dương, và chỉ có: Dang thay (M) = Dang tay. Ta cũng nhớ một thành ngữ: diệu vơ dương oai= diệu vũ dương uy [15], thường gọi nôm na: nồ, hay dọa khỉ. Trong đó ‘dương’: mang nghĩa như ‘dang’ trong ‘dang tay’, tức ‘dương’, dạng mới của Dang, chỉ xuất hiện sau thời phát triển quốc ngữ. Trong cả tự điển Nôm lẫn Mường chỉ có âm Dang chứ không có âm Dương. Ta đă thiết lập: trong môi trường Nôm - Mường, Dương được phát âm Dang. Thế c̣n Dz, Dzương hay Dzang? Xin để ư:
Blơ => trờ, Tlẽi => trẩy, mḷy => lời.
Tức Nguyễn Khuyến sống trong thời quốc ngữ đă phát triển và được truyền bá rầm rầm. Nhưng hồ sơ lí lịch Nguyễn Khuyến ra sao? Theo, Nguyễn Phong Nam [16], Nguyễn Khuyến là một người học tṛ xuất sắc chốn cửa Khổng sân Tŕnh. Sự nghiệp của ông dính liền với triều đ́nh ở Huế, thuộc ‘đàng Trong’ (cũ): làm việc ở Quốc Sử quán, thăng Đốc học rồi Án sát Thanh Hoá. Năm 1874, tham gia đánh dẹp phong trào nông dân Thanh Nghệ. Năm 1877 làm Bố Chánh Quảng Ngăi. Xin về hưu vào lúc 50 tuổi chẵn, sau khi được bổ nhiệm Tổng Đốc Sơn Tây, Hưng Hoá và Tuyên Quang. Về hưu ông có vẻ cay đắng việc nhà tan nước mất và thường làm thơ bằng chữ Nôm trút bày tâm sự cùng châm biếm thế thái nhân t́nh. Khuôn khổ bài viết có hạn, ta có thể suy đoán thật nhanh: Nguyễn Khuyến thuộc vào ‘giới ngũ sĩ phu’ thời xưa, và hoàn toàn không thuộc phe ‘tân học’. Với tiết khí của một nhà Nho nhà quan, ta có thể đoán với một xác suất đúng rất cao, Nguyễn Khuyến đă không chịu học chữ quốc ngữ. Điểm này không có ǵ lạ, ngay cả vua Đồng Khánh chỉ chịu học quốc ngữ khi chuyên gia hàng đầu quốc ngữ thời đó Petrus Trương Vĩnh Kư t́nh nguyện chỉ dẫn. Và tiếng Tàu của Nguyễn Khuyến có thể cũng rất chuẩn, bởi vào năm 1883, ông đươc cử làm phó sứ cho Lă Xuân Oai sang cầu cứu Thanh triều giúp cho đánh Pháp, nhưng chuyến đi bị hủy bỏ. Do đó:
Nguyễn Khuyến đă phát âm bác Dương như Bác Yang.
Những ai học qua tiếng quan thoại sẽ để ư âm bắt đầu bằng Đ như Đông, được người Hoa phát âm như giữa Đ và T, chứ không hẳn như Đ-ta hay D-Tây: Đăng đồ; Dans; Dentist. Kiểm chứng: Ngày trước người Tây Phương có kư âm Wade-Giles cho Hoa ngữ. Họ kư âm Mao Trạch Đông như: Mao Tse Tung. Sau nầy khi phiên âm pinyin ra đời, Dong thay cho Tung: Mao Ze Dong. Âm T thay thế bằng Đ. Âm thật sự của người Hoa: nằm giữa Đ và T. Nếu để ư thật kỹ vị trí lưỡi chạm vào họng trên khi phát âm các từ sau: Yùng (Dùng), Tùng, Đùng: D, T, Đ. Ta sẽ thấy vị trí và tác động môi, lưỡi gần như giông giống với nhau. Nhưng theo tuần tự, từ ngoài vào trong: Yùng - ở ngoài cùng, và có thể chạm chân răng hàm trên; theo đó đến Tùng và Đùng. Âm Đùng, vị trí lưỡi gần âm Tùng, nhưng phía trong cùng. ‘Myiện tích’ (diện tích) va chạm giữa lưỡi và họng trên, dyùng cho âm Yùng có vẻ nhiều hơn, myiện tích cho Tùng và Đùng. Như biến chuyển qua lại giữa L và N (anh nàm ǵ đó?), ta sẽ quan sát trong một bài khác, biến chuyển qua lại giữa D, T, và Đ vẫn thường gặp trong tiếng Mường và tiếng Việt, nhất là trong thời chữ Nôm: Đ = D Mường: đéo đéo đẫn đóc ngang đỉnh đồi đớ Việt: deo dẻo dẫn dọc ngang dính dồi, nhồi dở T = Đ Mường: tông tũng tỗ tời tùm poc tút lót tĩa Việt: đông đụng độ đời đùm bọc đút lót đĩa/ dĩa Ta sẽ thấy rất rơ: Trong quốc ngữ, một số kư âm gán cho D có vẻ mang một dụng ư giải tỏa bớt t́nh trạng đồng âm khác nghĩa của rất nhiều từ. Dụng ư quan trọng hơn, có lẽ nằm ở chỗ chọn một chữ cái chỉ gần đúng thôi, chứ không đúng hẳn, cho âm nguyên thủy chữ Nôm. Tĩa, trong tiếng Mường ‘Tĩa Cơm Ca Hái Nam’, nghĩa ‘Dĩa Cơm Gà Hải Nam’, có thể sẽ trao cho chúng ta chiếc ch́a khoá quan trọng, giải quyết chung cuộc rắc rối của âm Dz.
Tĩa, tiếng Mường= Đĩa, phía Bắc= Dĩa, phía Nam [20] Cùng một thứ nguyên (nhị) âm, nhưng đến 3 thứ phụ âm: D, T, Đ. Thế nghĩa là thế nào? Chỉ có thể: Âm ngày xưa, không phải D, cũng không phải T, và cũng không phải Đ của quốc ngữ! Mà là một hợp âm nhất thống của cả 3. Nó đă được phát âm bởi người An –Nam và người Mường như: Đờ-yờ và Tờ-yờ. Đyĩa hay Tyĩa. Đọc nhanh Đyĩa hay Tyĩa cũng có thể đưa đến âm Dzĩa như người phía Bắc phát âm hiện nay. (xem ‘giả thuyết: Lớ giọng’) Tức người An-Nam và người Mường trong môi trường chữ Nôm, chưa có quấc ngữ, có khuynh hướng cho thêm âm Yờ sau một số phụ âm: Đờ-yờ, Tờ-yờ (cả hai biến thể ra Dz), Bờ-yờ (biến thể ra lối đọc ‘cây byiết / đi byào’, Nam Bộ), và Mờ-yờ (myiện tích / myiệt chủng= diện tích / diệt chủng) [19]. Ta nhớ, đă có Bờ-yờ [5] (âm V phát âm kiểu Mường / Nam Bộ: bà Byợ, ông Byua), tất có Đờ-yờ (đyẫn => đẫn / dẫn), Tờ-yờ (Tyỉu, Tzỉu => Tửu = Jiủ= jrăo, Mường => rượu, Việt), và Mờ-yờ (Myiện tích => diện tích). Đặc biệt bởi Mờ-yờ là âm Môi-môi (chủ lực), nên nó không thể biến thành J hay Z, mà chỉ đơn thuần biến ra Yiện tích (Diện tích) và Yiệt chủng (Diệt chủng). Ta quan sát trở lại biến chuyển giữa J tức GI tiếng Việt và D: Mường: dơ dục dăng dái puồn dá dũ dả wàng Việt: giơ, duỗi giục giăng giải buồn giá dụ, giă dụ giá vàng Ta thấy biến chuyển qua lại giữa GI và D-Mường cho biết ít nhất người Mường phát âm Nôm GI có hơi khác với người Việt. Những từ này, có thể thuần Nôm, đáng lẽ được kư âm tiếng Việt bắt đầu bằng D như người Mường, bởi họ phát âm như Đz hay Đj, chứ không phải J (tiếng Hán: Jiang= sông= Giang, tiếng Việt). Tóm lại, qua thuyết nhất thống dzành cho âm Dz, chúng ta đă thấy:
Nhưng chúng ta bắt buộc phải nh́n nhận, kiến thức và kĩ thuật dzàn dzựng chữ quốc ngữ của mấy Thầy quốc ngữ thật … tuyệt chiêu. Tháng 5, 2004 Nguyên Nguyên Ghi Chú[1] Nguyễn Văn Khang (chủ biên), Bùi Chỉ và Hoàng Văn Hành (2002) Từ điển Mường-Việt. Nxb Văn Hoá Dân Tộc. [2] Đường Minh Hoàng, ông vua duy nhất trên thế giới đă cho phép đạo Hồi được tự do truyền bá ở Trung Quốc. [3] Để ư ‘Sông’ tiếng Nhật Kawa, có âm gần với lối gọi ‘Hà’ của người Việt, và ‘Hoh’ của Phúc Kiến. [4] Đỗ Quang Vinh (2000) Tiếng Việt Tuyệt Vời. (In lần thứ hai – tác giả xuất bản). Địa chỉ: www.geocities.com/doquangvinhvenguon [5] Jeanne Cuisinier (1946) Les Mường, Géographie humaine et Sociologie. Trích dẫn trong ‘Nguồn gốc Mă Lai của dân tộc Việt Nam’ của B́nh Nguyên Lộc (1971). Nxb Xuân Thu. [6] Việc tống hết các âm Y vào Dz đă gây lúng túng khi phải Việt hoá một số âm Tây. Thí dụ: Cuiller (cái muỗng), việt hoá thành ‘củ d́a’. Đọc trại thành ‘củ dźa’ bởi hoàn toàn bỏ đi âm Y (đáng nhẽ: củ ýa). Có thể dần dà ‘củ dźa’ biến thể thành ‘cái th́a’ chăng? Việc từ bỏ âm Y trong lối phát âm D cũng làm cho việc nhại âm một số rất nhiều ngôn ngữ khác, mất đi tính trung thực. Thí dụ: số yách (1) tiếng quảng đông trở thành số Dzách. [7] B́nh Nguyên Lộc (1971) trích dẫn từ tài liệu giáo sư Langlet của đại học Văn Khoa – Saigon, xuất bản khoảng cuối thập niên 1950. [8] Người bạn Hải Nam tiết lộ: Ở đảo Hải Nam người ta có thể thấy bờ biển nước Viêt Nam, ở chân trời bên kia. [9] Quỳnh Cư - Đỗ Đức Hùng (1995) Các Triều Đại Việt Nam. Nxb Thanh Niên. [10] Điểm dễ nhầm: ‘Mặt’ (face) thường nhầm như một từ thuần Nôm. Tiếng Mường cũng vậy, nhưng không dấu ‘nặng’: Măt. Tiếng ‘Hán Việt’ gọi Diện. Nhưng người Hoa, Bắc kinh gọi Mian, Quảng Đông gọi Mịin, Triều Châu & Hải Nam đọc Miện (giữ âm iện như Diện). Chiết Giang & Thượng Hải đọc Mị, rất gần với ‘Mặt’. Mặt, có vẻ Nôm nhưng xuất phát từ phát âm Chiết Giang của một Hán tự, Mian. Số KHÔNG (0) cũng thường lầm tưởng một từ Nôm chay. Nhưng không, ‘0’ phát âm giống hệt như lối Phúc Kiến: KOHNG! [11] Có một người bạn gốc Croatia, mang tên Feđa, đọc Feigia. Viết theo kiểu Úc: Feda. Anh này khó chịu như người Việt tên ‘Do’ bị đọc ‘Đou’ theo kiểu Úc, nên mới đổi cách viết thành Fedja. H́nh như sau đó thấy cũng không ổn, nên anh ấy đổi trở lại thành Feda. [12] Alexandre de Rhodes (1651) Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum (tự điển An Nam - Bồ - La-tinh. [13] Nguyễn văn Huy (1993) Người Hoa tại Việt Nam. Nxb NBC – California. [14] Nếu tra cứu đến những lối phát âm khác nhau của các khu vực, các tỉnh ở Trung Hoa, có thể ta sẽ thấy nhiều từ thường tưởng “thuần Nôm” lại mang dấu tích của phương ngữ Trung Hoa. Thí dụ: Nếu (if): tiếng Mường y hệt: Nếu. Quan thoại: Ru Guo (Như quả), nhưng Phúc Kiến: ‘Nah’, thật bất ngờ: rất gần với ‘Nếu’. Phúc Kiến và Triều Châu thường được xem hậu duệ của nước Mân Việt vào thời cổ đại. Mặt (face): Mặt (tiếng Mường), cũng thường tưởng thuần Nôm, bởi thấy khác với từ ‘Hán Việt’: ‘Diện’. Quan thoại, Quảng Đông, Hải Nam, Triều Châu, ... đều phát âm cho ‘Mặt’ bắt đầu bằng M. Quan thoại: Mian, Quảng Đông: Ḿin, Hải Nam: Miện. Nhưng, Chiết Giang và Thượng Hải: Mị, rất gần với ‘Mặt’. Và Phúc Kiến: Biịn, với âm đầu B gần với D của Diện. [15] Lê Ngọc Trụ (1960) Việt ngữ chánh tả tự vị. Nxb Thanh Tâm. [16] Nguyễn Phong Nam (2000) Dấu tích Văn Nhân. Nxb Đà Nẵng. [17] Hai đợt giáo sĩ có công trong việc phát triển quốc ngữ: Bồ Đào Nha và Pháp. Cả hai thứ tiếng Bồ và Pháp đều không có hoặc rất ít dùng âm và chữ cái W và Y. H ọ d ùng D thay cho Y (dung dịch => yung yịch) hay By (ông Byua= Vua), nhưng cũng bỏ luôn Y thành B (ông Bua). Thí dụ: Bưu Cục: đáng lẽ phải BYưu Cục mới giống âm Tàu Yâu Ju.. U trong tiếng Bồ thường đọc như W (qua= qwa). Về sau các Thầy hủy bỏ âm U trong Uuan (= Wang / Wăn) và thay luôn, kể cả âm By, tất cả bằng V: Vua, Vương, Văn,... [18] Nguyên Nguyên (2003) Khuôn trăng đầy đặn, nét người nở nang. Tại các websites: perso.wanadoo.fr/charite, aihuucongchanh.com, khoahoc.net, talawas.org, petrusky.org.au,... [19] Diện= Mian, quan-thoại; Miện, Hải Nam/ Triều Châu; Miị, Chiết Giang/ Thượng Hải:gần giống với ‘Mặt’, Nôm-Việt-Mường; Byịn, Phúc Kiến: âm By dẫn đến Y hay Diện. Diệt= Mie, quan thoại; Miệt, Hải Nam. Cả Miện và Miệt đều có thể kư âm Myiện & Myiệt dẫn đến: Diện và Diệt. Tương tự cho: Myin= Dân và Mying= Danh, theo khuynh hướng phát âm Mờ-yờ. [20] Dĩa: viết theo chữ Nôm, mượn âm Yĩ; hoặc= Thạch + Yĩ. Đĩa= Thạch+Yĩ= Thạch+Địa |
Xin vui ḷng liên lạc với
haphuonghoai@gmail.com về tất cả
những ǵ liên quan đến trang web nầy
| ||||||||||||
