| 
				Truyện Trạng Bến Tre 
				 
				Truyện trạng chiếm một vị 
				trí nổi bật trong truyện kể ở Bến Tre. Đó là những truyện kể gắn 
				với một hệ thống truyện do những người nói láo –
				"nói láo như thật", "bịa như thật" 
				như dân gian quen gọi – sáng tạo ra. Vùng Châu B́nh (Giồng Trôm) 
				có ông Ba Me, vùng Cẩm Sơn (Mỏ Cày) có ông Bảy Lẹ, vùng Đại Điền 
				(Thạnh Phú) có ông Bàng, vùng Định Thủy (Mỏ Cày) có ông Ó ... 
				Ông Ó, ông Bàng, ông Bảy Lẹ, ông Ba Me vừa là nhân vật trung tâm 
				của một hệ thống truyện, vừa là người sáng tạo truyện, Tiêu biểu 
				nhất trong số này là ông Ó và truyện ông Ó. Cũng như các nhân 
				vật Trạng Lợn, Trạng Quỳnh, Ba Giai, Tú Xuất, Thủ Thiệm, Ba Phi, 
				Bộ Lữ... các "tác giả" truyện trạng Bến Tre vừa có nét chung, 
				vừa mang dấu ấn riêng khó lẫn lộn. 
				 
				Ở các truyện 
				trạng của ông Ba Me, ông Bảy Lẹ, ông Bàng, người ta thường thấy 
				một thủ pháp quen thuộc khá phổ biến là biện pháp phóng đại. Ở 
				truyện ông Ba Me, cây ḿ có cháng ba lớn đến nỗi người nằm trên 
				đó không găy; con cá ngát to đến nỗi cái lọp chứa không nổi nó. 
				Ở truyện ông Bảy Lẹ th́ tay con người cứng như thép, khi gồng 
				lên, người ta mang búa tạ đập vào mà chẳng hề hấn ǵ. Ở ông Ó, 
				có một số truyện cũng sử dụng biện pháp ngoa dụ này như truyện 
				Chó săn, truyện Hàng dừa của bà huyện. Con chó săn bị heo rừng 
				húc trả lại bể đầu, ông Ó phải lấy dây choại ràng cột lại, nhưng 
				nó vẫn c̣n đủ sức để đuổi theo cắn con mồi. Con chó mẹ đẻ ra một 
				bầy chó con. Bầy chó vừa đẻ ra đă lao vào cùng mẹ cắn đứt nhượng 
				chân của một con heo rừng độc chiếc (truyện Chó săn). Trong khi 
				ở truyện Hàng dừa của bà huyện, con cọp từ trong rừng ra, ăn 
				trái dừa bị ông Ó bắt gặp, Ông Ó nắm đuôi con cọp, đá một cú 
				song phi vào bụng nó, làm cho cọp ỉa văi ra một loạt trái dừa, 
				nơi ấy về sau mọc lên một hàng dừa thẳng băng như kẻ chỉ. 
				Nhưng biện pháp 
				nghệ thuật chính ở truyện Ông Ó là ở chỗ thường tạo ra một "t́nh 
				huống thử thách" ở cốt truyện. Trong t́nh huống này, nhân vật 
				phản diện phơi bày cái đáng chê, đáng cười của nó, c̣n ông th́ 
				chứng tỏ sự thông minh, tài ứng phó của ḿnh. "T́nh huống thử 
				thách" này thường được tạo ở hai dạng. Dạng thứ nhất là một nhân 
				vật A hay B nào đó (có khi là một đám đông nhiều người) vốn đă 
				biết tiếng ông, chủ động mời ông nói láo, coi như để thử tài ông 
				như truyện Bữa nay bể đập Kỳ Hà. Đám hương chức đang ngồi ở 
				đ́nh, thấy ông Ó đi ngang bèn mời ông: "Này vào đây nói láo nghe 
				chơi". Như thế là họ đă biết tỏng rằng ông Ó là một "cây" nói 
				láo, nên mới mời ông. Điều thú vị là, mặc dù họ đă biết trước sẽ 
				bị lừa, đă hết sức "cảnh giác", nhưng cuối cùng vẫn bị ông lừa. 
				Cả một đám hương chức đều cắm đầu, cắm cổ chạy theo ông đến đập 
				Kỳ Hà để bắt cá, nhưng đến nơi họ mới chưng hửng ra là bị ông Ó 
				gạt. Đó cũng là trường hợp truyện Ông Ó ở Huế.Chính bọn 
				quan lại ở triều và viên Đông cung đă tạo ra "t́nh huống thử 
				thách" và họ đă nếm biết được tài nói láo của ông Ó ngay lần gặp 
				gỡ đầu tiên. 
				Bằng sự thông 
				minh và nhanh nhẹn, ông Ó đă lừa được vợ nhỏ anh nhà giàu nọ, 
				vốn được cưng chiều (truyện Xỏ vợ nhỏ 
				anh nhà giàu), gạt được bọn quan chức từ chánh tổng
				(truyện Bán sách nói láo) 
				đến quan huyện Cái Quao (truyện Nói láo 
				có sách), đến cả các quan chức ở trong triều đ́nh 
				Huế. 
				Dạng thứ 
				hai là "t́nh huống thử thách" do chính ông Ó tạo ra, rồi sau đó 
				đưa các nhân vật vào cuộc đầu trí với ông, để từ đó làm bật ra 
				chân tướng, tính cách của họ như viên quan huyện hống hách tham 
				lam (Truyện Tui là dân mần ăn mà), 
				gă nhà giàu hám lợi (truyện Mượn trâu), 
				ông hương Cả ham ăn (truyện Ông Cả thèm 
				thịt trâu)... Bằng tài ứng phó linh hoạt và thông 
				minh, ông đă lột cái áo hoa mỹ, dối trá của bọn nhà giàu, quan 
				lại hợm hĩnh, phơi bày cái tầm thường, lố bịch của những nhân 
				vật. Mỗi truyện ông Ó, nếu tách rời ra, là một mẫu truyện độc 
				lập, nhưng nếu tập hợp thành một hệ thống truyện, th́ nhân vật 
				trung tâm chính là ông Ó - người kể chuyện. Nói một cách khác, 
				ông Ó là tác giả của truyện, vừa là chất keo kết dính các truyện 
				thành một chuỗi truyện - truyện ông Ó – mang đặc trưng riêng, 
				không giống các tác giả truyện khác.   |