Ai Về Xứ Nghệ
SAGANT PHAN
Nếu người ta chia ra làm 3 phần: đầu, ḿnh, chân tay... th́ nước Việt cũng chia ra làm 3 phần tương tự như vậy: miền Bắc, miền Trung và miền Nam. Như vậy có ǵ lạ đâu? Lạ chứ sao không? Thử ráp lại những điều vừa nói ở trên th́ ta thấy ǵ?
Miền Bắc như cái đầu vậy, có sự suy nghĩ về văn hóa rất nhiều. Nơi này có rất nhiều ông Đồ Nho, nơi lập quốc. C̣n miền Trung th́ được phần trái tim và xương sườn. Nơi này có trái tim giữ nhịp đập cho châu thân. Trái tim đập một phút biết bao nhiêu nhịp, đem lượng máu đi khắp cơ thể. Nhưng có ai thương nó đâu? Mua thuốc bổ toàn là bổ Dương hay bổ Âm, c̣n thây kệ trái tim, đến khi nó bệnh th́... xong rồi, miền Trung xứ dân gầy v́ lănh nguyên cái ba sườn, ấm no đói lạnh đều đưa ba sườn ra đở hết. C̣n miền Nam giữ phần tay chân và cái bụng. Họ lo ăn cái đă, ăn no rồi đi chơi. Thành thử dân miền Nam đa số mạp mạp, nhưng ham ăn chơi nhất. Không c̣n nhớ sao? Hắc Bạch công tử vang danh ngàn năm. Tiền kiếm mờ con mắt ếch, mà những người này đi chơi Saig̣n, ḥn ngọc Viễn Đông, th́ đi một lần 3 chiếc xích lô, một chiếc chở Cậu, một chiếc chở cái nón, rồi c̣n một chiếc chở cây gậy của Cậu, ṿng ṿng hết vô Bà Chiểu rồi ra Chợ Lớn. C̣n tôi hả? Tôi nghèo chút xíu nữa th́... đạp xích lô rồi đó. Nói nghe cười chớ có ai thương cho người xích lô không? Sáng điểm tâm của Cậu: phô mai sữa ḅ, hay vào Chợ Lớn ăn tiểm xắm, xíu mại, há cảo, tôm xào với bột chiên, rồi uống ly trà bông lài thật nóng... Thượng đế chắc điểm tâm cũng như vậy thôi. C̣n anh xích lô điểm tâm như sau: một ổ bánh ḿ dài ngoằng, ở giữa nhét thêm một cục... xôi thật to. Rồi anh ngồi đó ăn cho no cái bụng, uống một bụm nước... phoong ten, rồi trưa tính tiếp.
Trở lại chuyện Xứ Nghệ đi chớ! Xứ Nghệ nằm ở một vị trí thật đặc biệt, không hẳn miền Bắc và cũng không hẳn miền Trung. Như vậy là ngon lành rồi, vừa có cái đầu suy nghĩ vừa có trái tim thương yêu. Vùng đất nghèo khô cằn sỏi đá, gió lạnh khác thường, nghe nói toàn là gió... ngoại quốc thổi hoài. Gió ngoại quốc đó là... gió Lào, gió Lào nó thỗi một lèo là lạnh queo râu, run gần chết.
Nghệ An là một tỉnh ở trung tâm của miền Bắc Trung phần. Trên miền giao lưu Bắc Nam. Nằm trong tọa độ địa lư: 18 độ vĩ tuyến, và 103 độ kinh tuyến. Diện tích gần 17 ngàn km2 . Nói như vậy th́ Nghệ An đứng vào hàng lớn thứ 3 của nước Việt, nếu chia theo địa lư.
Quốc lộ 1 chạy xuyên xứ Nghệ dài được 85 km, ngang hông th́ có quốc lộ 7 dài 225 km, và quốc lộ 48 dài 122 km tréo ngang. Đường lộ 154 cùng hướng song song với quốc lộ 1 dài 149 km. Đường sắt xe lửa chạy đâm vào dài 94 km . Ga xe lửa tên là ga Vinh tấp nập người ơi là người, gồng gánh, xe đạp, đủ mọi loại hàng, nếu muốn kể thêm hàng quốc cấm cũng được.
Nhiều lúc xe lửa vừa rướn ḿnh chạy, vừa hú c̣i lanh lănh th́ cũng có nhiều ông Đồ xứ Nghệ chạy theo xe lửa la làng, om ṣm, tưởng bị tuột luốt, trể tàu... rồi chớ nhưng vẫn có người thương kéo lên. Không cám ơn th́ chớ ông c̣n cự nự đ̣i xe lửa ngừng lại v́ ông chợt nhớ ra th́ ra ông gấp quá ông quên cây dù ở trên ghế sân Ga Vinh. Vâng, người đàn ông xứ Nghệ khi đi ra đường, phải oai phong mới được, guốc, dù và áo dài trắng, quên nữa chớ. Phải quần trắng vải khác của mấy bà màu đen mới được. Ông khó tánh lắm, nhưng ông yêu nước vô cùng. Nh́n trường học ngày xưa mà ông mài đũng quần vừa học y a Tam Tự Kinh, Nhân Chi Sơ Tánh Bổn Thiện... ông vừa bưng nước trà mời Thầy, rồi trở lại học y a tiếp. Sai là bị Thầy quất một roi vào mông rồi c̣n cám ơn Thầy nữa. Nay trường bị dẹp, không học chữ Nho nữa mà ra tỉnh học chữ Quốc Ngữ. Ḷng ông ứa lệ khi nghĩ đến mái trường xưa và câu tụng kinh vừa học vừa lắc qua lắc lại cái đầu cho chữ chạy vào. Nhân chi Sơ tánh bổn Thiện đâu rồi?
Từ ga Vinh xe lửa chạy qua Cầu Giát – Nghĩa Đàn, Quán Hành- Cửa Ḷ. Cửa Ḷ có hải cảng khá sầm uất, tàu bè ra vào rất dễ. Nay gân Ga c̣n có thêm sân bay nội địa gọi là sân bay Vinh. Xứ Nghệ được tưới thầm nước bởi sông Cả, và sông Con rất thuận lợi cho việc chuyển vận hàng hóa, hành khách và lâm sản.
Nghệ An là một vùng địa linh nhân kiệt đă khai xuất ra nhiều nhân vật nổi tiếng lịch sử và văn học. Nếu kể về văn chương th́ không ai hơn thi hào Nguyễn Du. Một nhà cách mạng suốt đời hy sinh tính mạng của ḿnh để cứu nước Việt, vị này nói đến tên th́ Bắc Cộng Sản và Nam Cộng Ḥa cũng ngưỡng phục. Đó là Phan Bội Châu.
Nghệ An với dân số hiện nay khoảng 3 triệu người kể luôn 16 dân tộc thiểu số, ngoài người Kinh ra c̣n có người Thái, Tày, H’Mong, Chút... Tỉnh có 17 huyện: Diên Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu, Nghi Lộc, Hưng Yên, Nam Đàn, Đô Lương, Thành Chương, Anh Sơn, Nghĩa đàn, Tân Kỳ, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Quế Phong, Con Cuông (đặc biệt nơi này duy nhất thờ An Dương Vương, và nơ thầân bắn vào thành tŕ đá tảng dấu vết gần đây), Trương Dương, Kỳ Sơn, thành phố Vinh. Nơi này sản xuất cây Kỳ Nam nổi danh thiên hạ. Món cống phẩm cho vua Tàu ngày xưa bắt buộc không được thiếu món này, sau đó là Trầm hương.
Riêng Trầm Hương chúng tôi được biết mùi vị c̣n thơm hơn Trầm hương của xứ Lebanon (gần DoThái, loại trầm hương xứ Lebanon mà ngày xưa người ta cống tiến cho đền thờ Jerusalem thời kỳ Salomon ngàn năm trước, giờ đây họ vẫn sản xuất trầm hương rất tốt cho vùng Trung Đông/ ẢRập). Nơi này có loại trái cây ngon là Cam xă Đoài, Bưởi Phú Trạch, rồi gần đây là cà phê Phú Quỳ. Những họ lớn như : Nguyễn, Lê, Trần, Phạm, Phan, Hồ. C̣n dân tộc thiểu số họ: Lô Lương (Thái). Họ Vừ (H’Mông). Núi có ngọn cao trên 2000 mét. Khí hậu mang đặc tính lạnh miền Bắc, khô nóng của miền Nam và gió Chướng bên Lào thổi qua. Mưa rất nhiều, thường mang băo tố ngoài khơi thổi vào. Sông Cả dài trên 400 km, phát từ núi cao, nên có nhiều thác ghềnh. Thác nổi tiếng là thác Bản Muối và thác Bản Mai. Kỳ này chúng tôi đặc biệt mời quư vị cùng thưởng thức 3 món ăn đặc biệt của dân xứ Nghệ.
Trở lại chuyện xưa nước Việt, chúng ta nghe chuyện Lưu B́nh Dương Lễ rồi, lúc đó Dương Lễ làm quan lớn và Lưu B́nh ham ăn chơi nên thi rớt rồi ngày kia anh Lưu B́nh nghĩ đến bạn xưa, đi t́m bạn, th́ bạn giàu sang trở mặt, cho Lưu B́nh ăn cơm hẩm và quả cà mặn. Vừa ăn Lưu B́nh vừa khóc cho t́nh đời bạc bẽo. Nhưng Lưu B́nh không biết Dương Lễ đă có chủ ư khích cho ḿnh cố gắng học mà ra làm quan giúp đời, nên dọn cho bạn ăn cơm hẩm với cà mặn.
Khen anh làm rể Chương Đài
Một năm ăn hết mười hai vại cà
Giếng đâu th́ dắt anh ra
Kẻo anh chết với vại cà nhà em.
Vâng cà pháo xứ Nghệ ngon hơn cà pháo Hà Nội. Cà pháo ngon nhất nước phải kể cà pháo của đất Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Khác với loại cà pháo bán tại khắp chợ trên nẻo đường quê hương, nhiều muối mặn. Cà xứ Nghệ thường được muối trong vại lớn trước đó làm nước mắm, cà muối trên 3 tháng mới lấy ra ăn th́ mới ngấu và ḍn. Người dân xứ Nghệ không khách khí khi đăi bạn những món thịt cá ê hề, nhưng ở giữa mâm th́ không cho thiếu dĩa cà pháo xứ Nghệ. Nằm gọn giữa mâm, người khách lúc đầu hơi ngần ngại nhưng sau cùng chính ḿnh là người gấp cà pháo nhiều nhất. Nó ngon làm sao, cá biển không hơn được.
Thi sĩ Tản Đà người đi khắp Nam Trung Bắc sành về món ăn. Có lần ông ghé đến xứ Nghệ, vào quán nhỏ bên đường, trong khi đợi món ăn đưa tới, ông ăn cà pháo và uống rượu trước. Không dè, cà pháo ngon quá ông làm hết b́nh rượu này rồi b́nh rượu khác, rồi đĩa cà này đến đĩa cà khác. Đến khi chủ quán bưng cá thịt ra th́ nhà văn thi sĩ này lăn đùng ra một góc... ngũ kh́ từ lâu. Một đĩa cà xứ Nghệ đem lên làm ngũ quan vị giác khoái trá ra mặt. Mắt nh́n h́nh dáng tṛn xinh của quả cà trắng mọng, mùi ngửi vị thơm bùi bùi ngọt ngọt thêm cay cay từ quả cà dâng lên. Quả cà nào cũng tṛn trịa đều đặn, như ḥn bi trắng đều xếp lớp. Khi cắn quả cà một phát th́ thính giác của bạn nghe một tiếng nổ nhẹ ṛn tan của quả cà. Bữa cơm rất giản dị, chĩ cần một bát nước rau muống luộc rồi một dĩa cà pháo mới vớt từ lọ ra, sau lưng là một nồi cơm nóng bốc hơi... th́ sai làm cái ǵ tui cũng làm hết cho mà coi.
Nhưng ngon nhất bạn phải đến tận Nghi Lộc. Khi đến quán gọi cơm, bạn phải nói cho rơ ràng là "cà pháo" c̣n nếu nói xuông th́ cô chủ quán sẽ bưng "cá nục" lên cho bạn, v́ thổ âm chữ cá và cà gần với nhau. Nhưng không sao, dọn cá th́ xơi hết cá, dọn cà th́ đớp hết cà, hàng đâu có đắt tiền, v́ quê hương thổ sản gần đây mà.
Trở lại câu chuyện lịch sử về cụ Phan bội Châu. Sau khi bị Pháp cho an trí tại Huế, để làm kế sinh nhai, ông bán gạo lẻ và bán tương. Vâng tương Nam Đàn xứ Nghệ là món quốc hồn quốc túy của quê hương của ông.
Ngoài Bắc có tương Bần (xứ Hưng Yên), rồi tương Cự Đà (xứ Hà Tây) không thể so b́ với tương Nam Đàn (xứ Nghệ). Đậu để làm tương không được xay nát như hai loại tương ngoài Bắc, mà chỉ xay vỡ thành mảnh, không được làm nát đậu. Muối, xôi làm mốc, chum cổ nhỏ để ủ tương, rồi lựa ngày nắng nhất đem chum ra phơi rồi đem vào bóng mát. Người dân xứ Nghệ rất chịu cực khổ v́ họ muốn làm món ǵ cho ra món đó, không ẩu tả như mấy anh làm tương x́ dầu trong Chợ Lớn đâu. Khi xong người ta rót vào chai. Mầu của nó không có mầu nâu như tương Bần, mà có mầu váng sóng sánh như mật ong. Những mảnh đậu lơ lửng trong nước tương đặc quánh, mùi thơm như có chút rượu, cộng mùi ngọt lịm đến nóc giọng. Chỉ nh́n thôi là muốn đem cơm và cà ra rồi, tới đâu th́ tới...
Hầu như ở nhà nào xứ Nghệ cũng đều biết làm tương Nam Đàn, nhưng chính yếâu th́ khác nhau. Để có tương ngon, không phải cứ ra chợ mua đại chum đựng tương nào cũng được, mà lựa Chum được nung chín đều, men láng bóng từ trong ra ngoài, rồi đổ nước ngâm thử vài ngày xem nước có rịn ra ngoài không, nếu rịn là tương sẽ hư. Đậu để nấu tương phải chọn đậu mới hái, chọn hạt cho đều. Nước dùng nấu tương họ chọn nước giếng gần núi nhất, v́ nước này mới có vị đậm hơn nước phoong ten mùi tanh của chất sắt trong ṿi ra không được.
Gạo nếp để thổi xôi làm men, muối phải khá mặn hơn muối bọt. Lúc rang, lúc ủ đậu, khi nấu th́ luôn luôn ngó màu sắc của tương, khi phơi rồi đánh tương, tất cả đều do một tay người đàn bà lớn tuổi trong nhà chỉ dẫn hết. Cụ Phan bội Châu bán gạo nước Việt và tương Nam Đàn quê hương xứ Nghệ. Ngày nay cụ không c̣n nhưng tương Nam Đàn vẫn c̣n măi.
Trở ra món ăn rẻ tiền ngoài biển, rất nhiều khi mùa Hè, ăn ngon như xưng xáo ḍn hay Thạch chè ngoài Bắc. Đó là Sứa Biển. Nhiều người xa ĺa xứ Nghệ từ lâu, nhưng chắc chắn không quên món Nộm Sứa . Món này có rất nhiều vào mùa hè. Đây là món ăn lạ miệng nhưng đầy bổ dưỡng trong mùa nắng nóng cháy da người tại vùng xứ Nghệ, nó mát, nó rẻ tiền, lại ngon miệng nữa. Đủ chất bổ dưỡng trong ḷng biển mang đến.
Bạn từng có dịp đi dự tiệc cưới người quen tại những nhà hàng Trung Hoa, món ăn đầu tiên gọi là khai khẩu luôn luôn có món ăn gọi là "Bát Bửu", trong đó gồm chút thịt dăm bông, chút hột vịt màu đen, và khá nhiều gỏi sứa. Gỏi sứa này do người đầu bếp người Hoa làm th́ ăn tạm được chớ không ngon, v́ nó khá mặn, dai dai, màu vàng thiu. C̣n Nộm Sứa xứ Nghệ th́ màu trắng, ḍn tan trong miệng, thêm mùi vị biển cả nữa.
Con sứa trông giống như thực vật, vô hồn, nhưng nó là động vật có mặt lâu nhất trên trái đất này, ngang thời kỳ tạo thiên lập địa nữa. Loài khủng long đă biến mất hàng chục triệu năm trước, nhưng con sứa vẫn hiện diện trong mọi biển cả. Nó thuộc họ loại động vật có xoang, giống như họ san hộ vậy. Thân sứa trong suốt như thủy tinh, mềm mại uyển chuyển vô cùng, cầm vào bàn tay nó rất dễ dàng tuột khỏi bàn tay của bạn. Mang đủ màu sắc, từ xanh dương, đến tím, đỏ, đôi khi vàng khè nữa... Sứa thân thể chứa đến 95% nước biển, nếu đem phơi nắng khoảng nửa ngày th́ trên băi cát con sứa chỉ c̣n một miếng giấy mỏng.
Mùa hè là mùa sứa nổi. Từng thảm, từng dề nửa nổi nửa ch́m trong nước, như một thảm cỏ đủ màu sắc vậy. Sứa không có mắt, không có xương, không có vây nhưng nó chịu đựng đủ mọi sóng mạnh đánh vào. Người dân chài khi gặp thảm sứa như vậy, th́ họ dùng lưới lớn dây, rồi hai xuồng máy kéo vào bờ. Sứa được đưa vào bờ, người ta xúm lại cắt thân sứa ra làm nhiều mảnh . Sau đó cắt ra từng miếng nhỏ dài bằng ngón tay. Thân sứa gọi là tai, c̣n chân gọi là chân sứa. Sứa tai trong suốt mọng nước, hơi màu xanh dương nước biển, c̣n sứa chân th́ màu hơi đục, gịn như gân sụn ḅ nung chín. Vậy sứa chân bán khá dắt hơn vài hào.
Sứa được đem rộng vào trong thùng nylon cắt ngang chứa đầy nước biển. Nguời bán thường gánh đôi thúng nylon lớn chứa đầy sứa, đi ngang nhà hay bán tại những tiệm quán nho nhỏ, đôi khi trong chợ cũng có bán nữa. Khi người mua xong th́ người bán múc sứa ra từng tô đong chén mà bán. Giá mỗi bát sứa chừng giá nửa ly cà phê (khoảng 2000 đồng, tương đương 20 xu Mỹ) . Sứa đem về người ta rửa bằng nước lạnh cho thật sạch ra khỏi cát rêu rồi vớt ra đựng trong rỗ tre cho ráo nước.
Rồi không cần bàn tay đàn bà, người đàn ông làm cũng được, xếp sứa trong dĩa bàn khá rộng rồi răi sứa lên một lớp gia vị như ớt xanh ớt đỏ sắt mỏng, đậu phộng rang gịn, chuối chát thái mỏng, xoài xanh băm nhỏ, rau răm, rau húng, ng̣... với chai rượu đế kế bên th́ ngày mai cho dù sa địa ngục cũng không sợ. Nếu bạn cầu kỳ hơn th́ sứa có thể trộn với thịt gà thái mỏng, trứng gà luộc vàng, rau răm, rau húng, đậu phộng, chuối chát... rồi chút nước mắm ngọt ngọt chua chua, cay cay tăng lên hương vị đậm đà khoái khẩu, ngon đến rớt nước mắt luôn. C̣n nếu gấp v́ tới giờ ra khơi cho kịp con nước th́ sứa cứ việc ăn với cơm nóng, chút nước mắm mặn là xong ngay.
Món chót để bạn khỏi chờ lâu quá rồi. Món này thập phần bổ dưỡng, bổ hơn lẫu... Dê nữa đó, nhưng rẻ và không hôi con Dê. Già trẻ ăn trót lọt. Đó là món cháo. Vâng cháo lươn xứ Nghệ. Miền Nam, lươn họ đi với xả, c̣n miền Nghệ An th́ lươn đi với nghệ.
Bà xă tôi nấu cháo lươn bạn bè độc thân khen ngon hết sẩy. C̣n tôi, tôi chê dở ẹt... Bạn bè độc thân khen ngon là v́ tụi nó độc thân có ai nấu cho ăn đâu? Vả lại ăn không tính tiền, để mặc thằng gia chủ này rửa chén gần khùng luôn. C̣n tôi chê dở v́ tôi đă ăn một món cháo lươn của bà hàng xóm nấu ngon hết sẩy, cách đây không lâu. Nhưng ăn ngon về nhà đâu dám khen họ, bộ muốn ở góa hả? Bộ muốn đời đời từ đây không bao giờ được ăn cháo nữa hả. Ai ngu ǵ ba cái chuyện này. Đó là cháo lươn Nghệ An. Thịt lươn th́ được xào với nghệ, ớt đỏ bằm nhỏ, hành phi, mỡ rán. C̣n xương sống con lươn th́ bằm thật nhuyễn, nấu lấy nước súp ninh cháo, rồi lọc bỏ xương vụn đi . Nước lèo rất ngon nhờ xương sống lươn này. Nói tuy giản dị, nhưng làm rất cực, tỉ mỉ. Lươn được làm sạch, đem luộc, gỡ lấy thịt. Lấy thịt phải nhẹ tay kẻo hư hết thịt lươn. Màu vàng và màu đen nổi bật rơ ràng. Người ta kỵ dùng lưỡi dao sắc hay thép mà mổ lươn v́ sẽ tanh . Đây cũng là một bí quyết của người Nhật khi làm cá sống. Họ không bao giờ cho cá dính vào nước lạnh, mà họ dùng giấy chậm hết tất cả máu của cá. V́ máu sống của cá, gặp nước lạnh và chất thép của con dao sẽ làm cá tanh vô cùng. Nếu tránh được điều đó th́ con cá thái lấy thịt sống mùi rất thơm. Đó là món Shushi nổi tiếng thế giới của xứ Phù Tang Japon.
Trở lại vụ con lươn, người ta dùng lưỡi dao bằng tre rọc thịt lươn. Nồi đất tốt hơn nồi đồng. Những loài vật nào có máu tanh, khi nấu nướng chớ dùng dao thép, hay dao sắt, hay nấu bằng nồi đồng, nồi thiết v́ sẽ có vị tanh. Thử nhớ lại, ngày xưa c̣n nhỏ, ra ruộng vớt được con cá lóc, dùng cây tre xỏ thịt, hay bọc cá trong x́nh rồi đun lửa lên, cá thơm vô cùng, cho dù có chút máu cá lóc, nhưng nó không c̣n tanh nữa.
Nói thêm về Nghệ An có một loại hành nhỏ như cây tăm, nhưng thơm nồng nàn vô cùng, chà xát một chút lá nhỏ vào tay th́ mùi vẫn c̣n vương rất lâu, giống hành này ngoài Bắc và trong Nam không có, người ta gọi là hành tăm. Cháo lươn cần loại hành này răi lên khi chén cháo c̣n bốc khói. Gạo nấu cháo phải là gạo ngon họ thêm một chút nếp vào cháo cho thơm và nhuyễn xệt. Ăn cháo nóng, dù mồ hôi chạy khắp nơi, chạy vào... trong kẹt vẫn thây kệ nó Ăn xong rồi uống một bát nước chè xanh nóng th́ mọi chuyện sầu bi đau khổ sẽ tan hết. Mọi bệnh hoạn được giải trừ. Nhức lưng đau khớp kể như không c̣n nữa.
Nói về Du Lịch, tắm biển của xứ Nghệ xem sao?
Nơi băi biển tắm tốt nhất, Cửa Ḷ, ngày xưa người Pháp họ xây nhiều nhà nghỉ mát dành cho công chức Pháp hạng cao cấp ra nghĩ hè, y như miền Nam họ xây Cap Saint Jacques mà nay gọi là Vũng Tàu, trước đó chúng tôi chỉ quen miệng đi tắm Cấp mà thôi, chớ Vũng Tàu nói hơi dài lẹo miệng. Cửa Ḷ nơi nghỉ mát, có 5 phường, 2 xă. Nối Cửa Ḷ là Cửa Hội. Cửa Hội nhiều sóng cao, c̣n Cửa Ḷ sóng ngắn dễ tắm hơn. Cách bờ không xa là có những đảo nhỏ như: Đảo Ngư, ḥn Chu, ḥn Mát... cảnh vật quang vắng và đ́u hiu, nhưng rất gần với thiên nhiên. Cửa Ḷ thuộc quận Nghi Lộc dân số trên 300 ngàn người. Góc lưng là núi cao, đồi chạy liền lưng với nhau. Phi lao xanh tốt chạy khắp ven biển. Gió thổi nghe vi vu khăp nơi.
Bài này viết ra nhắc đến người bạn phương trời xa. Anh xa quê hương, c̣n tôi cũng vậy. Nơi này đây khí hậu là của người, c̣n nơi xa kia, khí hậu là của dân Việt... Nghệ An là vùng đất thường xuyên bị lụt lội và băo tố. Người dân thường nói câu sau đây: "Băo lụt sinh ra ở đây, và thường quay về lại thăm quê hương". Vùng đất nhiều cực khổ, nhưng ḷng người rất đượm t́nh hơn nơi nào khác. Đó là t́nh quê hương. Không c̣n nhớ sao Ông Già Núi Ngự? Ông đâu phải sanh tại cố đô Huế? Ông sanh tại huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An mà? Nhưng Ông ở tại Huế làm nghề bán gạo lẻ và cà pháo xứ Nghệ sanh nhai, ông bị án lưu đày nội xứ.
Vào một buổi chiều mưa phùn, từ căn cḥi lá ngó ra ḍng Hương Giang, Ông nhớ lại quê Ông: Nghệ An, ôi Nghệ An. Tại sao ta không về thăm được quê mẹ? V́ ai? V́ Pháp chăng? Không, không phải, Ông v́ quê hương của ông, và ông đ̣i lại quê hương... Ông nhớ lại ngày xưa lâu lắm rồi, ông bỏ quên cây dù tại sân Ga, và rồi ông không c̣n dịp nào trở lại lấy cây dù đó nữa, mặc dầu Huế và Nghệ An trong tầm tay. Ông lẩm bẩm câu: "Nhân Chi Sơ Tánh Bổn Thiện". Ngoài góc núi nơi xa kia, mờ ảo trong làn mưa trắng nhẹ, tiếng chuông Chùa Thiên Mụ ngân vang giọng buồn áo năo hơn bao giờ hết, tiếng chuông nghe được hôm nay như chừng có thêm tấm ḷng Đại Ngă Bao Dung.
Sagant Phan