Có công mài sắt có ngày nên kim
Đến như sắt mài măi cũng thành kim, th́ bất cứ việc ǵ cũng có thể làm được, miễn là chúng ta biết chịu khó khổ luyện, biết kiên tŕ nhẫn nại, không quản gian lao vất vả.
Lời giáo huấn biểu hiện qua câu tục ngữ có công mài sắt, có ngày nên kim, một mặt, được nhận thức qua ngôn từ của nó mà mấu chốt là sự đối lập giữa hai h́nh ảnh sắt và kim; mặt khác, thông qua sự liên hệ tới giai thoại về cuộc đời của nhà thơ nổi tiếng đời Đường ở Trung Quốc – nhà thơ Lư Bạch.
Tương truyền, thuở niên thiếu, Lư Bạch là cậu bé không chịu khó học hành, ham chơi như bao đứa trẻ b́nh thường khác. Một hôm, cậu bé chán học, lẻn sang chơi ở chân núi phía Đông. Kỳ lạ quá! Trước mắt cậu bé là một bà lăo đang cắm cúi mài một thanh sắt bên một tảng đá lớn. “Bà già tóc bạc đến dường kia mà lại chăm chắm mài một thanh sắt để làm ǵ nhỉ?” Cậu bé hết sức phân vân, bèn rón rén đến bên cạnh cụ già rồi cất tiếng hỏi:
- Cụ ơi, cụ mài sắt để làm ǵ vậy?
Bà lăo ngoảnh mặt lên, hiền từ trả lời:
- Để làm kim khâu cháu ạ.
- Làm kim khâu ư? Thanh sắt th́ làm thế nào mà trở thành cái kim khâu được? Cậu bé chất vấn bà lăo.
- Mài măi cũng phải được. Kể có công mài sắt th́ có ngày nên kim chứ - Bà lăo trả lời một cách tin tưởng như vậy.
Lư Bạch nửa tin nửa ngờ hỏi lại:
- Liệu hôm nay có xong được không hở cụ?
Bà lăo thong thả trả lời hoà nhịp với động tác mài kim:
- Hôm nay không xong th́ mai lại làm tiếp vậy, năm nay không xong th́ sang năm tiếp tục làm, ngày lại ngày, già nhất định mài xong.
Nghe đến đây, Lư Bạch chợt hiểu ra và im lặng. Về nhà Lư Bạch thường ngẫm nghĩ về những lời của bà lăo mà càng chuyên tâm học tập. Chẳng bao lâu, Lư Bạch trở thành nhà thơ lỗi lạc với những áng thơ Đường tuyệt mĩ, có một không hai trong nền văn học Trung Quốc. Từ đó, trong dân gian lưu truyền câu tục ngữ “chỉ yếu công phu thâm; thiết chữ ma thành châm” với nghĩa là có công mài sắt, có ngày nên kim. Thoạt đầu, nó như một nhận xét về cuộc đời, văn nghiệp của Lư Bạch: từ chỗ lười học, nhờ sự tỉnh ngộ qua cuộc gặp gỡ với cụ già mà siêng năng, kiên tŕ học tập và cuối cùng trở thành tài. Nhưng dần dần câu tục ngữ có công mài sắt, có ngày nên kim được lưu truyền rộng răi, vượt qua phạm vi của một cuộc đời, một sự nghiệp, trở thành một lời dạy, lời giáo huấn mọi người về ư chí bền bỉ trong công việc nói riêng, trong cuộc đời nói chung.
