| |
Lễ Hội Chôl Chhnăm
Thmây
Dân tộc : Khmer Nam Bộ
Thờ : Phật (Tiểu thừa)
Thời gian : Khoảng đầu tháng Chín theo Phật lịch của người Khmer
Địa điểm : tại chùa (là chính)
Đặc điểm : - Lễ mừng năm mới
- Tắm tượng phật bằng nước thơm
- Tắm các vị sư cao niên (Rửa sạch cái cũ, đón mừng cái mới tinh khiết)
- Đắp núi cát
Đạo Phật Tiểu thừa là tôn giáo chính của người Khmer Nam Bộ, đă thâm
nhập khá sâu vào trong sinh hoạt đời sống của quần chúng, nên những lễ
hội của họ, dù bắt nguồn từ đâu, vẫn mang màu sắc tôn giáo và không
thoát khỏi cổng chùa. Trong quá tŕnh phát triển lịch sử , các lễ hội
c̣n chịu sự pha tạp của những yếu tố tôn giáo khác nhau như đạo
Bà-la-môn, song ở đây cũng tồn tại khá rơ nguồn gốc lễ nghi nông nghiệp
của cư dân trồng lúa nước. Điều đó cũng dễn nhận biết qua các lễ hội
tiêu biểu dù đó là lễ Chôl Chhnăm Thmây, lễ Đônta (lễ cúng ông bà), hay
lễ Ok om bôk (lễ cúng trăng).
Các ngày lễ của người khmer theo tập quán lâu đời, được tổ chức theo
phật lịch, dù hiện nay, hàng ngày trong đời sống họ vẫn sử dụng dương
lịch. Lễ Chôl Chhnăm Thmây có nghĩa là “vào năm mới” (phật lịch) tức là
lễ tết lớn nhất hàng năm của người khmer, c̣n gọi là lễ chịu tuổi,
thường diễn ra vào tháng tư dương lịch (tức đầu tháng Chét của người
khmer). Đây là thời điểm giao mùa nắng và mùa mưa, trong đó khi lễ Ok om
bôk (lễ cúng trăng) lại diễn ra vào giữa thời điểm giữa mùa mưa nắng (tống
tiễn mùa ẩm ướt để đón ánh nắng mặt trời). Lễ thường kéo dài trong 3
ngày, ngoài ư nghĩa đón mừng năm mới, lễ Chôl Chhnăm Thmây c̣n có nghĩa
chấm dứt thời kỳ nắng hạn, bước sang thời kỳ có nước trời dồi dào để
chuẩn bị cho vụ mùa tới.
Theo lệ thường hàng năm, gần đến lễ Chôl Chhnăm Thmây bà con khmer lo
chuẩn bị rất chu đáo, mà trước hết tập trung ở việc ăn, mặc, ở. Các cháu
nhỏ được ông bà cha mẹ ưu tiên sắm những bộ đồ quần áo mới để đi chùa và
đi chơi tết với bạn bè.
Để chuẩn bị cho việc ăn uống, đăi khách, dâng cho nhà chùa, gia đ́nh nào
cũng lo chà gạo để sẵn, làm bánh, chuẩn bị thịt heo, gà, vịt... nước
sinh hoạt cũng được đổ đầy ghè, đầy chum. Mọi người sửa sang bàn thời
Phật, trang hoàng nhà cửa, quét dọn sân nhà, giẫy cỏ đường đi, kết cổng
chào... Mọi công việc ruộng rẫy lúc này cũng dừng lại. Ngay người giúp
việc gia đ́nh trong những ngày này cũng được nghỉ ngơi để về thăm viếng
cha mẹ, gia đ́nh, bạn bè. Trâu, ḅ trong ba ngày này cũng được chuẩn bị
rơm rạ có đầy đủ, để ở trong chuồng hoặc tha tự do ở nơi có điều kiện.
Trong đêm giao thừa, trên bàn có bày sẵn 5 nhánh hoa, 5 cây đèn cầy, 5
cây nhang, 5 hạt cốm và nhiều loại trái cây. Cha mẹ, ông bà tụ tập con
cháu lại, ngồi xếp chân trước bàn thời tổ tiên, đốt nhang đèn, với 3 vái
tiễn đưa Têvêđa cũ và rước ông Têvêđa mới, mong được ban phúc lành. Họ
tin rằng Têvêđa là ông tiên được trời sai xuống chăm sóc dân chúng trong
thời gian một năm, hết nhiệm kỳ sẽ có vị khác xuống thay thế.
Sáng ngày thứ nhất (Săngk-ran) lễ rước “Maha Săngkran mới”. Lễ này có
thể tổ chức sớm hay muộn trong ngày miễn là chọn đúng giờ tốt theo quan
niệm của người Khmer. Mọi người được tắm gội, mặc quần áo đẹp, mang
nhang đèn lễ vật đến chùa. Dưới sự điều hành của ông Acha, mọi người xếp
hàng đi ṿng quanh chính điện 3 lần để làm lễ chào mừng năm mới...
Ngày thứ hai (Wonbót), mỗi gia đ́nh làm lễ dâng cơm buổi sớm và buổi
trưa cho các vị sư săi. Theo đạo phật Tiểu thừa, th́ trong các ngày lễ
tín đồ đi chùa lễ Phật có bổn phận mang theo cơm và thức ăn dâng các sư
săi. Trước khi ăn, sư săi tụng kinh tạ ơn người làm vật thực.
Buổi chiều, người ta làm lễ “đắp núi cát” (Puôn phnôm khsach) ngay tại
khuôn viên chùa để mong gặp được nhiều điều tốt lành theo sự hướng dẫn
của vị Acha. Tập tục này cũng bắt nguồn từ một sự tích của một thợ săn
bắn gắn với ma thuật cầu mưa của người xưa.
Ngày thứ ba (Lơnsắk), sau khi đă dâng cơm sang cho các vị sư ở chùa,
người ta làm lễ tắm tượng Phật bằng nước ướp hương thơm, rồi sau đó tắm
cho các vị sư cao niên ở chùa, nhằm rửa hết cái cũ, những bụi bặm của
trần thế trong năm cũ, để bước sang năm mới với một thân thể sạch sẽ,
hoàn toàn mới.
Tiếp theo đó là lễ cầu siêu (Băng skôl). Các vị sư được mời đến tháp lưu
giữ hài cốt của những người quá cố để cầu kinh cho linh hồn của họ được
siêu thoát. Đến trưa mọi người về nhà làm lễ tắm tượng Phật thờ trong
gia đ́nh, rồi chúc mừng mẹ cha, ông bà, dâng bánh trái để tạ ơn. Cũng có
khi họ tổ chức lễ tắm ông bà, cha mẹ, gọi là để báo hiếu.
Trong ba ngày hội Chool, bà con Khmerr c̣n đi thăm hỏi, mừng tuổi năm
mới cho nhau, chúc nhau sức khoẻ, cuộc sống yên vui, phát đạt. Tối đến,
người ta đốt pháo thăng thiên, đốt ông lói, thả diều, đánh quay lửa. Các
cụ già kể chuyện thần thoại, cổ tích cho con cháu. Gái trai tham gia các
cuộc hát đối đáp aday, hát dùkê, múa romvông, romxaravan, mua trống
xàdăm ...
|
