|
Công nữ Ngọc Hoa, nàng là ai?(1)
Trước khi Hội đồng Trị sự Nguyễn Phúc tộc cho ấn hành cuốn
“Nguyễn Phúc tộc Thế phả” (nhà xuất bản Thuận Hóa, 1995) thì khi đề cập
đến bốn người con gái của chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên, hầu hết các tài
liệu lịch sử vì không biết tiểu sử của hai công nữ Ngọc Vạn và Ngọc Khoa
(hoặc có thể vì lý do khác) nên chỉ ghi là “khuyết truyện”.
Tập san BAVH (2) ghi như sau:
1)-Ngọc Liên: [Mẹ là hoàng hậu(3)] Vợ của Nguyễn Phúc Vinh, con trưởng
của Mạc Cảnh Huống, phó tướng, trấn thủ Trấn Biên, về sau đổi là Nguyễn
Hữu Vinh.(4)
2)-Ngọc Vạn: (Mẹ là hoàng hậu) Không để lại dấu tích.
3)-Ngọc Khoa:(Mẹ là hoàng hậu) Không để lại dấu tích.
4)-Ngọc Đỉnh:(không rõ mẹ là ai) Lấy Nguyễn Cửu Kiều, Nghĩa Quận công,
con của Lê Quảng, tước Quận công(4). Bà mất năm Giáp Tý (1684).
Từ khi “Nguyễn Phúc tộc Thế phả” được xuất bản tại Huế (1995)thì
tiểu sử hai công nữ Ngọc Vạn và Ngọc Khoa mới được công bố rõ ràng :
- Nguyễn Phúc Ngọc Vạn (con gái thứ hai của Sãi vương) Năm Canh
Thân(1620 ) bà được Đức Hy Tông (Sãi vương) gả cho vua Chân Lạp là
Chey Chetta II.Về sau nể tình bà, vua Chân Lạp cho người Việt lập một
dinh điền tại Mô Xoài (Bà Rịa ngày nay).
- Nguyễn Phúc Ngọc Khoa (con gái thứ ba của Sãi vương) Năm Tân
Mùi (1631) bà được Đức Hy Tông gả cho vua Chiêm Thành là PôRôMê.Nhờ
có cuộc hôn phối nầy mà tình giao hảo giữa hai nước Việt Chiêm được
tốt đẹp.
Sách “Dân tộc Chàm lược sử” cũng có ghi
chép về cuộc hôn phối Việt Chiêm nầy.
Sau khi “Nguyễn Phúc tộc Thế phả”được phát
hành và sau khi đài truyền hình VTV ở Sài Gòn chiếu phim “Thời
gian vĩnh cửu”(1996) - phim do đài truyền hình CV21 của Nhật và
đài VTV của Việt Nam phối hợp thực hiện – thì năm
1997, trong sách
Hội An do nhà xuất bản Đà Nẵng ấn hành, ở chương 3 mục 1”Hai người
đàn bà Hội An ở Nhật Bản”, tác giả Nguyễn Văn Xuân viết:”Sotaro, âm
là Mộc Thôn Tông Thái Lang. Dòng họ nầy rất giàu có và đã sang ở Hôi
An rất sớm, bằng cớ còn lưu lại là một bức thư ngắn bằng chữ nôm gởi
cho chúa Nguyễn. Mộc Thôn là chủ một chiếc tàu riêng.Ông cư trú tại
đây làm ăn và gây nhiều cảm tình mật thiết với chúa Nguyễn Phúc
Nguyên.Ông được chúa Nguyễn tin cậy, giao cho nhiều trọng trách ở
Hội An.Vào năm 1619 chúa Nguyễn lập cho ông một tờ thư xác nhận ông
đã tự nguyện ở dưới gối (tức là làm chức quan trung thành với chúa )
Sau đó chúa cho ông lấy họ Nguyễn tên Đại Lương, cự danh Hiển
Hùng.Chúa cũng mưu sự giao thông lâu dài , tốt đẹp với Nhật Bản nên
gả con gái là NgọcKhoa cho
ông.(cf Trần Gia Phụng/Ai đưa công chúa sang ngang)
Trên “Đặc san Quảng Đà”năm Mậu Dần 1998 do
nhà xuất bản Sông Thu ở Los Angeles,
California, Hoa Kỳ xuất bản
tháng 6/1998, trong bài”Những nét đại cương về thành phố Hội
An, mục”Hội An và giai thọai công chúa Ngọc Khoa”đưa ra cả hai
thuyết về công chúa Ngọc Khoa như sau:
1.-Công chúa đã kết hôn với vua Chăm Pa là Po Ro
Mê.
2.-Công chúa kết hôn với một thương khách người Nhật Bản đến buôn bán
nhiều năm tại Hôi An (1603 – 1619) tên là Araki Sotaro, tên Việt là
Nguyễn Đại Lương. Bà đã theo chồng về Nhật năm
1620, gặp lúc Nhật cấm tàu
buôn xuất dương, đành ở lại Nagasaki, lấy tên Nhật là Okakutome, gọi thân
mật là Anio. Họ sinh hạ được một người con gái, đặt tên là Yasu. Sotaro
qua đời năm 1636 và công chúa Ngọc Khoa cũng mất vào năm 1645; ngôi
mộ của hai người đươc chôn cất trong khuôn viên chùa Daionji, nơi họ đã
bỏ công sức xây cất và trùng tu. (Trần
Gia Phụng/Ai đưa công chúa sang ngang).
Trong bài viết trích dẫn trên, tác giả Trần Gia Phụng lập luận
rằng bà vợ của thương nhân Sotaro chắc chắn không thể là công nữ Ngọc
Khoa. Nhưng Trần Gia Phụng không xác định bà vợ đó là ai.Ông chỉ phỏng
đoán rằng:
1.-Vì muốn tăng giá trị của người đàn bà ông yêu mến, Sataro có thể nói
với gia đình hoặc với bà con rằng vợ của ông là công chúa hay gì đi nữa, làm sao ai biết được?
2.-Bà vợ của Sataro có thể là một người bà con trong dòng họ Nguyễn
Phúc, có thể đã được Nguyễn Phúc Nguyên, khi ông còn là hoàng tử trấn
nhậm ở Quảng Nam, tác thành cho hai bên lập gia đình với nhau. Biết đâu
Nguyễn Phúc Nguyên nhận người đàn bà nầy làm con nuôi trong gia đình để
làm tăng giá trị của cuộc hôn nhân? Dù thế nào đây cũng là một điều lý
thú có thể nghiên cứu thêm bằng những tài liệu về phía Nhật Bản (Trần
Gia Phụng/bài đã dẫn).
Nhận xét:
1)- Về phiên âm tên Araki Sotaro: taro âm
Hán Việt là thái lang.Theo
phong tục Nhật Bản, thái
lang là tên đặt cho người
con trai trưởng.(Có vài tài liệu ghi là Sataro Araki , đó là ghi theo
kiểu người Âu, tên trước, họ sau).Tên Việt Nam của Sataro là Nguyễn Thái
Lang, có lẽ là dựa theo chữ taro .Có
vài tác giả gọi là Nguyễn Đại Lương, chắc là do nhầm lẫn vì chữ Thái và
chữ Đại (Hán
tự) chỉ khác nhau cái dấu chấm, còn chữ Lương là
phần bên trái của chữ Lang.
Araki Sotaro đọc theo âm Hán Việt là Hoang Mộc Tông Thái Lang.Tác giả
Nguyễn Văn Xuân phiên âm là Mộc Thôn Tông Thái Lang e không đúng (Mộc
thôn = Kimura)
2.- Như trên đã nói, tác giả Trần Gia Phụng phỏng đoán vợ của Sotaro có
thể là một người con nuôi và ông gợi ý phải nghiên cứu thêm những tài
liệu về phía Nhật Bản.Có lẽ ông muốn nói đến bản dịch bộ sách”Hòa văn
ngọai thiên thông thư”(trong đó ghi chép những liên hệ của người
Nhật đến buôn bán ở Hội An từ năm 1559
đến 1674, kể
cả câu chuyện của
Sataro) mà ta chưa có.
Trong một bài viết của ông Đỗ Thông Minh, một cựu du học sinh ở
Nhật Bản nhan đề là “Người Việt
Nam đầu tiên ở Nhật Bản” tác
giả có nhắc đến cuốn”Những Samurai của biển”(Umi no Samuraitachi)do
Ichiro Shiaishi viết có ghi chép về cuộc hôn nhân Nhật Việt nầy. Chúng
ta chờ đợi những phát hiện mới từ phía những tài liệu Nhật Bản nầy.
3)-Cũng trong bài viết”Người Việt Nam đầu tiên ở Nhật Bản”, tác
giả ghi rõ ràng….”Công chúa Nguyễn Thị NgọcHoa , còn
có tên là Vương Gia Cửu là người Việt đầu tiên đến định cư ở Nhật Bản.
Một tác giả khác, ông Mai Thanh Hải, trong cuốn”Chuyện kín cấm
thành”(nhà xuất bản Văn Hóa Thông TinVN, 2008), trong chương”Lấy
chồng ngọai quốc”, trang 16 viết rằng…..”…Chúa Nguyễn Phúc Nguyên có
5 con gái, cô lớn tên là Ngọc Liên, …..cô út là Ngọc Đỉnh….còn lại ba con
gái nữa…..công nữ Ngọc Vạn gả cho vua Chân Lạp, …công nữ Ngọc Khoa gả cho
vua Chăm Pa là PôRôMê, và công nữ Ngọc
Hoa gả cho một thân vương Nhật Bản đứng đầu các doanh nhân sang làm ăn buôn bán
ở cửa biển Hội An.(Bà Ngọc Hoa không để lại tư liệu, hồi ức nào)”
Còn nữa, Việt Sử Giai Thọai có dẫn lời của cụ Đào Trinh
Nhất(5), cho biết Chúa Nguyễn Phúc Nguyên có 5 con gái theo thứ tự là
Ngọc Liên, Ngọc Vạn, Ngọc Khoa, Ngọc Đỉnh và Ngọc Hoa.
Không ai trong 3 tác giả trên cho biết xuất xứ của thông tin trên
cho nên ta không biết cái tên Ngọc Hoa lấy ở đâu ra.
Thế còn BAVH thì sao?
BAVH năm 1933, cuốn 4 trang 268 , trong bài “Carnet d’un
collectionneur”(sổ tay của một nhà sưu tập), đoạn nói về những vùng có
kiều dân Nhật bản xưa ở Đông Dương(Anciennes colonies japonaises en
Indochine) chép như sau:
Parmi les armateurs japonais qui commerçaient avec l’Indochine, au
XVIIe siècle, il convient plus spécialement de retenir les noms dedeux
d’entre eux qui commerçaient avec l’Annam : Araki Sôtarô etShichirôbei
Eikechi.
Sôtarô avait épousé en 1620, une jeune fille de la famille royale de
Cochinchine. Elle s’appelait Amô et suivit son mari au Japon. Lorsque
l’édit du Shogun interdit, en 1636, toute sortie du Japon des
sujets japonais, ou toute entrée de ceux qui s’étaient expatriés, elle
était encore dans ce pays. Elle
mourut en 1645. Elle est enterrée au temple Daion-ji àNagasaki, et les
descendants de son mari conservent un miroir qu’elle avait
apporté d’Annam (1).
(Trong số chủ tàu buôn Nhật Bản giao thương với Đông Dươngvào thế kỷ
17, đặc biệt ghi nhận hai người trong số họ đã buôn bán với An Nam: Araki
Sotaro và Shichirôbei Eikechi.
Vào năm 1620, Sotaro kết hôn với một tiểu thư thuộc hoàng
gia….
BAVH không hề nhắc đến cái tên Ngọc Hoa , cũng không khẳng định tiểu thư
đó là con gái của Chúa Nguyễn, mà chỉ nói chung chung :thuộc
hoàng gia….
Trở lại thông tin của tác giả Mai Thanh Hải “Bà Ngọc Hoa không để lại
tư liệu, hồi ức nào”, nếu
ta hiểu ý ông muốn nói là “bà vợ VN của Sotaro không để lại tư liệu,
hồi ức nào’’ thì e không
đúng. Bởi vì qua những tài liệu đã phổ biến, ta đã nghe
nói đôi điều về bà:
- Bà là con của chúa Sãi, (hoặc là người trong hoàng gia) năm
1619 được gả cho một thương nhân Nhật Bản tên là Araki Sotaro.
- Viện Bảo tàng Nghệ thuật Nagasaki còn lưu trữ chiếc gương soi
của bà.
- Hằng năm từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 10, trong lễ hội Okunchi ở
Nagasaki có một màn đám rước do hai em bé đóng vai Sotaro và Wakaku
đứng trên mũi một chiếc thuyền buôn. (Okunchi là một lễ lớn, là niềm
tự hào của Nagasaki).
Những điều nghe nói đó nay
đã được tác giả Trương
Văn Tân làm
sáng tỏ thêm qua một bài ký sự viết sau lần trở lại thăm viếng Nhật Bản
gần đây. Thiên ký sự (với hình ảnh minh họa) có tên là:”Một
thoáng Phù tang”
Trong đọan nói về “Nàng công nương họ Nguyễn” tác
giả viết như sau:”…Tôi đi xe điện tìm đến con đường lịch sử
Teramachi-dori( đường Xóm Chùa). Ở giữa con đường Xóm Chùa là Đại Âm Tự
(Daionji). Ngôi chùa nầy có ít nhiều liên hệ đến Việt Nam. Phía sau
ngôi chùa là một nghĩa trang lâu đời dọc theo triền núi, có hàng ngàn,
hàng chục ngàn ngôi mộ chôn hài cốt của giai cấp quí tộc và giai cấp võ
sĩ “samurai” vài trăm năm trước.
…..Tôi đến thăm chùa với
mục đích tìm ngôi mộ của một vị công nương Việt Nam, con của
Chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên được
gả về Nagasaki năm 1619, kết hôn với Araki Sotaro(Hoang Mộc Tông Thái
Lang), một thương nhân nổi tiếng đương thời và cũng là nhà hàng hải
kiệt xuất thuộc dòng dõi samurai …Trước cổng mộ thành phố Nagasaki có
dựng một bảng tóm tắt tiểu sử của ông Araki Sotaro và và người vợ, một
công nương Việt Nam với cái tên Nhật Wakaku(Vương Gia Cửu)…..Tôi tìm
hiểu thêm về mộ phần của Araki Sotaro qua thông tin trên trang sao chụp
từ sách tài liệu của nhà chùa. Được biết, Araki Sotaro sau khi thành
hôn với công nương Wakaku đã tự đặt thêm một cái tên Việt Nam là Nguyễn
Thái Lang. Công nương Wakaku nổi tiếng và được người dân Nagasaki gọi
bằng cái tên thân mật là Anio-san……Công nương mất năm 1645, như vậy bà
sống ở Nhật 26 năm, được ban pháp danh là Diệu Tâm, một pháp danh rất
Việt Nam. Cũng theo trang thông tin nầy, hơn hai trăm năm sau, vào thời
Minh Trị, mộ phần của Araki Sotaro và Anio-san đã được con cháu đời thứ
13 cải táng và mộ phần hiện tại chỉ có đời thứ 3, thứ 12, 13 và
14(Araki Sotaro là đời thứ 1)
Đọc bảng tiểu sử và tìm hiểu phần tiếng Nhật trên đó tôi có
nhận xét sau:
- Phần tiếng Nhật: về lai lịch, bảng
tiểu sử ghi:”Vương Gia Cửu, một
người con gái bà con bên ngọai của Quốc vương An Nam. Chính
quyền Nagasaki đã dùng chữ musume
=người con gái (thường)chứ không dùng chữ hime(chữ
nầy dùng để chỉ con gái của tướng quân Nhật, vợ tướng quân Nhật hoặc
dùng để dịch chữ “Princess”).
- Phần tiếng Anh: Ở đọan viết
bằng tiếng Anh, chữ relative được
dùng để chỉ liên hệ giữa công nương Wakaku và quốc vương An Nam
,
chứ không phải dùng chữ daughter
(During a trip to An Nam (Viet Nam) in 1619 Araki Sotaro was
betrothed to Wakaku, a
relative of
the King of An Nam).
Tôi bắt đầu tin rằng công nữ Wakaku chỉ là con nuôi của Chúa Sãi.
Mãi đến khi tôi tình cờ tìm được một tài liệu của Hội Hữu Nghị
Nagasaki – Việt Nam (Nagasaki-Việt Nam Frienship Association) thì sự
thật đã sáng tỏ:

Bảng tiểu sử ông Araki Sotaro và vị công nương Việt Nam do thành phố
Nagasaki dựng
lên (hình của Trương Văn Tân)
Trong bài Sotaro Araki
and Princess Anio (của
Hội Hữu Nghị Nagasaki-VietNam) có đọan sau:
There was a man in Nagasaki, Sotaro ARAKI, who lived from the late 16th
century to the early 17th century. At first he was a samurai in Kumamoto
not far south of Nagasaki, and moved to Nagasaki in 1588 and started
living there on an estate. Japanese were quite active in those days,
going down south and building many Japanese towns in Southeast Asia.
- Sotaro, getting aboard a goshuin-sen (officially-licensed
trading ship), went to visit the Philippines, Vietnam, Thailand,
Cambodia and was said to have acquired a vast fortune from trade. In
1619 in what is now Hue, he met and married Wakaku, a
woman of maternal bloodline of the Vietnamese King who adopted her
as a daughter. Sotaro went home with his new bride, and built an
emporium (trading house) in Motoshikkui-machi in Nagasaki. He was
surely the first Japanese to have an international marriage and came
back to Japan with a King’s daughter, albeit an adopted one.
Princess Wakaku, while living in Nagasaki, was called Ani-o-san and
was well-liked by the Nagasaki citizens…
Xin tạm dịch đọan cần
thiết:
”Năm 1619 tại nơi mà hiện nay gọi là Huế
, ông gặp gỡ và
kết hôn với một
người con gái thuộc
dòng bên ngọai được Vua An Nam
nhận làm con nuôi. Sotaro trở về nước với cô dâu mới, và gầy
dựng một trung tâm thương mại tại Motoshikkui-machi, ở Nagasaki. Có
lẽ ông là người
Nhật đầu tiên kết hôn với người nước ngoài và trở về
Nhật với một công nữ con Vua, cho dù chỉ là con nuôi….”
Đến đây có thể tạm kết luận như sau:
Chúa Sãi có 4 người con gái được ghi vào sử sách và tiểu sử cũng khá rõ
ràng. Ngoài 4 công nữ đó, Chúa còn một người con nuôi gả cho một thương
nhân Nhật Bản thuộc dòng dõi võ sĩ đạo, giàu sang và có thế lực. Bà theo
chồng qua sinh sống ở Nhật trong 26năm, được người Nhật ở Nagasaki quí
mến. Khi bà chết, mộ bà được chôn cạnh mộ chồng ở bên trong một ngôi
chùa tại Nagasaki, sau nầy con cháu đời thứ 13 đã cải táng đi đâu không
rõ.
Riêng về câu “thuộc dòng bên ngọai của vua An Nam” theo
thông tin từ tài liệu Nhật bản thì nếu hiểu vua
An Nam chỉ Chúa Sãi thì
bên ngọai đây là chỉ họ Mạc. (Thương nhân các nước ghi ghé Đàng Trong,
họ xem chúa Nguyễn là vua An Nam, hơn nữa “tại nơi mà nay gọi là Huế”giúp
ta hiểu vua An Nam chính là Chúa Sãi)
Chuyện của bà là một chuyện có thật và tên thật của bà là gì không còn
cần thiết nữa. Đã có người gọi bà là Công nữ Ngọc Hoa, thôi thì ta hãy
cứ tạm gọi bà bằng tên đó cũng được.
Chú thích:
(1)Tác giả bài viết thành thật cám ơn chị Quỳnh Chi đã giúp giải thích
các từ tiếng Nhật trong bài nầy.
(2)BAVH:Bulletin des Amis du vieux Hué=Tập san của Hội Đô Thành Hiếu
cổ.(cf Généalogie des Nguyen avant Gia Long, năm 1920, trang
324).
(3)Hiếu Văn hoàng hậu, tức là bà MạcThị
Giai, con
gái của Mạc Kính Điển, bà gọi MạcCảnh Huống là chú ruột.Con gái bà là
Ngọc Liên lại lấy Nguyễn Phúc Vinh (tức Mạc Kính Vinh, con của Mạc
Cảnh Huống) Vậy Ngọc Liên vừa gọi Mạc Cảnh Huống là ông chú vừa gọi là
cha chồng.
Chưa hết! Bà MạcThị Giai là chắt nội, cháu nội, cháu gọi bằng bác, là
chị, là em của tất cả vua nhà Mạc trị vì từ 1527 đến 1625
4)Hai phó tướng nầy được cải họ, cho mang quốc tính.
(5)Cụ Đào Trinh Nhất sinh năm 1899, con cụ Đào Nguyên Phổ, rể cụ Lương
Ngọc Quyến. Cụ Đào Trinh Nhất là học giả, và là nhà báo lỗi lạc. Cụ là
tác giả cuốn “Nước Nhựt Bổn-30 năm duy tân”.
© http://vietsciences.free.frr
và http://vietsciences.org
Thân Trọng Thủy
|