| |
Lễ Thần Nng
Lễ Thần Nng tức l lễ tế vua Thần Nng để cầu mong được ma v
nghề nng pht đạt.
Trn cc quyển lịch cổ hng năm, người ta thường vẽ một mục đồng dắt một
con
tru. Mục đồng tức l vua Thần Nng, cn con tru tượng trưng cho nghề
nng.
Hnh
mục đồng cũng như con tru thay đổi hng năm ty theo sự ước đon của
Khm thin gim về ma mng năm đ sẽ tốt hay xấu.
Năm no được coi l được ma, Thần Nng c giy dp chỉnh tề, cn năm no
ma mng bị coi l km, Thần Nng c vẻ như vội vng hấp tấp nn chỉ đi giy
một chn. Con tru được đổi mu ty theo
hnh
của mỗi năm, n c thể c một trong 5 mu vng, đen, trắng, xanh, đỏ đng
với cc hnh Thổ, Thủy, Kim, Mộc, Hỏa.
Thời phong kiến, hng năm đều c tục tế v rước Thần Nng tại triều đnh
cũng như ở cc địa phương.
Nghi thức lễ tế Thần Nng thời Nguyễn
Lễ tế Thần Nng hng năm cử hnh vo ngy
Lập xun,
bởi vậy nn lễ tế Thần Nng cn được gọi l tế xun.
Theo chỉ dụ của vua
Minh
Mạng, hng năm sau tiết
Đng ch,
ta Khm thin gim phải lo sửa soạn việc tế Thần Nng. Cc quan cng nhau
họp để nặn tru v tượng Thần Nng.
Trước ngy lập xun hai ngy, tại gần cửa
ng Ba (ngy nay l cửa chnh ng), cc quan Khm thin gim cho lập
một ci
i hướng đng. Tru v tượng Thần Nng cũng được đưa tới lưu tại
phủ Thừa Thin để ngy hm sau cc quan trong phủ mới rước từ phủ tới
i. Cc quan vận lễ phục, c qun lnh mang gươm gio, tn lọng, cờ quạt
theo hầu.
Tới i th một lễ đơn giản được cử hnh, ngụ trnh với
Thổ Cng
về sự hiện diện của tượng Thần Nng v tru. Sau đ, tru v tượng Thần Nng
lại được khing về kho cất. Hm tế xun, tượng v tru lại được rước ra i,
nhưng lần ny đi rước l cc quan
bộ Lễ v cc quan phủ Thừa Thin. Khi đm rước đi qua cung vua, một vin
thi gim vo tu để vua biết. Sau đ, đm rước lại tiếp tục đi v khi
đi qua bộ Lễ, một vin quan đnh vo mng tru ba roi, c thi thc tru
phải lm việc.
Tới i, cc quan lm lễ tế Thần Nng theo như nghi lễ cc cuộc tế khc.
Tế Thần Nng xong, tru v tượng Thần Nng được qun lnh mang đi chn sau
buổi lễ.
Tại cc tỉnh, trong ngy Lập xun cũng c lễ tế Thần Nng v lễ cũng được
sửa soạn từ sau ngy ng ch. Cc quan tỉnh phụ trch việc hnh lễ. Tru v
tượng Thần Nng cũng được đem chn.
Lễ tế Thần Nng của cc dn tộc khc
Người
Dao Tuyển, để cảm tạ cng ơn v cầu xin cho ma mng bội thu, nh nh
hạnh phc th lễ hội ngy
6 thng 6
m lịch
l ngy cng Thần Nng lớn nhất trong năm. Ngoi ra họ cn thờ cng Thần
Nng vo cc ngy
1 thng 1 m lịch v
9 thng 9 m lịch hng năm.
Một số vấn đề khc
C ti liệu cho rằng Hong Đế v Thần Nng l một người. C ti liệu th
lại cho rằng Phục Hi, Thần Nng v Hong Đế l ba người khc nhau (gọi chung
l Tam Hong). Thực ra tất cả chỉ đều l
huyền thoại, khng c g đảm bảo l họ l ba người hay chỉ l một hoặc
hai người.
Cu hỏi tại sao
người Việt nhận l con chu của Thần Nng, một trong những ng vua đầu
tin của
Trung
Hoa l vấn đề được nhiều người tranh ci. Một số nh nghin cứu hiện
nay, dựa trn cc dữ liệu về sử học, thần thoại học, ngn ngữ học, đ giả
thiết rằng Thần Nng l một vị thần c nguồn gốc từ phương nam (từ
pha nam
sng Dương Tử xuống đến hết
Việt Nam
ngy nay, đ l vng đất cư tr của cư dn Bch Việt). Sau khi nước Trung
Hoa mở rộng từ pha ty sang pha đng (giai đoạn một), rồi từ pha bắc
xuống pha nam (giai đoạn hai) th Thần Nng được người Trung Hoa st nhập
vo văn ha của họ v được coi l một trong cc "ng vua" đầu tin của họ.
Thực ra trước đ, Thần Nng đ được coi l "ng tổ" của một số bộ tộc Bch
Việt. V sau ny, do ảnh hưởng của văn ha Trung Hoa rất mạnh, nhiều người
lầm tưởng người Việt nhận một ng vua Trung Hoa lm ng tổ của mnh.
Cc dữ liệu ủng hộ giả thuyết trn:
- Thần Nng tức l vị thần về nng nghiệp, vị thần ny thường được hnh
dung cưỡi tru để đi lại nn vị thần gắn liền với
văn ha la nước.
- Thần Nng cn c một tn gọi khc l Vim Đế (vua xứ nng - vua phương
nam), v được coi l vị thần cai quản phương nam.
- Cch đọc từ Thần Nng l cch đọc của phương nam, người phương bắc sẽ
c xu hướng đọc l Nng Thần.
- Tuy nhin, điều ny bị phản bc rằng từ Thần Nng vẫn hiểu được theo
ngữ php phương bắc, v c nghĩa l người nng phu-thần linh.
- Truyền thuyết của một số
dn tộc thiểu số của Việt Nam (t bị ảnh hưởng của văn ha Trung Hoa)
như
dn tộc Mo cũng coi Thần Nng l ng tổ của nghề trồng la nước.
Xem thm
- Đinh Gia Khnh, Đại cương về tiến trnh văn ha Việt Nam, trong:
Cc vng văn ha Việt Nam, Chủ bin: Đinh Gia Khnh, C Huy Cận, NXB
Văn học H Nội, 1995
|
