|
Họp họ ngày xuân -
Nét đẹp của người Việt
(Trích Bao Ha Noi Moi)
 |
|
Nhà thờ họ Hoàng Xuân (Hưng Yên) |
Yên Lạc, một làng nhỏ ven sông Tích Giang, con sông ngoằn ngoèo chạy
dọc xứ Đoài. Cả thôn có 6, 7 xóm với những ḍng họ Đỗ, Kiều Cả, Kiều
Hai, Nguyễn, Lương, Tạ v.v... Họ Đỗ nằm rải trên gần nửa các xóm ấy.
Trước Tết, vào ngày mồng 9 tháng chạp là ngày giỗ họ Cả. Ngay từ sáng
sớm, tất cả các suất đinh (đàn ông, con trai), lớn bé, già trẻ đều phải
có mặt ở nhà thờ họ.
Khi đi mỗi người mang
theo miệng bát gạo với ba hoặc năm ngh́n đồng tùy theo họ quy định. Sau
khi tập trung đông đủ, ông trưởng tộc sẽ phân chia công việc. Một nhóm
lo đi chợ, bếp núc chuẩn bị cơm nước, giúp nhà có nhiệm vụ “chắp tịch”.
Nhóm này gồm năm sáu trai đinh tuổi trung niên có khả năng nấu nướng,
chế biến thức ăn. Nhóm thứ hai, đi thăm lăng với tâm nguyện mời ông bà
tổ tiên về ăn Tết với cháu con. Số này tập trung toàn bộ con cháu trong
họ, do một người cao tuổi nắm được tất cả các điểm đặt mộ tổ ḍng họ dẫn
đầu. Khi đi họ thường cầm theo cuốc, dao vài thẻ hương để rẫy cỏ, chặt
cây trên mộ rồi thắp hương mời tổ tiên về thụ lộc. Các cụ thường đội
khăn đóng, mặc áo the, chống gậy vừa đi vừa kể về từng vị trí các ngôi
mộ tổ đặt trên các cánh đồng. Bọn trẻ con quần áo mới xúng xính, chạy
lon ton theo bước chân người lớn. Đến trước mỗi ngôi mộ, sau khi thắp
hương khấn vái, các cụ đều gọi con cháu đứng quây quần rồi nói lại rành
rọt ngôi mộ tổ này thuộc cành nào ? Chi nào ? Tổ đời thứ mấy ? Được thờ
phụng ở đâu ? Những lúc như thế không khí trang nghiêm, thiêng liêng lắm.
Tất cả già trẻ, lớn bé đều đứng im. Đây chính là dịp con cháu được ôn
lại nguồn gốc tổ tông và có trách nhiệm ghi nhớ, lưu giữ truyền lại cho
đời sau.
Sau khi đi viếng hết
các mộ, thường là trong một buổi sáng, mọi người trở về nhà thờ họ. Tất
cả tập trung để nghe một người có trách nhiệm việc trông coi, bổ sung
tộc phả thông báo về các việc họ đă làm trong năm qua. Từ đóng góp xây
dựng, sửa chữa mồ mả, nhà thờ và các việc liên quan đến họ tộc đều được
thống kê, thông báo rành mạch. Rồi những dự định công việc của họ phải
làm trong năm mới. Đầu tiên là phần tự nguyện đóng góp tiền bạc, công
sức, ai góp bao nhiêu tùy tâm như là tiền công đức xây dựng. Sau khi có
thống kê về tài chính, thiếu đủ bao nhiêu sẽ được phân bổ về các chi,
các cành có trách nhiệm đóng góp tiếp. Việc bổ sung vào tộc phả những sự
kiện trong năm như sự thăng quan, tiến chức, con cháu học hành đỗ đạt,
chi nào, cành nào thêm người, mất người... Trước khi chấp bút bổ sung
vào tộc phả mọi sự kiện, từng câu, từng chữ, đều được các trưởng cành,
trưởng chi, trưởng tộc bàn bạc kỹ lưỡng. Vào ngày này, những người đi xa
thường xin phép được trích ghi phần phả tộc chi ḿnh, cành ḿnh hoặc hỏi
han kỹ lưỡng phần quan hệ trong họ mà ḿnh chưa hiểu. Để giải thích thấu
đáo điều này đôi khi các cụ cũng tranh căi kịch liệt, bởi ai cũng giữ
cái lư của ḿnh. Thường thường mọi việc rồi cũng đều suôn sẻ cả. Cũng
nhờ có những lần họp họ thế này mà anh trên, em dưới mới có dịp nhận
nhau, mới biết được quan hệ họ hàng, ḍng tộc.
Mọi việc họ bàn bạc
hoàn tất cũng vào khoảng 12 giờ trưa, bữa cỗ được dọn ra. Theo thứ bậc
vai vế sắp xếp các cụ đầu cành, trưởng họ ngồi mâm trên rồi lần lượt đến
các con, các cháu. Trong bữa ăn, thường bàn luận việc trong năm nhà ai
làm được nhà mới, con cháu nhà ai vào đại học, hoặc đi
lính... Tất cả
diễn ra vui vẻ, ấm cúng như không khí trong một gia đ́nh gồm nhiều thế
hệ.
Một
thời nét đẹp này bị “lăng quên” v́ nhiều lư do khác nhau. Khoảng chục
năm trở lại đây, họp họ đầu xuân hay dịp cuối năm được nhiều ḍng họ
thực hiện. Tuy nhiên không ít ḍng họ đă “hỏi quá” ví dụ như mỗi suất
đinh phải đóng khá nhiều tiền khiến những gia đ́nh nghèo, nhiều đinh
phải lao đao chạy vạy. Nhớ về tổ tiên là điều nên làm nhưng cũng cần
nghĩ tới việc họ đó có phù hợp với cuộc sống hôm nay không.
HNM |
