Miếu Lịch Đợi (Lịch Đại Đế Vương), một di tích lịch sử
do triều Nguyễn lập ra để thờ các đời đế vương trong
lịch sử Việt Nam, hiện ngôi miếu cổ hàng trăm năm lịch
sử này chỉ còn sót lại một đống phế tích và đứng trước
nguy cơ bị xóa sổ hoàn toàn.
Cỏ dại mọc đầy xen lẫn cảnh hoang hoang vu của miếu Lịch
Đợi.
Miếu cổ hơn 200 năm
Miếu Lịch Đợi nằm tại phía Nam TP. Huế, ngay sau lưng Ga
Huế có một ngôi làng mang tên Lịch Đợi. Ở đây, một ngôi
miếu mang cùng chung cái tên với ngôi làng – đó là miếu
Lịch Đợi. Tuy nhiên, ít ai biết đến địa danh này trước
đây rất nổi tiếng và được gắn liền với một di tích của
vương triều nhà Nguyễn.Theo lời kể của người dân địa
phương, trước khi miếu Lịch Đợi được xây dựng nơi đây
từng là Đình Hỏa Pháo dưới thời nhà Tây Sơn, được vua
Quang Trung cho xây dựng. Sau này, khi vua Gia Long lên
ngôi đã xóa bỏ gần như tất cả những di chỉ của triều đại
nhà Tây Sơn tại Phú Xuân và ngôi miếu Lịch Đợi cũng nằm
trong hoàn cảnh đó.
Mãi đến năm Minh Mạng thứ tư, tức năm Quý Mùi 1823. Miếu
Lịch Đợi được vua Minh Mạng cho xây dựng lại trên nền
ngôi Đình Hỏa Pháo năm xưa. Đặc biệt hơn đây là ngôi
miếu đầu tiên ở Việt Nam thờ các vị hoàng đế, trải dài
hàng nghìn năm lịch sử của triều đình phong kiến Trung
Hoa và Việt Nam. Bên cạnh đó miếu cũng là nơi thờ tự của
các danh tướng có công lớn với đất nước như: Lý Thường
Kiệt, Trần Quốc Tuấn, Phạm Ngũ Lão, Đinh Liệt, Lê Khôi,
Trịnh Duy Thoan và Phùng Khắc Khoan.
Theo sử sách triều Nguyễn còn ghi lại thì miếu Lịch Đợi
là nơi “Thống kỷ các vị đế vương, ngưỡng mộ đức tốt của
các đời trước”. Với ý nghĩa quan trọng “uống nước nhớ
nguồn”, “chim có tổ, người có tông”, triều Nguyễn đã cho
xây dựng công trình kiến trúc này để thờ các vị vua anh
hùng từ Hồng Bàng trở về sau.Hằng năm, xuân thu nhị kỳ
đều tổ chức tế miếu Lịch Đợi vào tháng 2 âm lịch sau
ngày tế đàn Xã Tắc, và tháng 8 âm lịch. Năm Bính Tuất
1826, vua Minh Mạng bổ sung quy định: Năm có khánh điển
(lễ lớn) thì hoàng đế thân chinh tế lễ, những năm khác,
các hoàng tử đi khâm mạng (thay mặt vua). Ngoài ra, vào
các dịp lễ tết đầu năm, mùng 5 tháng 5 âm lịch, vua phái
một quan văn tam phẩm đi tế miếu Lịch Đợi.Theo những
thống kê, khảo sát từ những nguồn tư liệu lịch sử khác
nhau thì Miếu hướng về phía Nam, thuộc địa phận xã Phú
Xuân. Trước đây, công trình này gồm một chính đường có 5
gian, đông vu và tây vu (hay còn gọi là Tả Vu và Hữu Vu)
cũng có 5 gian. Gian giữa thờ Phục Hy tại chính trung.
Gian tả nhất (gian bên trái kề gian giữa) thờ các vị vua
khai sáng cõi Việt: Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân,
Hùng Vương, Sĩ Vương, Đinh Tiên Hoàng. Gian hữu nhất
(gian bên phải kề gian giữa) thờ vua Lê Đại Hành và 3 vị
vua triều Lý là Lý Thái Tổ, Lý Thái Tông, Lý Nhân Tông.
Gian tả nhị thờ 3 vị vua triều Trần là Trần Thái Tông,
Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông. Gian hữu nhị thờ 4 vị vua
triều Lê là Lê Thái Tổ, Lê Thánh Tông, Lê Trang Tông, Lê
Anh Tông. Đôi nhà Tả Vu và Hữu Vu thờ các vị tướng Trung
Hoa lẫn Việt Nam.
Xung quanh miếu xây tường thành bằng gạch, mặt trước
vành tường ngoài dựng 4 trụ biểu, tạo thành 3 ngạch cửa.
Mặt trước vành tường trong có trổ cửa chính bên trên có
lầu, ngoài ra còn có phượng môn. Phía Bắc tường miếu làm
“tể sinh”, là nơi mổ vật hiến sinh để tế lễ.
Dưới triều Nguyễn, miếu Lịch Đợi thường xuyên được quan
tâm, tu bổ. Đến năm 1945, triều Nguyễn sụp đổ, từ đó trở
đi, miếu Lịch Đợi xuống cấp nhanh chóng. So với các công
trình kiến trúc khác trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế
thì miếu Lịch Đợi tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa và giá trị
lịch sử của nó thì không thể phủ nhận.
Nhưng di chỉ còn sót lại chung quanh Miếu.
Di sản của cha ông đứng trước nguy cơ bị xóa sổ
Ngày nay, ngôi miếu danh tiếng này chỉ còn trơ lại 1
gian nhà đổ nát cùng những di chỉ còn sót lại xung
quanh. Vùng đất ngày xưa ngôi miếu được dựng lên nay
cũng đã bị các hộ cư dân xung quanh chiếm dụng. Với một
công trình kiến trúc lịch sử mang giá trị văn hóa, hiện
miếu Lịch Đợi đang trong hiện trạng trở thành một phế
tích, có nguy cơ sẽ bị phá bỏ để thực hiện dự án tái
định cư Bàu Vá, chủ đầu tư sẽ hạ giải ngôi miếu và hạ
cốt nền. Nếu dự án được triển khai thì gần như Miếu cổ
Lịch Đợi sẽ bị xóa sổ hoặc diện tích sẽ bị thu hẹp hơn
rất nhiều so với mặt bằng diện tích hiện nay.
Trao đổi với phóng viên, ông Hồ Hai (81 tuổi), người dân
sống gần miếu cổ tâm sự: “Cuộc đời tôi sinh ra và lớn
lên nơi đây, tôi rất buồn khi phải chứng kiến ngôi miếu
lịch sử ngày một xuống cấp nghiêm trọng, song một mình
tôi thì không thể làm gì được để sửa sang lại ngôi miếu.
Bây giờ tuổi già sức yếu tôi chỉ có một mong muốn được
sự quan tâm của các cấp chính quyền đầu tư tu bổ ngôi
miếu lại như hiện trạng ban đầu của nó, để con cháu
trong làng thờ phụng giữ gìn”.
Miếu Lịch Đợi là ngôi miếu cổ với những chứng tích mang
giá trị văn hóa, lịch sử cao. Các cơ quan chức năng cần
có biện pháp bảo tồn một cách thiết thực nhất để không
làm mất đi giá trị văn hóa, lịch sử của ngôi miếu. Đây
còn là một trong những công trình kiến trúc hiện hữu
trên đất Cố đô mang nét đẹp tiêu biểu về tâm linh, tín
ngưỡng từ hàng trăm năm về trước và còn tồn tại cho đến
tận ngày hôm nay.
Tấm bia cổ ghi lại lịch sử hình thành cũng như tên tuổi
những người có công xây dựng miếu.
Gian nhà chính giờ đây chỉ còn lại đống đổ nát.
Một họa tiết cổ còn khá rõ nét nằm phía bên trên gian
gian chính giữa miếu.
Tượng kỳ lân được đặt trước ngôi miếu cũng dần tàn lụi
theo thăm trầm của thời gian.
Tấm
bình phong đổ nát được đặt trước Miếu.
Văn Nhân viết thêm .
Vì lí do …không hiểu nổi tác giả bài viết đã
không kể ra những vì ‘tiên đế’ thờ ở gian giữa
miếu lịch đại :
…Gian giữa thờ Phục Hy tại chính trung. Vị tả nhất (vị
trí bên trái kề chính trung) thờ Thần Nông. Vị hữu nhất
(vị trí bên phải kề chính trung) thờ Hoàng Đế. Vị tả nhị
thờ Đường Nghiêu. Vị hữu nhị thờ Ngu Thuấn. Vị tả tam
thờ Hạ Võ. Vị hữu tam thờ Thương Thang. Vị tả tứ thờ Chu
Văn. Vị hữu tứ thờ Chu Võ.
Sao đây ? ,Người Việt tuyệt đối không bao giờ thờ
tiên đế của ngoại nhân …
Bên lề bài viết còn vài điều phải bàn .
….Gian
tả nhất (gian bên trái kề gian giữa) thờ các vị vua khai
sáng cõi Việt: …Sĩ Vương,
Hiện giờ nhiều sử gia Việt coi Sĩ Nhiếp là tên
quan …cướp nước …
Thông tin khác
…mùng 5 tháng 5 âm lịch, vua phái một quan văn tam phẩm
đi tế miếu Lịch Đợi
…không
lẽ vua quan nhà Nguyễn tế Khuất Nguyên người nước
Sở ? .
Dân gian có câu : …Tháng 5 ngày tết Đoan Dương ,
là ngày giỗ mẹ Việt Thường Văn lang ..
Việt Thường là tên tộc ‘Ta’
Văn lang là tên nước ‘Ta’
Ắt hẳn mẹ Việt Thường Văn lang có vị trí cực
cao trong tâm thức người Việt ,
Vài điều ghi nhận : theo phép phiên thiết : đỗ
ngoan thiết đoan chính từ tên gọi Đỗ thị Ngoan dân
gian đã tạo ra tên Đoan Trang công chúa
Hương Vân nghĩa là Làng Vân > làng Văn ; làng Văn
biến hóa ra : lang Văn rồi đảo thành Văn lang tên
nước ‘Ta’ .
