Thư Mục

• Ca Dao
• Câu Đố
• Dân Ca
• Di Tích
• Lịch Sử
• Linh Tinh
• Nghệ Thuật
• Ngôn Ngữ
• Phong Tục
• Tín Ngưỡng
• Tục Ngữ/TN
• Văn Hóa

Tìm Bài Trong

Toàn Trang

Ca Dao Tục Ngữ bằng:

CA DAO MIỀN NAM

歌 謠 沔 南

 𡥵愴𢖵媄萬Con thương nhớ Mẹ muôn vàn

歌謠拯𣴓𢚸強請詒Ca Dao chẳng cạn lòng càng thảnh thơi

LVĐ

 

I- PHONG DAO

 

MỞ ĐẦU

 

1) PHONG DAO: Phong là phong tục, Dao là bài hát; Phong Dao còn gọi là Ca Dao.

 

Tuy tựa đề CA DAO MIỀN NAM, nhưng nội dung có nhiều chỗ khó phân biệt HUẾ SAIGON HANOI. Hơn nữa CA DAO được lưu truyền từ Nam chí Bắc, từ Bắc vào Nam. Các đợt tập kết từ Nam ra Bắc, cuộc di cư ồ ạt tiến về Nam đã hoà đồng chỗ sai biệt trong ngôn ngữ nước ta. Ca Dao cũng thể hiện được điều nầy.

Miền Nam chạy dài từ Bến Hải đến Cà Mau:

Rừng U Minh có tiếng muỗi nhiều,

Sông Bến Hải tiêu điều nước non .

 

2) Các sách truyện thơ Nôm, đã biết tác giả hay chưa, được truyền tụng trong dân gian mấy trăm năm nay, nhiều câu rất dễ thương, đậm đà tình quê hương đất nước, khó lòng phân biệt Nam Trung Bắc.

 

Có những câu đọc được trong Thông Loại Khoá Trình (1888-89) của Trương Vĩnh Ký gặp lại trong Thanh Hoá Quan Phong (1903-04) của Vương Duy Trinh.

Chùa Thiên Mụ ở Huế và huyện Thọ Xương ở Hà Nội lại được kết hợp trong câu Ca Dao:

Gió đưa cành trúc la đà,

Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương

Câu sau đây hợp cảnh hơn của cụ Dương Khuê nhưng ít khi được nhắc tới:

Phất phơ ngọn cỏ trăng tà,

Tiếng chuông Trấn Võ, canh gà Thọ Xương

Câu lục-bát thường nghe Mẹ hát trên 70 năm trước, có mấy ai biết được xuất xứ:

Chim kêu vượn hú khắp ngàn, Tử quy vắng vẻ bên đàng dế ngâm.

nếu không được nghe câu trước:

Bạch Viên Tôn Các xa trông, Bồng con ôm gói thẳng xông lâm tàng.

[Tra một bản Nôm Bạch Viên Tôn Các, không tìm thấy các câu trên]

Những câu 6-8 sau dây nghe rất quen tai, nhưng sau khi đọc Thể Lục Bát của Phạm Văn Hải mới biết là phần đầu bài thơ Chiều của Xuân Diệu:

Hôm nay trời nhẹ lên cao, Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn... Lá hồng rơi lặng ngõ thuôn, Sương trinh rơi kín từ nguồn yêu thương.

 

Phần PHỤ LỤC chép lại các câu

Ca Dao Miền Nam sau ngày nước mất nhà tan.

Một số câu soạn từ miền Bắc nghe được từ Saigon, chúng tôi cũng ghi lại cho phải lẽ

001 Đồng bào cốt nhục nghĩa càng bền 同胞骨肉强駢

Cành Bắc Cành Nam Một Cội Nên 梗梗南檜𢧚

 

3) Nhiều câu Ca Dao chỉ khác nhau ở địa danh, hoặc một vài chữ, hoặc diễn cùng một ý, như:

 

trang 1a trang 1b

 

 

002 Ba phen quạ nói với diều, Cù lao ông Chưởng có nhiều cá tôm

番𪇍吶貝鷂、𡵺嶗翁掌固𩵜𩵽。

002a Ba phen quạ nói với diều, Dưới cầu Bến Lức có nhiều cá tôm.

番𪇍吶貝鷂、𠁑橋𣷷氻固𩵜𩵽。

003 Mỹ Tho đi dễ khó về, Trai đi có vợ, gái về có con.

美萩𠫾易𧁷𧗱、𤳆𠫾固𡞕𡛔𧗱固𡥵。

003a Nam Vang đi dễ khó về, Trai đi có vợ, gái về có con.

南㘇𠫾易𧁷𧗱、𤳆𠫾固𡞕𡛔𧗱固𡥵。

004 Đàn ông đi biển có đôi, Đàn bà đi biển mồ côi một mình.

僤翁𠫾𣷷固堆、僤婆𠫾𣷷蒲戊嵬𨉓 。

004a Vượt bể đông, có bè có bạn, Mẹ sinh ta, vượt cạn một mình.

越𣷭東固皮固伴、媄生些越𣴓𨉓 。

005 Lâm dâm khẩn vái Phật trời, Xin cho cha mẹ sống đời với con.

林淫懇拜佛𡗶、嗔朱吒媄𤯨代貝𡥵。

005a Lâm dâm khẩn vái Phật trời, Xin cho cha mẹ sống đời nuôi con.

林淫懇拜佛𡗶、嗔朱吒媄𤯨𠁀餒𡥵。

006 Gió năm non thổi lòn hang dế , Tiếng anh học trò mưu kế để đâu.

𠄼𡽫𠺙𨅽𥧎𧍝、㗂英學徒謀計抵兜。

006a Gió nồm nam thổi lòn hang dế, Tiếng anh học trò mưu kế để đâu.

喃南𠺙𨅽𥧎𧍝、㗂英學徒謀計抵兜。

007 Còn duyên kẻ đón người đưa, Hết duyên đi sớm về trưa một mình.

群緣几遁𠊛迻、歇緣𠫾𣋽𧗱𣌂𨉓 。

007a Còn duyên kẻ đón người đưa,

Hết duyên vắng ngắt như chùa bà Đanh

群緣几遁𠊛迻、歇緣永𡴯如厨釘。

Trong các câu hát ru em của Mẹ, chúng tôi có nghe lẫn lộn tiếng

Nam Trung Bắc như:

008 Lỡ tay rớt bể ô đồng, Của chồng công vợ, bể rồi thì thôi

㛎拪𢯏烏銅、𧵑功𡞕𢯏耒時慛。

009 Lọng che sương dầu sườn cũng lọng,

Cái ô bịt vàng dầu trọng cũng ô.

𢃈𩂏霜油樑拱 𢃈、丐杇𨧢鐄油重拱杇。

010 Đi đâu cũng nhớ quê mình,

Nhớ cầu Bến Lức, nhớ chình gạo thơm.

𠫾兜拱𢖵𡋣𨉓、𢖵橋𣷷氻𢖵埕𥺊𦹳。

011 Cây khô tưới nước cũng khô, Vận nghèo đi tới xứ mô cũng nghèo.

𣘃枯𢱓渃拱枯、運𠨪𠫾細䖏塻拱𠨪。

012 Mẹ già ở túp lều tranh, Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con.

媄𦓅於𦭧𦼔、𣋽𠶀𣋁咏貝𢝜腋𡥵。

013 Bánh đúc đổ lộn ghè vôi, Cha mẹ ăn rồi con mắt lộn thinh.

𩛄𩟵𢭰論𡒬、爺媄咹耒昆眜論請。

014 Chợ Dinh bán áo con trai, Chợ trong bán chỉ, chợ ngoài bán kim.

𢄂營𧸝襖𡥵𤳆、𢄂𧸝紙𢄂外𧸝鈐。

015 Một vũng nước trong, Mấy dòng nước đục,

没淎渃、𠇍𣳔渃濁、

Mấy trăm người tục, Chưa được chục người thanh.

𠇍𤾓𠊛俗、𣗓特𨔿𠊛青。

Biết đâu cao nấm ấm mồ, Ôm duyên chờ đợi, liễu tàn mai khô.

別兜塙埝𡓅墓、掩緣徐待、柳殘梅枯。

 

trang 2a trang 2b

 

 

CÁC THỂ CA DAO

 

 

1) CA DAO thường theo thể thơ LỤC BÁT (6-8), rất quen thuộc trong dân gian, không có niêm luật như thơ Tàu:

Chữ cuối câu sáu, hay câu trên, bắt vần chữ 6 [hoặc 4] câu dưới, tức câu tám; chữ cuối câu tám bắt vần chữ cuối câu sáu (nếu có) kế đó.

▪ Đi bộ thì khiếp Hải Vân,

Đi thuyền thì sợ sóng thần Hang Dơi.

▪ Ngang lưng thì thắt bao vàng,

Đầu đội nón dấu, vai mang súng dài.

Một tay thì cắp hỏa mai,

Một tay cắp giáo, quan sai xuống thuyền.

Thùng thùng trống đánh ngũ liên,

Bước chưn xuống thuyền, nước mắt như mưa.

Thể 6-8 không có hạn định về số câu, nhưng phải là số chẵn cho đủ đôi 6-8. Lề lối bắt vần cũng như số chữ trong câu không bị gò bó trong quy tắc. Sau đây là bảng Bằng Trắc, rút từ các câu thơ Lục Bát (6-8):

B B T T B B

B B T T B B T B

B B T T B B

B B T T B B T B

Các chữ 1, 3, 5, 7 vần Bằng hoặc Trắc, chữ 4 vần Trắc, chữ 6 và 8 vần Bằng. Chữ 7 thường vần Trắc, sau đây là thí dụ với chữ 7 vần Bằng:

▪ Đau đớn thay phận đàn bà, Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.

▪ Phũ phàng chi mấy hóa công, Ngày xanh mòn mỏi má hồng phôi pha.

▪ Thành Tây có cảnh Bích câu, Cỏ hoa góp lại một bầu xinh sao.

016 Gió đưa cành trúc la đà,

Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương.

迻梗竹它、㗂鐘天姥更𪃴壽昌。

Hoa Tiên, Truyện Kiều, Vân Tiên, Phan Trần, và Bích Câu đều được soạn theo thể LỤC BÁT (6-8):

017 Trăm năm một sợi chỉ hồng,

Buộc người tài sắc vào trong khuôn trời.

𤾓󰓅󰑭𥾘𥿗紅、纀𠊛才色󰖓囷𡗶。 [Hoa Tiên 1-2]

Nôm na đỡ chút canh trường, Kể rồi, dặn lại vài đường thế hay.

喃哪拖𡮍更長、計𠱤胤吏𠄽塘世咍。 (1849-50)

018 Trăm năm trong cõi người ta, Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.

𤾓󰓅𡎝𠊛些、才命窖恄𠑬。 [Kiều 1-2]

Đau đớn thay phận đàn bà, Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.

Phũ phàng chi mấy hóa công, Ngày xanh mòn mỏi má hồng phôi pha.

𤴬疸台分弹、𠳒浪薄命拱𠳒終、

𢰺傍之化工、𣈗撑痗𦟐紅配坡。 (83-86)

Lời quê chắp nhặt dông dài, Mua vui cũng được một vài trống canh.

𠳒圭执抇容、模𢝙拱特𠄽𪔠更。 (3253-54)

019 Trước đèn xem chuyện Tây Minh, Gẫm cười hai chữ nhơn tình éo le.

畑䀡𡀯西銘、𡄎唭𠄩𡦂人情喓𠻗 。 [Vân Tiên 1-2]

Vân Tiên đầu đội kim khôi, Tay cầm siêu bạc, mình ngồi ngựa ô.

云仙頭隊金魁、 𢬣扲鐐泊󰇕𡓮烏。 (1741-1742)

020 Cành lan hoa nở báo tin, Trần phu nhân mới hé then động đào.

梗蘭花𦬑報信、陳夫人買㩬扦洞𣑯 。 [Phan Trần 43-44]

 

trang 3a trang 3b

 

 

Trên đời còn có phượng loan,

Tào khang còn chuyện Trần Phan dõi truyền.

𨕭𠁀群固鳳鵉 、糟糠群傳陳潘唯傳。 (927-928)

021 Mấy trăm năm một chữ tình, Dưới trời ai kẻ lọt vành hoá nhi.

氽𤾓𢆥𡦂情、𠁑𡗶埃几律𨪪化児。

Cơ duyên ngẫm lại mà suy, Trời Nam nào có xa gì cõi Tây.

機縁𥋴吏麻推、𡗶南固賖之𡎝西 。 [Bích Câu 1-4]

Thành Tây có cảnh Bích câu, Cỏ hoa góp lại một bầu xinh sao!

城西固景碧溝、𦹵花給吏生牢。 (9-10)

 

2) LỤC BÁT Biến Thể

 

Biến Thể có nhiều loại.

▪ Chữ 2 câu sáu vần Trắc:

022 Không đánh để bậu luông tuồng 空打抵倍龍從

Cầm roi đánh bậu thì buồn dạ anh 扲檑打倍時𢞂腋英

▪ Câu sáu có 7 chữ; chữ 4 và 7 trong câu tám là vần bằng:

023 Gió năm non thổi lòn hang dế 𠄼𡽫𠺙𨅽𥧎𧍝

Tiếng anh học trò, mưu kế để đâu 㗂英學徒謀計抵兜

Mưu kế anh để lại nhà 謀計英抵吏茹

Trước thăm cha mẹ, sau là thăm em 略𠽄爺媄後羅𠽄㛪

▪ Thể 6-8 theo vần Bằng, một số câu có vần Trắc, như

024 Muốn lấy chồng, chồng chẳng lấy 㦖庒

Biết họ nhà chồng bán mấy mà mua 别𣱆茹𧸝𠇍𦓡𧷸

▪ Gieo vần sai chỗ, câu sáu có 7 chữ:

025 Chàng về Hồ, thiếp cũng về Hồ 払𧗱胡妾拱𧗱胡

Chàng về Hồ Hán, thiếp về Hồ Tây 払𧗱胡漢妾𧗱胡西

 

3) ĐỒNG DAO, câu hát của trẻ nhỏ, 3 hoặc 4 chữ.

 

026 Bài Tập Tầm Giông ba chữ, có chỗ biến thể bốn chữ. Hai vần Bằng Trắc đối đãi nhau; hai vần Bằng kế tiếp chấm dứt bài Dao.

MỞ ĐẦU

tập làm giông, tay không tay có, 習㩜𩘪, 𢬣空𢬣固,

tập làm gió, tay có tay không. 習㩜 ,𢬣固𢬣空.

 

ĐOẠN CHÍNH

Tập tầm giông 習尋𩘪

chị lấy chồng, em ở giá 姉,㛪𣄒嫁,

chị ăn cá, em mút xương 姉咹𩵜,㛪𡃙𩩫,

chị nằm giường, em nằm đất 姉𦣰床, 㛪𦣰坦,

chị húp mật, em liếm ve 姉吸密,㛪𡄥𡐮,

chị ăn chè, em liếm bát 姉咹𥻹,㛪𡄥缽,

chị coi hát, em vỗ tay 姉喝,㛪𢷵𢬣,

chị ăn mày, em xách bị 姉咹眉,㛪択被,

chị làm đĩ, em xỏ tiền 姉㩜𡜤,㛪𢯧錢,

chị đi thuyền, em đi bộ 姉𠫾船,㛪𠫾步,

chị kéo gỗ, em lợp nhà 姉𢹣楛,㛪拉茹,

chị trồng cà, em trồng bí 姉揰茄,㛪揰苾,

chị tuồi tí, em tuổi thân 姉𢆫子,㛪𢆫申,

chị tuồi dần, em tuổi mẹo 姉𢆫寅,㛪𢆫卯,

chị ăn kẹo, em ăn cốm 姉咹𥼱,㛪咹𥽍,

 

ĐOẠN KẾT

chị ở lò gốm, em ở lò than 姉𣄒爐𡑲,㛪𣄒爐炭,

chị ăn khoai lang, em ăn khoai mì 姉咹芌榔,㛪咹芌麵.

 

trang 4a trang 4b

 

027 Tùm nụm tùm nịu 蕁菍蕁菍

Tay tí tay tiên 拪子拪仙

Đồng tiền chiếc đũa 銅錢隻𥮊

Hột lúa ba bông 𥞨穭𥟌

Ăn trộm bẻ bầu 咹𠑈𢯏䕯

Bù xoa bù xít 捕扠蜅𧋍

Con rắn con rít 昆𧋻昆蝎

Bù xoa tay nào 捕扠拪

Bù xoa tay nầy 捕扠拪尼

028 Bài Thằng Bờm, thể Lục Bát, khá phổ biến ở Sài Gòn, hồi còn nhỏ chúng tôi đọc được bài giới thiệu bằng chữ Pháp của Phạm Quỳnh:

Thằng Bờm có cái quạt mo 𠊟砭固丐橛模

Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu 富翁嗔𢷮𤙭𠃩𤛠

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy trâu 砭𠺘砭庒𤛠

Phú ông xin đổi ao sâu cá mè 富翁嗔𢷮泑溇𩵜䱊

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mè 砭𠺘砭庒䱊

Phú ông xin đổi một bè gỗ lim 富翁嗔𢷮没𣙨楛𣜰

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy lim 砭𠺘砭庒𣜰

Phú ông xin đổi con chim đồi mồi 富翁嗔𢷮昆𪀄玳瑁

Bờm rằng: Bờm chẳng lấy mồi 砭𠺘砭庒瑁

Phú ông xin đổi hòn xôi, Bờm cười 富翁嗔𢷮丸𥸷砭唭

(Il accepte)

 

4) CÁC CÂU 7 và 8 CHỮ

 

029 Sông Sài-gòn chảy dài Chợ Cũ 滝柴棍沚𨱽𢄂𡳶

Nước minh mông nước lũ phù sa 渃溟濛渃瀘浮沙

030 Phật tại tâm chớ ở đâu xa 佛在心渚於兜賖

Mà tìm kiếm trên non trên núi 𦓡尋劍𨕭𡽫𨕭𡶀

031 Cá rô ăn móng dợn sóng dưới đìa 𩵜𩼁咹𤔻湎㳥𠁑池

Thương em từ thuở mẹ dìa với cha 愴㛪𣇫媄跠貝爺

032 Cha mẹ nuôi con, biển hồ lai láng 爺媄餒𡥵𣷷湖淶浪

Con nuôi cha mẹ, tính tháng tính ngày 𡥵餒爺媄算𣎃算𣈜

033 Tưởng giếng sâu, em nối sợi dây dài 想汫溇㛪𦀼𥿥絏𨱽

Dè đâu giếng cạn, tiếc hoài sợi dây 埃𠽮汫𣴓惜𢙇𥿥絏

 

5) THẤT NGÔN BÁT CÚ (7-7-6-8): Thể Truyện Nôm

 

[như Chinh Phụ, Cung Oán, Nhân Nguyệt…]

034 Thuở trời đất nổi cơn gió bụi 𣋾 𡗶 坦 浽 干  𡏧

Khách má hồng nhiều nỗi truân chiên 客 𦟐 红 𡗉 餒  邅

Xanh kia thăm thẳm tầng trên 撑 箕 瀋 瀋 層 𨕭

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này 為 埃 𨢟 𥩯 朱 𢧚 餒󰔧

[Chinh Phụ]

035 Buồn vì nỗi lòng đà khắc khoải 𢞂為浽𢚸它克快

Ngán trăm chiều bước lại ngẩn ngơ 喭𤾓朝󰈁吏謹魚

Hoa này bướm nỡ thờ ơ 花尼𧊉怒蜍於

Để gầy bông thắm để xơ nhị vàng 底𤷍𧺀底初蕋鐄 [Cung Oán 233-236]

036 Bảy với ba tính ra một chục 貝算没𨔿

Tam tứ lục tính lại cửu chương 三四六算吏九章

Liệu bề thương được thì thương 撩皮傷特時傷

Đừng gầy rồi bỏ thế thường cười chê 𠏦掑耒捕世常唭吱

 

trang 5a trang 5b

 

 

037 Hỏi chị Nguyệt có tình chăng tá 𠳨姉月固󰒂庄佐

Chớ xuân thu phỏng đã dường bao 渚春秋倣㐌包

Nguyệt rằng chút phận thơ đào 月浪𡭧分姐桃

Càng lên càng tỏ càng cao càng tròn 強󰓁強𤏣強高強𧷺 [Nhân Nguyệt]

KẾT CẤU CA DAO

Ca Dao phân biệt:

Thể PHÚ, mô tả; Thể TỶ, so sánh; Thể HỨNG, nói về cảm xúc;

và sự Phối Hợp của hai hoặc ba thể nói trên.

THỂ PHÚ, mô tả

038 Đêm thu gió lọt song đào 𣎀秋𢯰窓桃

Nửa vành trăng khuyết, ba sao giữa trời 姅𦝄缺𡧲𡗶

[Kiều 1637-38]

039 Ai lên Phú Nhuận Cầu Bông 埃󰓁富潤橋葻

Hỏi thăm cô Tú có chồng hay chưa 𠳨𠶀姑秀固渚

040 Nhựt trình Vĩnh Ký đề ra 日程永記提

Soạn thành một bổn để mà coi chơi 撰成蔑本抵𦓡𥋳制

[Thông Loại]

041 Bỗng nghe trên cội bích đào 俸𦖑𨕭碧桃

Tiếng con muông sủa bào hao dậy dàng 㗂𡥵𠶂𠲞

[Trinh Thử]

042 Con cua tám cẳng hai càng 𡥵𧍆𠔭𨀿𠄩乾

Một mu hai mắt rõ ràng con cua 没蟆𠄩眜𤑟𤉜𡥵𧍆

043 Nhà Bè nước chảy chia đôi 茹𣙨渃沚𢺹堆

Ai về Gia Định Đồng Nai thì về 埃𧗱嘉定垌坭時𧗱

044 Mảnh gương vằng vặc chẳng mòn 𤗖𦎛󰒆域庄𤷱

Bao nhiêu tinh đẩu là con cái nhà 包饒星斗羅昆丐茹

Chồi hoa trước gió phất phơ 𣑳花𠠩󰑸拂披

Gió hiu hiu thổi hương đưa ngạt ngào 󰑸囂囂退香迻𠯪嗷

Tranh nhau vì chút hơi đồng 爭饒爲𡭧唏銅

Giết nhau vì miếng đỉnh chung của trời 折饒爲𠰘鼎鍾𧵑󰒑

[Nhân Nguyệt]

045 Năm non ở tại xứ Đà [Nẵng] 𠄼𡽫於在䖏沱[]

Bảy Núi Châu Đốc gọi là Thất Sơn 𡶀洲𡓞哙七山

046 Xa nhìn sương bạc mờ mờ 賖霜泊𥊚𥊚

Tân An làng nọ dân nhờ bắp khoai 新安廊奴民𢘾𥟼𥝜

[Sấm Giảng]

047 Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn 𣜷楨𣒣梮蓋蔓

Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày 蟯𧎷堒利唁𡎡𦓿

048 Xoài chua, cam ngọt Ba Lai 𣒱䣷柑𤮿波淶

Bắp thì Chợ Giữa, giồng khoai Mỹ Hoà 𣔟時𢄂𡧲𡊸𧃷美和

049 Cam sành, vú sữa Trung Lương 柑㽍𦜘𣷱忠良

Dừa xanh, dừa nước , quýt đường Ba Tri 梌撑梌渃橘糖巴知

050 Lái Thiêu có mội Thầy Thơ 梩卲固𣳗偨他

Có chơm chơm tróc, ăn nhờ sầu riêng 固𩬑𩬑捉咹𢘾𣜷楨

051 Nước ròng chảy thấu Nam Vang 渃𣳔沚透南㘇

Mù u chín rụng sao chàng bặt tin 樛幽𤇪牢払拔信

 

trang 6a trang 6b

 

 

052 Đất Phật mà liệng chim trời 坦佛𦓡拎𪀄𡗶 Chim trời bay mất, đất rơi vào chùa 𪀄𡗶𢒎𠅎坦𣑎𠓨𢊍

053 Phong lưu gái lịch trai thanh 風流𡛔歷𤳆清

Đủ mùi ăn mặc phỉ tình vui chơi 覩味咹黙匪情𢝙𨔈

[Nam Cầm]

054 Ba năm trấn thủ lưu đồn 𠀧鎮守畱

Ngày thì canh điếm tối còn việc quan 𣈗更店最存官

Chém tre ngã gỗ trên ngàn 椥我椇𨕭𡶨

Uống ăn cam khổ phàn nàn cùng ai 㕵咹甘苦樊共埃

055 Đường vô xứ Nghệ quanh quanh 塘無處乂名名

Non xanh nước biếc như tranh họa đồ 𡽫青水碧如争畫圖

Ai vô xứ Nghệ thì vô 埃無處乂辰無

[Nam Phong]

056 Ngọn đèn thấp thoáng bóng xa 𦰟畑湿洸䏾賖

Xuân lan thu cúc mặn mà cả đôi 春蘭秋菊𪉽麻奇堆

[Thanh Hóa]

057 Thương em anh cũng muốn vô 傷㛪英拱悶無

Sợ truông nhà Hồ sợ phá Tam Giang 𢜝茄胡𢜝破三江

Phá Tam Giang ngày rày đã cạn 破三江𣈜𣈙㐌𣴓

Truông Nhà Hồ nội tán cấm nghiêm 茄湖內贊禁嚴

[Bản Nôm viết chữ 湖(hồ) với lời giải thích: 茄湖即胡舍也 (Phong Sử)]

058 Ba phen lên ngựa mà về 番󰓁馭麻𧗱

Cầm cương ngựa lại xin đề câu thơ 扲韁馭吏嗔提勾詩

Câu thơ ba bốn câu thơ 勾詩𦊚勾詩

Câu đợi, câu chờ, câu nhớ, câu thương 勾待勾除勾𢘾勾傷

059 Con chim kia sao khéo não nùng 𡥵𪀄箕窖燶

Cuốc kêu gióng giả như nung dạ sầu 者如燶胣愁

[Thanh Hóa]

THỂ TỶ, so sánh

060 Bói rẻ hơn ngồi không 𧴤𥜤欣𡎢空

Lấy chồng hơn ở góa 欣於化

061 Có chi bằng cơm với cá 固之朋粓貝𩵜

Có ai bằng má với con? 固埃朋媽貝𡥵

062 Tôm tép vũng chưn trâu nhỏ nhỏ 淎真𡮈𡮈

Cá kình nghê bãi biển rong chơi 亇𡓁𣷷容制

063 Đèn nào cao bằng đèn Châu Đốc 畑高朋畑珠篤

Gió nào độc bằng gió Gò Công 毒朋塸公

064 Đèn Sài Gòn ngọn xanh ngọt đỏ 畑柴棍𦰟撑𦰟𧹻

Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu 畑美萩𦰟𤇚𦰟

065 Con tôm con tép còn có râu 昆昆群固𩭶

Huống chi em bậu câu mâu sự đời 况之㛪婄勾牟事𠁀

066 Tròng trành như nón không quai 虫呈如𥶄空乖

Như thuyền không lái như ai không chồng 如船空俚如埃空

[Nam Phong]

067 Tu đâu cho bằng tu nhà 修兜朱朋修茄

Thờ cha kính mẹ mới là chân tu 蜍吒敬媄買羅眞修

068 Cây xanh thì lá cũng xanh, 𣘃撑時𦲿拱撑

Cha mẹ hiền lành để đức cho con. 爺媄䝨𡅐底德朱𡥵

069 Em như cây quế giữa rừng 㛪如𣘃桂𡧲棱

Thơm cay ai biết ngọt lừng ai hay 𦹳荄埃別𠮾㖫埃

 

trang 7a trang 7b

 

 

Anh như cây phướn nhà chay 英如𣘃茹齋

Em như chiếc đũa sánh bày sao nên 㛪如隻𥮊聘排𢧚

070 Bữa ăn có cá cùng canh 𩛷𩛖固𩵜拱𦎟

Cũng chưa mát dạ, bằng anh thấy nàng 拱𣜾𠖾腋朋英𧡊娘

THỂ HỨNG, cảm xúc

071 Ca dao tình tự than rằng 情字嘆浪

Ca ngâm một khúc trẻ hằng hát chơi 歌吟曲雉恒喝制

072 Tiếc thay hột gạo trắng ngần 惜台紇𥺊𤽸銀

Đã vo nước đục lại vần lửa rơm 㐌扜渃濁吏運焒笘

Minh mông góc bể ven trời 溟濛𧣳𣷭邊𡗶

Những người thiên hạ nào người tri âm 仍𠊚天下𠊚知音

Buồn riêng thôi lại tủi thầm 𢞂𥢆催吏𢢇忱

Một duyên hai nợ ba lầm lấy nhau 沒緣𠄩𡢻𠀧惏𥙩 [Phong Sử]

073 Ai ơi chơi lấy kẻo già 埃喂制𥙩矯

Măng mọc có lứa đôi ta có thì 𣒣木固侶堆些固辰

Chơi xuân kẻo hết xuân đi 制春矯歇春𠫾

Cái già sòng sọc nó thì theo sau 丐崇觸奴辰蹺𨍦

074 Ăn trái nhớ kẻ trồng cây, 咹𣛤𢖵几揰核

Nào ai vun bén cho mầy được ăn 埃捹𨰺朱特咹

075 Đã mang lấy một chữ nghèo 㐌𠅇字󰎡

Tấm thân mệt nhọc còn đeo học hành 身󰇱󰆜刀斈行

[Tam Tự Kinh]

076 Rèn lòng giữ dạ sắt đinh 𨮻𢚸𢬇腋鉄丁

Đừng phai đừng lợt thân mình thảnh thơi 𠅘沛𠅘𤁕身𨉓請詒

[Sấm Giảng]

077 Đi cùng bốn biển chín châu 𠫾窮𦊚𤅶𠃩州

Về nhà sụp lỗ chân trâu bỏ mình 𧗱茹𨀎𡓇蹎𤛠捕𨉟

078 Linh đinh qua cửa Thần Phù 零汀戈神符

Khéo tu thì nổi vụng tu thì chìm 窖修辰浽俸修辰沉

079 Bắp non mà nướng lửa lò 𣔟𧀒𦓡𤓢焒爐

Đố ai ve được con đò Thủ Thiêm 妬埃𢠿特昆艔首添

080 Ruột tằm chín khúc vò tơ 蚕𠃩曲紆絲

Biết lòng chàng có đợi chờ ta chăng 別𢚸払固待徐些

081 Ơn trời mưa nắng phải thì 㤙𡗶湄沛辰

Nơi thì bừa cạn nơi thì cày sâu 尼辰耚𣴓尼辰𦓿溇Công linh chẳng quản lâu lâu 功冷拯管𥹰𥹰

Ngày nay nước bạc ngày sau cơm vàng. 𣈜渃泊𣈜𡢐鉗鐄

082 Vạn Niên là Vạn Niên nào 萬年萬年

Thành xây xương lính, hào đào máu dân 城磋𩩫𠔦壕𡒘𧖰民

HỖN HỢP (PHÚ HỨNG)

083 Lộ đồ diêu viễn xa khơi 路途遙遠賖𣾺

Thuyền tình chở một mình tôi nặng gì 船情𨉓碎之

084 Trót đà đến Mẫu đơn đình 陀𦥃牡丹亭

Thơm chăng cũng bẻ một cành làm duyên 𦹳拱𢯏沒梗󰈛 [Mai Đình]

085 Nghêu ngao vui thú yên hà, 嘵嗷𢝙趣煙霞

Mai là bạn cũ, điểu là người quen 梅伴𡳶鳥𠊛慣

 

trang 8a trang 8b

 

 

086 Áo anh sứt chỉ đường tà. 襖英匹紙堂斜 Vợ anh mất sớm, mẹ già chưa khâu 𡞕英𠅎𣋽媄𦓅𣗓𥿤

HỖN HỢP (PHÚ TỶ )

087 Trong đầm, gì đẹp bằng sen 潭之𢢲朋蓮

Lá xanh, bông trắng, lại chen nhị vàng 𦲿青葻𤽸吏擅蕊黄

Nhị vàng, bông trắng, lá xanh 蕊黄葻𤽸𦲿青

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn 近湓𦓡拯灰腥味湓

088 Ăn chanh ngồi cội cây chanh 咹𣔥𡎥𣘃𣔥

Khuyên cội khuyên cành khuyên lá khuyên lông梗蘿籠

Khuyên cho đó vợ đây chồng 朱妬低

Đó bế con gái đây bồng con trai 妬閉𡥵𡛔低蓬𡥵 [Thanh Hóa]

089 Nước lã mà vã nên hồ 渃𣳮𦓡𢧚糊

Tay không mà nổi cơ đồ mới ngoan 𢬣空𦓡𤃠基圖買頑

HỖN HỢP (TỶ HỨNG)

090 Ngọc kia chẳng giũa, chẳng mài 玉箕拯𨮋拯磨

Cũng thành vô dụng, cũng hoài ngọc đi 拱成無用拱𢙇玉𠫾

Con người ta có khác gì 𡥵𠊛些固恪之

Học hành quí giá, ngu si hư đời 學行貴價愚痴虚𠁀

091 Dầu ai ăn ở hai lòng 油埃咹扵𠄩𢚸

Em đây một dạ thủy chung với chàng 㛪低没腋始終貝払

092 Đôi ta như đá với dao 堆些如𥒥貝刀

Năng liếc thì sắc năng chào thì quen 能𥒂辰色能嘲辰悁

[Thanh Hóa]

HỖN HỢP (PHÚ TỶ HỨNG)

093 Chơi hoa cho biết mùi hoa 𨔈花朱別牟花

Hoa lê thì trắng, hoa cà thì xanh 花梨時𤽸花茄時𩇢

Người thanh tiếng nói cũng thanh 𠊛清㗂吶拱清

Chuông kêu sẽ đánh bên thành cũng kêu 鐘呌仕打邊成拱呌

[V C An Nam]

094 Lễ nhạc ấy nghìn đời ít thấy 禮樂意𠦳𠁀𠃣𧡊

Phong cảnh nầy mấy thuở nào so 風景尼課搊

[Tây Hồ]

095 Thuyền về Đại Lược, 船𧗱大略

Duyên ngược Kim Long 緣逆金龍

Đến nơi đây là ngỏ rẽ của lòng 𦤾坭低𡉦圮𧵑𢚸

Biết nơi mô bến đục 別坭塻𣷷濁

Bến trong cho em nhờ 𣷷朱㛪𢘾

096 Nhứt quân tử, ăn mứt gừng, uống nước trà tàu, ngồi chiếu bông,

nằm nhà trong, đánh cờ tiên.

Nhị quân tử, ăn thịt trâu, uống nước trà huế, ngồi chiếu kế,

nằm nhà giữa, đánh cờ tướng.

Tam quân tử, ăn cơm nguội, uống nước lạnh, ngồi chiếu manh,

nằm nhà ngoài, đánh cờ chó.

一 君 子 咹 蜜 薑 𠴝 渃 茶 艚 𡎢 𥴜 葻 𦣰 茹  打 棋 仙

二 君 子 咹 𦧘 𤛠 𠴝 渃 茶 化 𡎢 𥴜 継 𦣰 茹 𠁵 打 棋 將

三 君 子 咹 粓 𣳢 𠴝 渃 冷 𡎢 𥴜 萌 𦣰 茹 外 打 棋 𤝹

 

trang 9a trang 9b

 

 

CÂU ĐỐI

Một câu đối gồm hai vế, vế trên hay vế “xuất”, vần Trắc;

vế dưới hay vế “đối” vần Bằng.

Có khi câu “xuất” ra vần Bằng, phải “đối” lại bằng vần Trắc.

097 [Ông huyện]

Học trò là học trò con, quần áo lon xon là con học trò.

學徒學徒昆,裙襖輪㖺昆學徒.

[Nguyễn Hiền]

Ông huyện là ông huyện thằng, ăn nói lằng xằng là thằng ông huyện.

翁縣翁縣倘,咹吶䗀𡅠倘翁縣.

098 Giàu có thiếu chi tiền, Phụ một vài quan không phải lẽ

𢀭固少之錢, 賻没排官空沛𨤰

Sang không thì cũng bạc, Kiếm năm ba chữ gọi là tình

𨖅空辰拱鉑, 劍𠄼𠀧噲情 [Nguyễn Khuyến]

099 [Ông Tú] Lợn cấn ăn cám tốn 𤞼艮咹粓

[Quỳnh] Chó khôn chớ cắn càn 㹥坤𠤆哏乾

[Ông Tú] Trời sanh ông Tú Cát 𡗶生翁秀吉

[Quỳnh] Đất nứt cái bọ hung 坦揑丐蜅凶 [Trạng Quỳnh]

100 Trâu khát nước bò xuống uống 𤛠㵣渃𤙭[𨆶]𨑜𠴝

Trê thèm mồi lóc lên ăn 𩸴𩝎𩝇䱚[淥]󰓁咹

101 Trăm chước tu hành thì có 𤾓斫修行辰固

Mảy lông chứng nghiệm vốn không 𠸍証騐夲空

[Sãi Vãi]

CÂU HỎI CÂU ĐỐ CÂU ĐÁP

102 Đố ai lặn dưới vực sâu 妬埃𣵰域溇

Mà đo miệng cá uốn câu cho vừa 麻𢵋𠰘亇捥鈎朱皮

Lưỡi câu anh uốn đã vừa 𥚇鈎英捥㐌皮

Sợ lòng cha mẹ kén lừa nơi đâu 𢜝𢚸吒媄挸尼

103 Chim khôn mắc phải lưới hồng, 𪀄坤黙沛䋥紅

Đố ai gỡ được đền công lượng vàng 妬埃特𡊰功両鐄

Vàng thì anh chẳng lấy vàng 鐄辰英𥙩鐄

Anh mà gỡ được thì nàng lấy anh 英麻特辰娘𥙩英

104 Núi Bà ai đắp nên cao 𡶀婆埃㙮𢧚高

Sông Tiền, sông Hậu ai đào mà sâu 滝前滝後埃陶𦓡溇

105 Há rằng khổ cực mà thôi 呵浪苦麻隺

Giàu bao nhiêu dễ đặng ngồi mà ăn 𢀭包饒易邒𡎥麻咹 [Hoài Nam]

106 Cam ngon quýt ngọt đã từng 粓言橘𠮾㐌曾

Còn quả khế rụng trên rừng chớ ăn 群果契𨕭棱渚咹 [Thanh Hóa]

107 Ngọn đèn thấp thoáng bóng trăng 𦰟畑湿倘䏾𦝄

Ai đem người ngọc thung thăng chốn nầy 埃𠊛玉㫪升准尼

Đi đâu mà chẳng lấy chồng 𠫾兜麻拯𥙩

Chị em lấy hết chổng mông mà gào 姉㛪𥙩󰄘𥠭蒙麻嚎 [Nam Phong]

108 Ai đem con sáo sang sông 埃𡥵𨖅滝

Để cho con sáo sổ lồng sáo bay 底朱昆數籠

 

trang 10a trang 10b

 

 

109 Hỏi chị Nguyệt có tình chăng tá 𠳨姉月固󰒂庄佐

Chớ xuân thu phỏng đã dường bao 渚春秋倣㐌包

Nguyệt rằng chút phận thơ đào 月浪𡭧分姐桃

Càng lên càng tỏ càng cao càng tròn 強󰓁強𤏣強高強𧷺

[Nhân Nguyệt]

110 Núi cao chi lắm núi ơi 𡶀高之𡗋𡶀唹

Núi che mặt trời chẳng thấy người thương 𡶀𩂏𩈘𡗶拯𧡊𠊛傷

Thời gian toả bóng đoạn trường 時間鎻𩃳断膓

Thời gian che khuất nẻo đường thiên thai 時間𩂏屈𡑩塘天台 [Trần Hồng Châu]

111 Trăng bao nhiêu tuổi trăng già 𦝄包饒𢆫𦝄𦓅

Núi bao nhiêu tuổi gọi là núi non 𡶀包饒𢆫哙𡶀𡽫

112 Bắt thang lên hỏi ông trời 扒簜󰓁𠳨翁𡗶

Tiền trao cho gái có đòi được không 錢𢭂朱𡛔固隊特空

113 Nhẹ như bấc, nặng như chì 弭如苝𥘀如鈘

Gỡ cho ra nợ còn gì là duyên 攑朱𡢻群咦緣

114 Há rằng khổ cực mà thôi 呵浪苦麻隺

Giàu bao nhiêu dễ đặng ngồi mà ăn 𢀭包饒易邒𡎥麻咹 [Hoài Nam]

115 Ngọn hương giải thoát ai thiêu 𦰟香觧脱埃燒

Dòng mê ai vớt lên đèo từ bi 𣳔迷埃越𨖲岧慈悲 [Hoài Nam]

116 Trời mưa trời gió long bong 𡗶湄𡗶 龍

Mẹ đi lấy chồng, con ở với ai 媄𠫾𡥵𣄒貝埃

117 Dám đâu năm thiếp bảy thê 监𠄼妾妻

Mà nàng đã vội bấc chì mỉa mai 麻娘㐌倍幅治𠸍𠶣

[Mộng Tiên]

118 Nước sông sao lại chảy hoài 渃滝牢吏沚淮

Thương người xa xứ lạc loài đến đây 傷𠊛賖䖏洛𩔗𦤾低

119 Chuối cậy rằng chuối lòng trinh 桎𢚁浪桎𢚸貞

Chuối ở một mình sao chuối có con 桎於没𨉓牢桎固𡥵

II- CÂU THAI CÂU ĐỐ

1 Ngọn hương giải thoát ai thiêu 𦰟香觧脱埃燒

Dòng mê ai vớt lên đèo từ bi 𣳔迷埃越𨖲岧慈悲 [xuất bỉnh]

2 Đêm thu gió lọt song đào 𣎀秋𢯰窓桃

Nửa vành trăng khuyết, ba sao giữa trời 姅𦝄缺𡧲𡗶 [xuất nhứt tự]

3 Em là con gái còn son 㛪羅昆𡛔群𣘈

Chưa chồng mà đã có con đứng kề 𣗓𦓡㐌固𡥵𥪸繼[xuất nhứt tự]

4 Cây sào cắm đất bùn ao 𣘃樔㩒坦湓泑

Con ai sao lại vịn tay vào sào 𡥵埃牢吏援𢬣𠓨樔 [xuất nhứt tự]

5 Cỏ đâu cỏ mọc cửa đông 𦹵 兜𦹵木𨷯東

Kề bên áng cúc đứng trông mai vàng 掑邊盎菊𥪸梅鐄 [xuất nhứt tự]

 

trang 11a trang 11b

 

 

6 Còn chàng Bùi Kiệm máu dê 群払裴儉𧖰羝

Ngồi khoanh tay rế như dề thịt trâu 𡎢傾拪𥰆如胰𦧘𤛠 [xuất bỉnh]

7 Anh đi đã mấy thu chầy 英𠫾㐌𠇍秋迡

Tính từ Giáp Ngọ đã đầy thập niên 算甲午㐌𧀟拾年 [xuất lưỡng tự]

8 Cô kia quanh quẩn trong nhà 姑箕𨒺𨛦茹 Chắc cô an phận la cà chờ ai? 𢟘姑安分羅袈徐埃

 

[xuất nhứt tự]

9 Bà già đã tám mươi tư 𦓅㐌𠔭𦊛

Ngồi bên cửa sổ viết thư kén chồng 𡎢邊𨷯数曰書挸 [xuất quả]

10 Nghĩ thân phù thế mà đau 𢪀身浮世麻𤴬

Bọt trong bể khổ, bèo đầu bến mê 浡𣷭頭𣷷迷 [xuất bỉnh]

11 Lạy trời cho gió thổi lên 𥛉𡗶朱𩙋𠺙󰓁

Cho manh chiếu rách nằm trên giường ngà 朱萌𥴜𦀍𦣰𨕭床玡

[xuất bỉnh]

12 Thấy anh hay chữ, Em hỏi thử đôi lời. 𧡊英𡨸㛪𠳨試堆𠳒

Chớ Năm Non Bảy Núi vậy thời ở đâu 渚𠄼𡽫𡶀丕時於兜

13 Đầu khóm trúc 頭竹

Bụng khúc rồng 䏾蛐𧍰

Sinh bạch tử hồng 生白死紅

Xuân hạ thu đông, bốn mùa đều có 春夏秋冬𦊚務調固 [xuất thủy sản]

14 Thương là thương Đức Thánh nhơn 傷傷圣人

Khi nơi Tống Vệ, lúc Trần lúc Khuông 欺尼宋𧗱𣅶陳𣅶

[xuất nhơn vật]

15 Đêm khuya trăng đã nằm xiên 𣎀𣌉𦝄㐌𦣰偏

Chó kia đã sủa trống liền điểm tư 㹥箕㐌𠶂𪔠連點𦊛

[xuất nhứt tự]

16 Chịu oan một tiếng có chồng 𠹾𡨚没㗂固

Vắng vẻ loan phòng, có cũng như không 永鸞房固拱如空

[xuất quả]

17 Gió đẩy đưa rau dưa lá hẹ 掋迻蒌𦯬𦲿𦵠

Anh đi rồi bỏ mẹ ai nuôi 英𠫾耒悑媄埃餒 [xuất ngư]

18 Tâm trung đa hỏa 心中多火

Bạch chỉ phòng phong 白芷防風 [xuất vật dụng]

19 Le le vịt nước bồng bồng 離離𪆧渃蓬蓬

Tôi muốn lấy chồng ông xã không cho碎㦖𥙩翁社空朱

[xuất mộc]

20 Suông đuột đuột, 𥺽突突

Lá tợ đuôi cong 𦲿似𩾬

Chặt lấy đầu nối tổ tông 㩫頭𦀼祖宗

Vắt nước đãi người thiên hạ 沕渃待𠊛天下 [xuất mộc]

21 Suông đuột đuột 𥺽突突

Lá tợ đuôi cong 𦲿似𩾬

Ở ngoài biển đông 於外𣷷東

trang 12a trang 12b

 

Đem về chấm mắm 抌𧗱拈𩻐 [xuất thực phẩm]

22 Mới sanh ra tuổi đà nên tám 生𢆫㐌𢧚𠔭

Ở cùng người chẳng dám thở than 於拱𠊛㦑咀嘆

Một ngày ba buổi nhộn nhàng 没𣈜𣉳𡀊讓

Bao giờ cho đặng tái hoàn cựu đô? 包𣇞朱鄧再還舊都 [xuất vật dụng]

23 Hai tay ôm lấy cột nhà 𠄩𢬣掩榾茹

Thịt xương chẳng có, cái da bầy nhầy 𦧘𩩫固丐䏧渄涯 [xuất vật dụng]

24 Cây khô mọc rễ trên đầu 𣘃枯𠚐𣑶𨕭頭

Sông sâu không sợ, sợ cầu bắt ngang 滝溇空𢜝𢜝橋扒昂 [xuất vật dụng]

25 Mới sanh ra tuổi đà nên sáu 生𢆫㐌𢧚𦒹

Sớm cùng chiều láo nháo hang mai 𣌋拱𣋂咾𠿷𥧎𨨦 [xuất hải sản]

26 Chàng về thiếp một theo mây, 払𧗱妾沒蹺𩄲

Con thơ để lại chốn nầy ai nuôi. 𡥵疎㡳吏準尼埃餒 [xuất nhơn vật]

27 Tới đây hỏi khách tương phùng 細低𠳨客相逢

Chim chi một cánh bay cùng nước non 之沒𦑃𩙻穷渃𡽫 [xuất vật dụng]

28 Minh mông góc bể ven trời 溟濛𧣳𣷭邊𡗶

Những người thiên hạ nào người tri âm 仍𠊚天下𠊚知音

Buồn riêng thôi lại tủi thầm 𢞂𥢆催吏𢢇忱

Một duyên hai nợ ba lầm lấy nhau 沒緣𠄩𡢻𠀧惏𥙩 [xuất nhơn vật]

29 Tiếc thay hột gạo trắng ngần 惜台紇𥺊𤽸銀

Đã vo nước đục lại vần lửa rơm 㐌扜渃濁吏運焒笘 [xuất nhơn vật]

30 Thương chồng nên phải gắng công 傷𢧚沛𠡚功

Nào ai xương sắt da đồng chi đây 埃𩩫鉄䏧銅之低 [xuất nhơn vật]

31 Chàng về Hồ, thiếp cũng về Hồ 払𧗱胡妾拱𧗱胡

Chàng về Hồ Hán, thiếp về Hồ Tây 払𧗱胡漢妾𧗱胡西 [xuất nhơn vật]

32 Trời sanh ông Tú Cát 𡗶生翁秀吉

Đất nứt cái bọ hung 坦揑丐蜅凶 [xuất ngư]

33 Chim quyên xuống đất ăn trùn 𪀄鵑𠖈坦咹蟲

Anh hùng lỡ vận lên rừng đốt. than 英䧺𢙲運󰓁源焠㰙

[xuất nhơn vật]

34 Chiều chiều, trước Bến Văn Lâu 𣋂𣋂𣷷文樓

Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm 埃𡎢埃鈎埃愁埃惨

Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông 埃慯埃感埃𢘾埃

Thuyền ai thấp thoáng bên sông 船埃湿洸邊滝

Đưa câu mái đẩy, chạnh lòng nước non 迻勾𣛠掋𢤜𢚸渃𡽫

[xuất nhơn vật]

35 Thấy anh hay chữ, Em hỏi thử đôi lời 𧡊英𡨸㛪𠳨試堆𠳒

Chớ tỉnh lỵ Đất Sét vậy thời ở đâu 渚省利坦𡏥丕時於兜?

trang 13a trang 13b

 

36 Thuở xưa, gái đóng thành băng 𣋾𠸗𡛔凍成冰

Hỏi chàng nhu học vậy rằng chữ chi 𠳨払儒學丕哴𡦂之?

37 Vừa đi vừa lủi vừa mổ 𣃣𠫾𣃣𨇒𣃣㖼

Chẳng phải cái cổ, chớ là cái chi 極沛丐股 渚丐之?

38 Tuổi thân con khỉ khốn cùng 𢆫申昆𤠳困窮

Xuyên qua đám ruộng, cụt cùn cái đuôi穿戈𡌽𤲌挶拱丐

[xuất nhứt tự]

39 Một con học chẳng nên chuyên 沒𡥵學庒𢧚專

Ba con họp lại dõi truyền học hay 𡥵合吏唯傳學

[xuất nhứt tự]

Trích Tài Liệu Tham khảo [Phần 1 & 2]

 

1. Đặng Trần Côn soạn bản chữ Hán, Đoàn Thị Điểm diễn Nôm,

Lê Văn Đặng phiên chú. Chinh Phụ Ngâm Diễn Ca, Viện Việt-Học. California, 2003.

2. Dương Quảng Hàm. Việt Nam Văn Học Sử Yếu. Bộ Quốc Gia Giáo Dục XB, In Lần Thứ Hai, 1951.

3. Hồ Ngọc Cẩn. Văn Chương An Nam [Tư liệu: Nguyễn Khắc Kham]. Imprimeries des Missions Etrangères. Hong Kong, 1933.

4. Hoàng Quang. Hoài Nam Ký, (bản Nôm viết tay).

5. Khuyết Danh. Bạch Viên Tôn Các, bản Nôm Thiên Bửu Lâu (1917).

6. Khuyết Danh. Bích Câu Kỳ Ngộ, Tú Uyên. Bản Nôm Cẫm Văn Đường, 1873.

7. Khuyết Danh. Trinh Thử Truyện. Bản Nôm Đại Trứ Đường, 1815.

8. Khuyết Danh. Mộng Tiên Ca . Bản Nôm Phước An, 1919.

9. Khuyết Danh. Nhân Nguyệt Vấn Đáp, La Lune et Le Pơète.

10. Khuyết Danh. Nhị Độ Mai Tân Truyện. Quảng Văn Ðường.

11. Khuyết Danh. Phan Trần Truyện. Bản Nôm Phước Văn Đường, 1925.

12. Lê Văn Đặng, Văn Chương Truyền Khẩu. Hải Biên, 1995-2005.

13. Lê Văn Đặng. Gia Tài của Mẹ: Ca Dao Miền Nam, Hải Biên, 2007.

14. Lê Văn Đặng. Giới Thiệu Chữ Nôm các Cấp 1, 2, 3, 4 tại Viện Việt-Học . California, 2007.

15. Nguyễn Đình Chiểu. Lục Vân Tiên Truyện. Bản Nôm Kim Ngọc Lâu. Gia Định Thành, 1874.

16. Nguyễn Du. Đoạn Trường Tân Thanh. Bản Nôm Kiều Oánh Mậu, 1902.

17. Nguyễn Hữu Loan. “Màu Tím Hoa Sim (1949)”.

18. Nguyễn Huy Hổ (1783-1841). Mai Ðình mộng ký. Viện Văn Học Hà Nội.

19. Nguyễn Huy Tự soạn, Nguyễn Thiện nhuận sắc. Hoa Tiên Ký Diễn Âm. Bản Nôm viết tay do Alexandre Lê sao lục.

20. Nguyễn Khắc Hoạch. Tuyẻn Tập Trần Hồng Châu. Viện Việt-Học. California, 2004.

21. Nguyễn Khuyến. Tam Nguyên Yên Đổ Thi Ca. Bản Nôm Liễu Văn Đường, 1926.

22. Nguyễn Quỳnh. Sự Tích Ông Trạng Quỳnh. Bản Nôm Liễu Văn Đường, 1925.

23. Nguyễn Trãi. Quốc Âm Thi Tập. Nguyên Bản Phước Khê, 1868.

trang 14a trang 14b

 

24. Nguyễn Văn Mại. Việt Nam Phong Sử. Phủ Quốc Vụ Khanh Đặc Trách Văn Hoá. Saigon, 1972.

25. Nguyễn Văn Sâm. Câu Hò Vân Tiên. Gió Việt. Texas, 1984.

26. Ôn Như Hầu soạn, Lê Văn Đặng phiên chú. Cung Oán Ngâm Khúc. Viện Việt-Học. California, 2003

27. Phạm Văn Hải. Sơ Lược về Thể Lục Bát. Falls Church, Virginia, In Lần Thứ Hai, 1994.

28. Phan Thành Phước Trai, Tam Tự Kinh Diễn Nghĩa, Bản Nôm Bửu Hoa Các.

29. Trần Danh Án soạn, Ngô Đình Thái và Trần Doãn Giác bổ sung. Nam Phong Giải Trào. Bản Nôm Liễu Văn Đường, 1910.

30. Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Ngọc, Đặng Đình Phúc, Đỗ Thận. Quốc Văn Giáo Khoa Thư. RECTORAT DE L’UNIVERSITE INDOCHINE, 1948.

31. Triệu Văn Phùng. Tây Hồ Cảnh Tụng. Bản viết trong Khúc Giang hương phả,1893.

32. Trương Vĩnh Ký. “Thông Loại Khoá Trình”. Saigon, 1888-1889.

33. Tuy Lý Vương soạn bản chữ Hán, Di-hiên Hường Sâm diễn Nôm, Bửu Cầm giới thiệu, Hữu Vinh sưu tập, HH phổ biến.

Nam Cầm Khúc. http://trangnhahoaihuong.com.

34. Vương Duy Trinh soạn năm 1903-04, Nguyễn Duy Tiếu phiên diễn. Thanh Hoá Quan Phong [Tư liệu: Trần Uyên Thi]. Bộ Văn Hoá Giáo Dục và Thanh Niên. Saigon, 1973.

trang 15a trang 15b

 

 

 

 

 

 

 Ngưng trích phần 3 Phụ Lục

 

III- PHỤ LỤC

CA DAO MIỀN NAM Sau Ngày Nước Mất Nhà Tan.

Người sao lục xin có lời chân thành cảm tạ

nhà văn Nguyễn Ngọc Bảo,

nhà thơ John Balaban

đã dày công góp nhặt đó đây. LVĐ

1.

Thuở thanh bình ba trăm năm cũ

Phủ Gia Định, Phủ Gia Định, nhà đủ người no chốn chốn

Xứ Sài Gòn, Xứ Sài Gòn, ở ăn vui thú nơi nơi

Sài Gòn mình thất thủ từ đây

Lũ côn đồ dép râu, nón cối, mồm giợt giạt, miệng xếch xác, giống thần quỉ thần ma thần sát.

Thương thay Xứ Sài Gòn! Tiếc thay Xứ Sài Gòn!

Vực thẩm nên cồn, đất bằng nổi sóng ...

2.

Hận Mỹ-Ngô ngàn năm còn nhớ mãi

Bảy năm rồi tàn phá nước Nam ta

Cho nên anh vác súng xông pha

Phận em là gái cửa nhà ruộng nương

Hatred for Diệm-Americains will last a thousand years.

Seven years now of laying waste our southern land.

So I must shoulder a gun and head for the fighting.

Your fate is a girl’s: house, garden, and fields.

John BALABAN collects and translates.

Vietnamese Folk Poetry (2003)

3.

Nam Kỳ Khởi Nghĩa tiêu Công Lý

Đồng Khởi vùng lên mất Tự Do

Nuôi dân bằng hột bo bo

Ốm đau thì được nằm co ngoài đường

4.

Trong năm 1975, tại "ngoại thành Saigon-Giađịnh", một mẩu giấy bao thuốc Nam Định trong "túi zết" của một lính (Nguyễn Văn Được, 19 tuổi, bị bắt ngày 27.4.1975 tại bưng Sáu xã, Thủ Đức) của Đoàn 215 Đặc công thủy bộ, biến cải của một trong những binh đoàn Bắc Việt xâm nhập miền Nam có hai dòng chữ viết tay: "Đôi dép zâu giẫm nát đời son trẻ, Chiếc mũ tai bèo che khuất cả tương lai". Đánh giá của thời đó: Có sự bất mãn trong các binh đoàn CS, và phần nhiều của sự chống đối chế độ đã xuất phát từ trong lòng XHCN.

Dép râu dẫm nát đời son trẻ

Nón tai bèo che khuất nẻo tương lai

5.

Chim xa rừng còn thương cây nhớ cội

Việt Cộng về thành làm tội dân ta

6.

Năm đồng đổi lấy một xu

Thằng khôn đi học, thằng ngu làm thầy

Người khôn ở chốn lao tù

Để cho đứa dạy võng dù nghinh ngang

trang 16a trang 16b

 

7.

Lương chồng, lương vợ, lương con

Đi ba buổi chợ chỉ còn lương tâm

Lương tâm đem chặt ra hầm

Với rau muống luộc khen thầm là ngon

8.

Hoan hô độc lập tự do

Để cho dân nhá bo bo sái hàm

Nhơn dân chớ có nói sàm

Nhà nước lo sẵn mấy sàng bo bo

Tay cày tay cấy chăm lo

Nhịn ăn nhịn mặc mà hò vinh quang

Nhơn dân thì chẳng cần sang

Để cho nhà nước chỉ đàng bo bo

9.

Một năm hai thước vải thô

Nếu đem may áo cụ Hồ ló ra

May áo thì hở lá đa

Chị em thiếu vải hóa ra lõa lồ

Vội đem cất ảnh bác Hồ

Sợ rằng bác thấy tô hô bác thèm

Có áo chẳng che kín nem

Lấy gì hạnh phúc mà đem biếu Hồ?

10.

Ở với Hồ Chí Minh

Cây đinh phải đăng ký

Trái bí cũng sắp hàng

Khoai lang cần tem phiếu

Thuốc điếu phải mua bông

Lấy chồng nên cai đẻ

Bán lẻ chạy công an

Lang thang đi cải tạo

Hết gạo ăn bo bo

Học trò không có tập

Độc Lập với Tự Do

Nằm co mà Hạnh Phúc!

11.

Mang danh Dân Chủ Cộng Hòa

Đi ra khỏi tỉnh phải qua cửa quyền

Xuất trình giấy phép liên miên

Chứng từ thị thực ở miền nào qua

Trăm năm trong cõi người ta

Ở đâu cũng được đi ra đi vào

Xa xôi như xứ Bồ Đào

Người ta cũng được đi vào đi ra

Đen đủi như Ăng Gô La

Người ta cũng được đi ra đi vào

Chậm tiến như ở nước Lào

Người ta cũng được đi vào đi ra

Chỉ riêng có ở nước ta

Người ta không được đi ra đi vào

trang 17a trang 17b

 

12.

Cán bộ tập kết miền Nam

Múi chanh vắt cạn vỏ nằm gốc me

Đầu đường đại tá vá xe

Cuối đường trung tá bán chè đậu đen

Giữa đường thiếu tá ho hen

Mấy thằng cách mạng bon chen làm gì

Bọn nầy mặt mũi đen sì

Để cho chết hết sá gì bọn bây

Ngày xưa chống Mỹ chống Tây

Ngày nay chống gậy ăn mày áo cơm

13.

Đuổi dân ra khỏi cửa nhà

Bắt đi kinh tế thật là xót xa

Không sao sống được cho qua

Nên đành lại phải trở ra Sài Gòn

Chẳng ai giúp đỡ chăm nom

Cùng nhau vất vưởng, lom khom vỉa hè

Màn sương chiếu đất phủ che

Sinh ra bệnh tật khò khè ốm đau

Nhưng mà có sống được đâu

Bộ đội kéo đến hàng xâu xúc liền

Chúng đem bỏ tại Tam Biên

Rừng sâu núi thẳm oan khiên buộc vào

Sáu ngàn nhân mạng năm nào

Thảy đều chết đói, biết bao nhục hình

14.

Trồng mía, trồng ớt, trồng hành

Vì nghe lời đảng mà thành bể niêu

Trồng tiêu rồi lại trồng điều

Vì nghe lời đảng nồi niêu tan tành

15.

Hoan hô các bác trồng cây

Mười cây chết chín, một cây gật gù

Các cháu có mắt như mù

Mười cây chết tiệt, gật gù ở đâu?

16.

Thi đua làm việc bằng hai

Để cho cán bộ mua đài mua xe

Thi đua làm việc bằng ba

Để cho cán bộ xây nhà lót sân

17.

Thi đua ta quyết tiến lên

Tiến lên ta quyết tiến lên hàng đầu

Hàng đầu rồi tiến về đâu?

Hàng đầu rồi tiến về chầu Măc Lê

18.

Bảo nắng mà trời lại mưa

Mấy thằng khí tượng đoán bừa hại tao

Trời làm một trận mưa rào

Mấy thằng khí tượng làm tao ướt rồi

trang 18a trang 18b

 

19.

Mất mùa là bởi thiên tai

Được mùa là bởi thiên tài đảng ta

Có con mà gả chồng xa

Tháng tháng nó gửi đô la lắm phần

Có con mà gả chồng gần

Nửa đêm xe đạp mang phần cho cha

Già Hồ chết đã ra ma

Để bầy con cháu lại mà khùng điên

Thằng tỉnh thì đã vượt biên

Những đứa kẹt lại chẳng điên cũng khùng

20.

Ngày đi, đảng gọi “Việt gian”

Ngày về thì đảng chuyển sang “Việt kiều”

Chưa đi: phản động trăm chiều

Đi rồi: thành khúc ruột yêu ngàn trùng

21.

Trăm năm bia đá cũng mòn

Bia chai cũng vỡ, chỉ còn bia ôm

Ninh Kiều vào lúc chiều hôm

Dưới chân tượng bác, đĩ ôm ngoại kiều

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Nhớ em gái nhỏ mỹ miều hôm nao

Hôm nay em đã nhổ sào

Theo chân du khách rạc rào tình tang

22.

Thầy giáo lãnh lương ba đồng

Làm sao sống nổi mà không đi thồ

Nhiều thầy phải đạp xích lô

Làm sao xây dựng tiền đồ học sinh

Có tiền ắt có đồ sinh

Cô giáo lớp mình phải bán bia ôm

Bia ôm đổi lấy chén cơm

Gặp phải học trò, ôm ta cứ ôm

23.

Tiếc thay cây quế còn soan

Để cho đám mọi Đài Loan nó trèo

Nó trèo mặc kệ nó trèo

Lấy tiền nuôi mẹ nằm queo ở nhà

24.

Tìm em như thể tìm chim

Chim bay biển Bắc, anh tìm biển Đông

Tìm chi cho phải mất công

Đài Loan, Hàn Quốc em dông mất rồi

25.

Bác Hồ đại trí, đại hiền

Chơi Minh Khai chán, gá liền Hồng Phong

Minh Khai phận gái chữ tòng

Bác Hồ sái nhứt, Hồng Phong sái nhì

trang 19a trang 19b

 

26.

Lê Duẩn, Đức Thọ ác gian

Ban thằng Giáp rách các nàng đẻ sanh

Xưa kia đại tướng tinh anh

Tám Ba đại tướng tập tành quần em

27.

Bao nhiêu tiến sĩ giáo sư

Trình độ tiểu học dốt ư dốt à

Bóp méo Ngôn Ngữ nước ta

Cụm từ, bức xúc ỉa ra đầy đường

Hầm hố chúng ở là thường

Chữ nghĩa chúng chế từ trường nầy ra

Ỉa nam, ỉa nữ đảng ta

Đem vào giải phóng dân mà biết chi

Xưởng đẻ là cái chi chi

Tạo ra những giống ngu si bác Hồ

Chế biến các chữ hồ đồ

Dạy dân ta nói bô bô suốt ngày

28.

Bên nhà còn lắm người hay

Sao để lũ chó sủa hoài không ngăn

Cơm gạo dù chẳng đủ ăn

Sao lại ăn chữ lăng nhăng thế nầy

Nói Văn ai biết nghĩa gì

Quốc Văn, Văn Học cùng thì Văn Chương

Như nạn lũ lụt thảm thương

Lũ xuống chừng nào mới thượng lũ bây

29

Ở tại xứ u-sa nầy

Có đài của mẻo tên rày ép-a

Tiếp tay bác đảng truyền qua

Các từ quái gỡ chưởi cha dân mình

Vi khuẩn tả, dương tính tình

Địa bàn trọng điểm tình hình ra sao

Chúng dùng chữ nghĩa thật cao

Dối gạt dân chúng biết sao mà lường.

Nào là lực lượng chức năng

Lũ lục đổ bộ lăng nhăng địa bàn

Phun hoá, xử lý làng nhàng

Ăn nói ngược ngạo đủ đàng ngu si

Dịch bệnh triển khai như ri

Tăng cường giám sát cái gì vệ sinh

30.

Bên nhà còn lắm người hay

Sao để lũ chó sủa hoài không ngăn

Đường phố, cơ sở thức ăn

Chúng nói xằng bậy chẳng phăng vào đầu

31.

Giỏi thay đồng chí Đỗ Mười

Lớp ba chưa hết thành người bí thư

Thằng Khải đ. m. đó ư

Nó làm thủ tướng bạc dư mấy bồ.

trang 20a trang 20b

 

32.

Ngày xưa giặc Pháp mộ phu

Ngày nay đảng bán dân ngu lấy tiền

Đảng ta là đảng cầm quyền

Cướp nhà cướp đất lấy tiền đảng tiêu

33.

Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa

Nghe Tây đi bố bỏ nhà mà dông

Bây giờ bọn cướp hợp đông

Lừa dân dối chúng đem công góp vào

34.

Tiên sư Việt cộng Việt gian

Cuối đời bán cả giang san nước nhà

Nói chi quần đảo Trường sa

Đảng ta dâng cúng cho ba thằng Tàu

Nam Quan nay chẳng còn đâu

Biển Đông cũng vét cạn sâu cho Tàu

35.

Dịch gà dịch heo nối đầu

Bao giờ dịch đảng bắt cầu cho vui

Dịch tiêu chảy cấp nối đuôi

Đảng sợ nói dịch đẩy lui dịch kiều

Nếu nói binh dịch thấy nhiều

Dịch bịnh nói lại ngược chiều khó nghe

36.

E-ép-a xứ u-sa

Truyền ngôn ngữ dịch đảng ta mới dùng

Các từ quái gỡ điên khùng

Để cho dịch cộng nói cùng với nhau

Dịch cộng đã gọi Sài-gòn

Ep-a nói gọn thành hồ gớm chưa

Đài e-ép-a cho nghe

Dân chúng thiếu đói ối e lạ lùng

Thiếu cơm thiếu gạo lung tung

Thiếu đói chỉ có lũ khùng nói ra

37.

Ai ơi có ghé Sài Gòn

Nghe bọn Việt Cộng nói dòn ô kê

Ngày nào Tây Mỹ đều chê

Bây giờ con cái cho về u-sa

Ê rô cùng với dô la

Chúng tuông ra để mua nhà mua xe

Có đứa cũng học ba que

Có đứa cũng học xì ke đứng đường

Việt gian, dịch kiều một phường

Gởi tiền cho đảng phát lương nước ngoài

Đô la chúng đưa dân xài

Đổi ba thằng giặc lấy rày một trăm

trang 21a trang 21b

 

38.

Thời dịch cộng nhiều điều đồi bại

Thực phẩm thì độc hại bẩn dơ

Thịt cá tôm ở chợ chớ rờ

Rau dưa mắm ăn vô mắc dịch

39.

Đọc thơ lũ cộng nghe chơi

Nhìn qua mà chán mớ đời cộng nô

Đồng bào ơi, anh chị em ơi! Chúng tôi không còn sống trên đời Chúng tôi chẳng còn trên mặt đất Nhưng miền Nam, những trại giam còn chật Nghìn vạn chúng tôi, nghìn vạn con người Chết rục chết mòn, vắng bặt tăm hơi!

Ông Stalin ơi, Ông Stalin ơi! Hỡi ơi, Ông mất! đất trời có không? Thương cha, thương mẹ, thương chồng Thương mình thương một, thương Ông thương mười

40.

Đường vào "bãi tha ma" An Lộc

Có mấy dòng đọc được rành rành

An Lộc địa sử ghi chiến tích,

Biệt kích dù vị quốc vong thân.

41.

Trời nào đã tạnh cơn mưa

Mà giông tố cũ còn chưa muốn tàn

Bây giờ Hồ cạn, Đồng khô

Chinh rơi, Giáp rách, cơ đồ chưa yên.

Trích tài liệu tham khảo [Phần 3]

▪ Trương Vĩnh Ký. “Thông Loại Khóa Trình”. Saigon, 1888-1889.

▪ Balaban, John. Ca Dao Việt Nam Vietnamese Folk Poetry. Copper Canyon Press, 2003.

▪ Nguyễn Bảo Sơn. “Ba Mươi Năm Ca Dao”, Báo Ngày Nay số Xuân Ất Dậu. 2005.

▪ Tố Hữu. “Thù muôn đời, muôn kiếp không tan!”, 20-1-1959;

“Đời đời nhớ Ông”, 5-1953.

▪ Nguyễn Tất Nhiên .“Trúc Đào”, 1973.

▪ http://www.rfa.org/vietnamese/

 

GIẢI ĐÁP CÂU ĐỐ

1. bánh hỏi; 2. chữ 心 (tâm); 3. chữ 好(hảo); 4. chữ 孝(hiếu); 5. chữ 蘭(lan); 6. bánh rế; 7. năm 癸卯(Quý Mão); 8. chữ 安(an, yên); 9. trái lý (trái đạo lý); 10. bánh trôi nước; 11. bánh ướt; 12. Năm Non tức Ngũ Hành Sơn, thuộc Đà Nẵng; Bảy Núi hay Thất Sơn thuộc An Giang; 13. con tôm; 14. Khổng Phu Tử; 15. chữ 然(nhiên); 16. trái sầu riêng; 17. cá bạc má; 18. Cái đèn lồng; 19. cây làng can; 20. cây mía; 21. rau bông súng; 22. bát sành; 23. cái võng; 24. cột buồm; 25. con ba ba; 26. Lạc Long Quân 貉龍君và Âu Cơ 嫗姬 ; 27. ghe buồm; 28. Mị Châu; 29. Huyền Trân công chúa; 30. Trưng Trắc; 31. Hồ Hán Thương; 32. cá đối; 33. Trần Khánh Dư; 34. Vua Duy Tân; 35. Sa Đéc; 36. chữ 冶 (dã) [始(thủy) = thuở trước; thay bộ nữ bằng bộ băng); 37. lỗ mũi; 38. chữ 由 (do); 39. chữ 孨(chuyên).

trang 22a trang 22b

 

Xem tiếp phần Phụ Lục

 

 

 

 

 

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Web Database