|
| |
- Học Tṛ Trong Quảng
Trương Duy Cường
Lúc tôi c̣n học ở lứa tuổi học sinh, sinh viên mỗi khi đi xa xứ Quảng, thường
bị bạn bè quen thân đọc hai câu thơ để “chọc quê” tôi:
Nào là:
“Học tṛ trong Quảng ra kinh
Thấy cô gái Huế muốn rinh về nhà.
Nào là:
“Học tṛ trong Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế, chân đi không rời.
Nào là:
“Học tṛ trong Quảng ra thi,
Mấy o gái Huế, bỏ đi không đành.
Có nhiều lúc cũng những câu thơ đó, người ta không những chỉ “áp dụng” cho dân
Quảng Nam mà có lẽ v́ không rơ xuất xứ của câu thơ nên dùng luôn cho dân
“Quảng Ngăi” nữa.
Cũng may là hai câu thơ nầy, viết rơ ràng, chứ không th́ c̣n “cầm nhầm” nhiều
nữa v́ Việt Nam ta có nhiều xứ Quảng:
Quảng Yên (Quảng Ninh), Quảng B́nh, Quảng Trị,
Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng Ngăi, Quảng Đức.
Tác giả dùng chữ ra, nên đă loại bớt mấy tỉnh vô (Huế) như Quảng Yên, Quảng
B́nh, Quảng Trị.
Tác giả sáng tác bài thơ này thuộc lớp Thi Sĩ Tiền Chiến (trước 1945) nên lại
loại thêm ra được Quảng Tín, Quảng Đức là mấy tỉnh mới được thành lập sau
1962.
Vậy c̣n hai Quảng được xem xét kỹ lại, đúng là Quảng nào: Quảng Nam hay Quảng
Ngăi? (Hai Quảng này đă từng biết đến qua câu: (Quảng Nam hay căi, Quảng Ngăi
hay co…)
Ở Việt Nam ta có nhiều thi sĩ, sáng tác nhiều bài thơ rất hay được in ra,
nhưng đa số độc giả chỉ nhớ tên tác giả, tên tập thơ, mà không nhớ được một
bài thơ, thậm chí một hai câu thơ nào của nhà thơ đó.
Trái lại, hai câu thơ đă dẫn chứng trên đây nhiều người biết nhưng có lẽ v́
truyền khẩu nên đă bị tam sao thất bản! Đa số không ai nhớ tên tác giả là ai,
câu thơ này nằm trong thi phẩm nào?
Trước đây, nhiều lần tôi vào các thư viện lớn kể từ 1950 để mong đọc được toàn
tập Thi Phẩm có hai câu thơ này, nhưng không được toại nguyện, v́ các thư viện
không có thi phẩm này. May ra, chỉ thấy Hoài Thanh và Hoài Chân, tác giả Thi
Nhân Việt Nam xuất bản 1942, giới thiệu hai câu thơ trên trích trong tập thơ
Lời Tim Non của Xuân Tâm xuất bản 1941.
Thi sĩ Xuân Tâm có tên thật là Phan Hạp.
Ông sinh năm 1916 tại làng Bảo An, phủ Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Ông học trung
học tại trường Quốc Học Huế. Sau khi tốt nghiệp bằng Thành Chung (Diplome) -
tức Trung học đệ nhất cấp, ông đi làm công chức ở Đà Nẵng. Thời gian đi tản cư
1946-1947, ông bị kẹt lại ở Liên Khu 5 và từ 1954 tập kết ra Bắc.
Ngoài hai câu thơ lục bát nổi tiếng trên mà nhiều lúc chúng ta tưởng như đọc
ca dao, Xuân Tâm c̣n có một bài thơ mà thập niên 50-60 các học sinh đă học
thuộc ḷng và thường chép lại trong các tập Lưu Bút Ngày Hè mỗi khi mùa hoa
phượng nở:
NGHỈ HÈ
Sung sướng quá, giờ cuối cùng đă hết,
Đoàn trai non hớn hở rủ nhau về.
Chín mươi ngày nhảy nhót ở miền quê,
Ôi tất cả mùa xuân trong mùa hạ!
Một nét mặt, trăm tiếng cười rộn ră
Lời trên môi chen chúc nối ngh́n câu
Chờ đêm nay; sáng sớm bước lên tàu
Ăn chẳng được, ḷng nôn nao khó ngủ.
Trong khoảnh khắc sách, bài là giấy cũ.
Nhớ làm chi, Thầy Mẹ đợi, em trông.
Trên đường làng huyết dụ nở thành bông,
Và vườn rộng nhiều trái cây ngon ngọt.
Kiểm soát kỹ có khi c̣n thiếu sót;
Rương chật rồi, khó nhốt những niềm vui.
Tay bắt tay, hồn không chút bùi ngùi,
Các bạn hỡi, trời mai đầy ánh sáng.
(Lời Tim Non)
Khi ở Hội An, tôi có quen biết với bà Phạm Hạp (cô giáo dạy ở trường Nữ Tiểu
Học Hội An), có lần hỏi bà về Thi Phẩm Lời Tim Non, cũng như trọn vẹn bài thơ
có hai câu thơ trên, nhưng bà Phạm Hạp trả lời không c̣n giữ tập thơ đă in và
không nhớ bài thơ tôi đă hỏi.
Sau 1975, tôi nghĩ rằng tác giả Xuân Tâm có thể đă trở về lại quê hương Quảng
Nam, nhưng liệu có ai hỏi về tác giả về bài thơ đó không?
Riêng tôi, tôi vẫn thắc mắc, không biết cô Tôn Nữ nào hoặc cô Nguyễn Khoa Diệu…
nào đă làm cho cậu học tṛ đa t́nh xứ Quảng say mê mà trở thành thi sĩ? Người
đẹp xứ Huế đó chính là La Muse, chính là nàng Elvire, là Nàng thơ của Xuân Tâm
vậy. Mà cũng nhờ thế mà ngày nay chúng ta có hai câu thơ để đời… Bây giờ,
chúng ta nên trả lại cho cậu học tṛ xứ Quảng – thi sĩ Xuân Tâm Phan Hạp hai
cẫu thơ “chính bản”:
“Học tṛ trong Quảng ra thi
Thấy cô gái Huế chân đi không đành”
Tôi ước mong từ nay mỗi khi chúng ta muốn “xử dụng” hai câu thơ trên, chúng ta
nên dẫn chứng “y sao chính bản” để khỏi làm buồn ḷng tác giả.
Trương Duy Cường
- AH Xem lại cuốn Thi Nhân Việt Nam của Hoài Thanh - Hoài Chân do Nhà xuất
Bản Văn Học Hà Nội xuất bản năm 1988 (có ghi là in nguyên văn theo bản in năm
1942 do nhà thơ Xuân Tâm cung cấp), phần nói về Xuân Tâm, quả là có chép 2 câu
thơ trên, nhưng hoàn toàn không hề nói tác giả của chúng là Xuân Tâm và cũng
không có nói là chúng được trích trong tập thơ "Lời tim non". AH chỉ thấy đăng 2
bài thơ khác của Xuân Tâm với ghi chú là trích trong tập thơ "Lời tim non". AH
nghĩ rằng ông Trương Duy Cường đă vô t́nh, do đọc không kỹ hoặc do chủ quan, gán
ghép lầm lẫn Xuân Tâm là tác giả 2 câu thơ trên . Sự sai lầm này không dính dáng
ǵ hai tác giả Hoài Thanh - Hoài Chân, ngoại trừ rằng 2 ông đă không ghi chú chữ
ca dao sau 2 câu thơ được nhắc tới .
|
