|
| |
BÀI HÁT ĐẦU TIÊN CHO MỘT CON NGƯỜI
Hát ru
Trich từ
nguoivienxu
Hát ru là bài hát
đầu tiên cho một con người mới cất tiếng khóc chào đời. Bài hát đó được
cất lên từ nỗi sung sướng hay cơ cực, hân hoan hay buồn tủi... do chính
người mẹ - người đă trực tiếp mang nặng đẻ đau sinh ra một h́nh hài.
Điệu vỗ về ru ngủ ấy dường như không chỉ ḥa tan trong sữa mẹ để nuôi
con lớn lên từng ngày, mà khi c̣n trong bào thai, mẹ đă truyền từ cuống
rốn điệu hát ru khi muốn tâm t́nh, khi âm thầm dỗ dành nựng nịu, khi mẹ
c̣n hứa hẹn: "Nào, hăy ra đây với mẹ"; như bài hát ru của người mẹ
Stiêng sau đây:
|
|
Nhà thơ Lê Giang |
Mẹ dỗ con, con ơi đừng khóc
Mẹ ru con, con ơi ngủ đi
Mẹ địu con trên tấm lưng gầy
Bươm bướm bay, bay vào giấc ngủ
Đậu lên mũi, mùi chuối chín cây
Con bươm bướm lại cất cánh bay
Đậu lên mũi, mùi thơm mía ngọt...
Trên tấm lưng gầy, mẹ địu con lên nương rẫy, mẹ vừa văi hạt giống gieo
trồng xuống đất, vừa gieo vào ḷng tuổi thơ ư nghĩa sống của một con
người. Rằng không phải con chim nào bay lên trời cũng đều là chim ưng,
mà quạ, diều, chim cắt, chim cú cũng bay lên trời cao! Và khi mẹ vừa đưa
vơng vừa may vá, mẹ lại gửi theo đường kim mối chỉ trong chiếc tă lót
cho con - một trong những khuôn phép ở đời:
Ầu ơi... chim khôn chưa bắt đă bay.
Người khôn chưa nói giang tay đỡ lời.
ầu ơi... Trời c̣n khi nắng khi mưa.
Người ta cũng có sớm trưa thất thường.
Những người từng hát một đời bên bếp lửa, với đồng ruộng sau lưng, với
ḍng sông quê trước mặt, cho rằng trên đời này chỉ có ba bài hát: bài
hát ru thứ nhất là bài hát ru bên nôi, bài hát ru thứ hai là bài hát khi
mẹ mất con, c̣n bài thứ ba - đó là tất cả các bài hát c̣n lại. Có lẽ
đúng như thế thật.
Chẳng mấy ai nghĩ rằng ḿnh nên người là nhờ tiếng hát ru của mẹ. Và,
cũng chẳng mấy ai nhớ câu ru nào mẹ đă ru ḿnh. Nhưng, không ai sao lăng
giọng hát của mẹ ḿnh, hay tiếng cười hạnh phúc đưa dấu sắc lên cao,
hoặc trầm buồn nhẫn nhục để lặn xuống một dấu huyền, dấu nặng như muốn
chôn chặt tận đáy ḷng.
Ầu ơi... thương nhau bụi cỏ cũng ngồi
Đám tranh cũng lội, rừng chồi cũng băng.
Tiếng ru bên nhà láng giềng, tiếng ru trong mái ấm thuở ấu thơ d́u dắt
từng bước, từng bước đi lẫm đẫm cho tới lúc con người bé bỏng kia biết
chạy nhảy vui đùa, vẫn đuổi theo mang máng nhớ một t́nh quê nơi chôn
nhau cắt rốn:
Chim than trái
chín ăn xa,
Buồn t́nh nhớ gốc cây đa muốn về.
Người ta c̣n nói rằng,
vô phước cho một người nào đó không hề được nghe câu ru của mẹ để dần
dần được lớn lên, dần dần được trưởng thành. Tôi đă từng gặp bà Trần Thị
Ba, 73 tuổi ở xă Trung Nhất, huyện Thốt Nốt, tỉnh Hậu Giang khi bà ngồi
trên sạp tre, ru cháu ngoại trên chiếc vơng đay. Trên vơng cháu lim dim
- dưới sạp tre con chó mực nằm cũng lim dim. Nghe bà cất tiếng, con heo
nái đang ủi đất cũng chạy vào chui xuống sạp tre... ngủ ngon lành. Bà
cười, bảo má dỗ một lúc "ba đứa" ngủ! Những người đi sưu tầm ca dao gặp
má trưa hôm ấy nghe gió đồng hiu hiu quyện với câu ru khàn khàn đặc sánh:
Quạ kêu dưới đám
ruộng dài,
Anh mê theo gái nói hoài anh không nghe
Th́ dường như cũng
muốn lăn ra, châu đầu lại với nhau trên chiếc sạp tre - cái sân khấu
trọn đời của bà để đánh giấc li b́ trong cơi tu tâm, để bỗng chốc hóa
thành trẻ thơ vô tội. Bà chỉ tay ra con đường bao quanh cái thế giới nhỏ
nhoi buồn tủi của bà, mà ḷng bà tự hào - trai tráng trong xóm này nên
thân nên người đều là những trẻ thơ ngày xưa má giữ, má đút cơm, má dỗ
ngủ, bằng cái nghề "đi ở giữ em" của má.
Năm 1989, Quận 10 (TP Hồ Chí Minh) tổ chức liên hoan hát ru. Người được
giải nhất là một người đàn bà nghèo, cũng giống như bà Trần Thị Ba, sống
bằng nghề "thương con nít" nghĩa là đi giữ em: sạch sẽ, trán cao, phúc
hậu, chất phác - những đức tính của nghệ sĩ hát ru! Chỉ phải tội: Đất
xấu làm hại kiếp hoa. Số nghèo làm hại con nhà thông minh. Đó là lần đầu
tiên bà cầm micro, nhưng chẳng có chút ǵ ngượng nghịu, người bà lắc lư
theo nhịp vơng, dây micro đă hóa thành một đầu vơng. Bà như ru cho nhân
t́nh thế thái - bà ru, bà ru... đó nghèo đây cũng phận nghèo, đôi ta như
bọt với bèo thương nhau. Bà ru như cơn gió tốc mái tranh nghèo, như con
sóng xô chiếc xuồng của bà lật úp, bà như đang nhóm lửa, bà săn sóc ngọn
lửa ấm, bà nựng nịu những trẻ thơ, bà dỗ dành, bà cười thật đôn hậu với
những kẻ mới chào đời c̣n đang bị chói ánh sáng của trần gian. Bà diễn
tả xuất thần dù bài ca của bà có thể bà đă hát bằng cả cuộc đời bà đă
sống.
Khi công bố kết quả bà đoạt giải nhất, hàng trăm nam nữ thanh niên được
bà ru trong "chiếc nôi" bên cạnh nhà hát Ḥa B́nh hiện đại đứng cả lên
vỗ tay hoài. Họ vừa khám phá một điệu đời của t́nh mẹ chăng? Người nhận
giải nh́ là cô sinh viên sư phạm, đẹp, thùy mị, tóc dài, mí mắt óng ánh
nhũ bạc. Thật cảm động biết bao và cũng chẳng khó lư giải chút nào.
Những người sưu tầm dân ca đă t́m thấy từng cụm hát ru, mà các bà mẹ đă
xâu lại như xâu chuỗi ngọc, chuỗi ngọc cho ḷng hiếu thảo với cha mẹ,
chuỗi ngọc cho ḷng biết ơn cội nguồn, cho nhân nghĩa ở đời; chuỗi ngọc
để người yêu tặng người yêu...
Trên đất nước chúng ta, tiếng chị ru em, cha mẹ ru con, ông bà ru cháu...
vẫn thảnh thót trong phum sóc, bản làng, vẫn mùi mẫn trong xóm vườn sầm
uất hay ở một làng chài ven sông. Có thể trẻ thơ những nơi ấy thiếu thốn
mọi bề, nhưng tiếng hát ru - phần thưởng quư báu của ông bà cha mẹ dành
cho - các cháu ta không thiếu. Chúng ta cũng ước mong sao, hễ là trẻ thơ
th́ dù ở nông thôn hay thành thị, đều được hưởng tiếng hát ru của mẹ vất
vả làm lụng; chiều xuống, trong mỗi gia đ́nh đều âm vang tiếng hát ru
con. Giờ phút sắp hết của một ngày là giờ đứa trẻ được gần mẹ, nô đùa
với mẹ, cũng là giờ người mẹ được hạnh phúc gần con, được hát, được nựng
con, được truyền tín hiệu đặc biệt từ ḷng nhân ái, từ đức tính cao cả
của người mẹ, và của tất cả những người ruột thịt trong gia đ́nh.
LÊ GIANG
|
