Khách
viễn phương đến Huế thường hỏi thăm cơm hến. Người Huế xa quê thỉnh
thoảng làm một bữa cơm hến cho đỡ nhớ quê xa. Cơm hến từ lâu đă trở
thành một trong những đặc trưng của món ăn Huế.
Cơm hến
Bây giờ không mấy ai nhớ ra cơm hến là cơm nhà nghèo. Nghèo nên chi
buổi sáng không thể điểm tâm ốp la, bún ḅ như thiên hạ. Người vợ,
người mẹ nghèo xứ Huế để dành bát cơm trong bữa ăn tối, bát cơm nguội
thật khó nuốt trôi và cũng chẳng tới đâu cho nhu cầu điểm tâm của cả
một gia đ́nh, nhất là trong những ngày đông lạnh. Cho nên nguội phải
đi với nóng, không phải đi với ướt, ít phải "xít" cho nhiều.... nước !
Đó là nguyên lư chế biến của cơm hến. Chỉ cần một vá hến sông, một rổ
rau sống, một nồi nước màu nóng hổi, vài miếng tóp mỡ ḍn tan và ruốc
và ớt là bát cơm nguội thay đổi cả một thân phận! Cái vị cay gắt của
bát cơm hến không chỉ khắc chế chất tanh của hến mà c̣n đánh lừa vị
giác, khoả lấp cái "vị nghèo". Cứ nghe tiếng chặc lưỡi hít hà của
người ăn cơm hến cũng đủ thấy ngon, và cứ thấy đôi mắt long lanh, đôi
má ứng hồng, đôi môi đỏ chót của cô gái Huế sau bát cơm hến cay xè
càng thấy thèm.... cơm hến.
Cơm hến, món ăn của nhà nghèo đă chinh phục khách sành điệu, có mặt
trên bàn ăn những gia đ́nh sang trọng, đoạt huy chương vàng trong hội
thi nấu ăn quốc tế... Đó là tác phẩm của tâm hồn, tài nghệ phụ nữ Huế.
Đó là kết quả của một nền văn hoá ẩm thực.
Tôi nghĩ ngợi lan mam như vậy về cơm hến trong một đêm giới thiệu múa
cung đ́nh với hơn 70 khách quốc tế đến Huế dự hội thảo đô thị. Múa
cung đ́nh là một loại h́nh nghệ thuật sang trọng chỉ cố đô Huế mới có.
Sân khấu nhà hát lớn thành phố đêm nay trở nên nhỏ bé, nghèo nàn trước
nhu cầu không gian, bối cảnh của múa cung đ́nh. các tiết mục tuyển
chọn mà xem cứ tưng tức làm sao trên một sân khấu "Tân cổ giao duyên"...
Có lẽ nghệ thuật múa cung đ́nh chỉ phát tiết tinh hoa trong bối cảnh
cung đ́nh bởi nó sinh ra từ đấy? Tôi tiếc măi: Giá đêm giới thiệu múa
cung đ́nh được tổ chức trong đại nội th́ kết quả đă khác xa.
Đêm nay tôi chép vào sổ tay: Đúng điệu, nghèo như cơm hến cũng thành
sang ; Lạc điệu, sang như múa cung đ́nh cũng hoá nghèo thôi.
Vĩnh Quyền
