Để làm nên món bánh cáy mang đậm hương vị dân dã, người làm bánh sử dụng những nguyên liệu sẵn có, gạo nếp cái hoa vàng, vừng, lạc, dừa, gừng, gấc, cà rốt, vỏ quýt, nước quả dành dành, mỡ lợn, đường nha…

Làm bánh cáy khá phức tạp, những người thợ làm bánh phải được học rất bài bản và tỉ mỉ từ khâu chọn nguyên liệu đến các công đoạn làm bánh.

Gạo nếp làm bánh được chia làm 2 phần, một phần đồ xôi với nước quả gấc tạo nên màu hồng thắm; phần còn lại đồ xôi với nước quả dành dành tạo nên màu vàng tươi. Hai loại xôi này đều được giã bằng chày như làm bánh dày. Sau khi giã nhuyễn đều, cán mỏng, cắt thành lát như mứt bí rồi sấy khô. Sấy xong cho vào chảo mỡ lợn đang sôi đảo đều tới khi lát bánh thơm giòn. 

Các nguyên liệu phụ như lạc, vừng được rang chín ròn, xát bỏ vỏ. Gạo nếp hoa vàng được rang nổ bỏng, nở tung, sạch trấu, dậy mùi thơm. Mỡ lợn thịt muối đường hơn nửa tháng, đem ra thái nhỏ như hạt lựu, xào ngọt lấy độ trong, giòn. Cà rốt xào nước đường, nước gừng, vỏ quýt tươi được chuẩn bị đầy đủ. 

Cho các nguyên liệu đã chuẩn bị trộn đều với đường mía, hâm nóng trên chảo đến khi đạt tới mùi thơm kỹ thuật thì đưa vào khuôn gỗ được chuẩn bị sẵn có lót vừng bên trong, nhồi nén cho bánh trở nên cứng, sau đó lấy ra cho vào bao bì, ta sẽ được bánh cáy thành phẩm. Bánh không phơi nắng, không sấy qua lửa nhưng để được rất lâu nếu làm đúng kỹ thuật. 

Bánh cáy khi thành phẩm sẽ có màu sắc rất bắt mắt, bánh hội đủ mùi vị, có vị ngọt thanh của đường nha, vị béo, bùi của lạc rang, vị ngậy của mỡ lợn, vị ấm nóng của gừng…cắn một miếng bánh cáy vào tiết trời se lạnh nhâm nhi bên ấm trà hương sen ta mới thật sự “cảm” cái vị ngon mộc mạc, dân dã.

Nghe tên bánh cáy nhiều người ngỡ đây là loại bánh làm từ con cáy biển nhưng không phải. Bánh cáy được làm hoàn toàn bằng gạo nếp, lạc, vừng và các gia vị cũng như các loại hoa lá để tạo màu cho bánh.

Bánh cáy đã có từ lâu đời. Dân gian có truyền thuyết rằng loại bánh này là do thần cáy biển ban cho. Thuở ấy, cả một vùng phía tây tỉnh Thái Bình vẫn còn là những bãi lầy ven biển. cửa biển Đan Nhai cách không xa làng Nguyễn là mấy. 

Không biết truyền thuyết kia đúng được bao nhiêu phần nhưng nếu nhìn kỹ lát bánh cáy, những màu vàng trắng xen lẫn hồng cam cho ta cảm giác nó giống như trứng cáy. Cũng có thể đây là lý do mà loại bánh cổ truyền này có tên là bánh cáy. Nhưng có lẽ do loại bánh cổ truyền này có vị hơi cay khi ăn nên gọi là bánh cay rồi dần dần gọi lệch sang thành bánh cáy.

 Nhiều nơi ở vùng biển phía Bắc làm bánh cáy, nhưng không ngon bằng bánh cáy Thái Bình. Có dịp ghé qua Thái Bình, bạn hãy thưởng thức vị ngọt, bùi của món quà quê dân dã – Bánh Cáy.