Là món ăn dân dă thịnh hành khắp ba miền,
bánh đúc ăn gịn, mát, mịn, no bụng mà lại
dễ tiêu, dễ làm và giá thành cũng rất rẻ. Không chỉ
được ăn như một thức quà quê, bữa ăn sáng mà điển
h́nh là bánh đúc chấm tương, bánh đúc cũng có thể ăn
kèm với canh riêu cua, rau thơm, mắm tôm, mật ong,
mật mía, mứt trái cây và thậm chí cả cá kho, thịt
kho tùy thích. Từ loại bánh đúc thuần túy chỉ được
bằng bột gạo pha với nước vôi trong ngai ngái mùi
vôi, bánh đúc cũng đă có nhiều biến tấu như
bánh đúc cẩm thạch, bánh đúc lạc, bánh đúc dừa, bánh
đúc ngô v.v.
Nguyên liệu làm bánh:
Phần bột: Bột gạo tẻ 140gram
Bột năng 20gram
Muối 1nhúm
Nước 350ml
Nước cốt dừa 150-200ml
Dầu ăn 10ml
Nhân
Thịt xay 150gram
Tôm 100gram
Nấm mèo 1-2tai
Nấm đông cô 7cái
Hành tây hoặc hành tím 1/2củ
Bánh đúc có vị béo nhẹ của nước cốt dừa, thơm mùi
thịt và tôm.
Cách chế biến:
1. “Nhân”: thịt xay, tôm bóc vỏ thái hạt lựu,
nấm mèo, đông cô ngâm nở, cắt nhỏ, 1/2 củ hành tây
thái hạt lựu, gia vị nước mắm, tiêu xay. Tất cả trộn
đều, xào chín.
-Trộn tất cả các nguyên liệu dùng để pha bột.
Khuấy đều, để khoảng 20′ cho bột nở.
-Chuẩn bị những chiếc khuôn hoặc chén ăn cơm
nhỏ, quét dầu trong ḷng khuôn/chén.
-Đặt nồi hấp lên bếp, nấu sôi nước. Xếp khuôn
vào nồi hấp. Múc 1 muỗng bột đổ vào từng khuôn. Đậy
nắp. Hấp vài phút đến khi bột chín th́ đổ tiếp một
lớp nữa lên trên. Lặp lại đến khi gần đầy khuôn. Ở
lượt cuối cùng, xúc hỗn hợp tôm thịt đặt lên trên.
Hấp cho bột chín.
-Lấy ra dùng nóng kèm nước mắm pha chua ngọt
Một số loại bánh đúc khác
-Bánh đúc bột gạo:
loại phổ biến nhất, chỉ dùng bột gạo ngâm nước vôi
hoặc nước gio đun chín và để nguội thành bánh.
-Bánh đúc tàu: phổ biến ở Hải
Pḥng. Được làm từ bột gạo, bột năng, nhân có thịt
nạc băm, tôm cắt hạt lựu, cà rốt, củ cải trắng.
-Bánh đúc bột năn ḍn trong:
Dùng bột năng làm bánh, thịnh hành tại miền Nam Việt
Nam.
-Bánh đúc gân đá cẩm thạch:
Bánh làm bằng bột năng và dùng lá dứa tạo màu.
Thường ăn với mật. Quy tŕnh làm bánh này thường bao
gồm 2 nồi bột trong đó có một nồi bột trắng và một
nồi bột màu, đổ thật khéo để bánh trong khuôn có lớp
màu xanh và lớp màu trắng.
-Bánh đúc lạc: bánh nấu từ bột
gạo trộn lẫn lạc nhân đă luộc chín bóc vỏ, thường ăn
với tương. Thịnh hành khắp các chợ miền Bắc Việt
Nam. Một số nơi c̣n dùng thêm chút cơm dừa xắt miếng
mỏng hoặc nhuyễn trộn lẫn bột trong nồi bánh trước
khi đổ ra khuôn.
-Bánh đúc khoai môn – làm bằng
khoai môn
-Bánh đúc mặn: bột gạo với bột
năng ḥa lẫn đổ khuôn từng chiếc bánh, hấp chín.
Trút ra đĩa và ăn kèm ruốc tôm chấy, hành lá xắt
nhuyễn phi thơm.
-Bánh đúc ngô: Làm từ bột ngô
xay. Quy tŕnh về cơ bản cũng tương tự bánh đúc bột
gạo. Tại các vùng dân tộc thiểu số vùng Thượng du
phía Bắc Việt Nam món mèn mén làm từ bột ngô đồ chín
cũng tương tự món bánh đúc ngô.
-Bánh đúc nộm: Ăn chung với nộm,
vừng rang, giá trần.
-Bánh đúc nham: Tương tự bánh
đúc nộm nhưng thay giá trần bằng hoa chuối thái lát.
Ăn kèm chút mắm chưng.
-Bánh đúc mỡ hành: Ăn với hành
phi mỡ, đậu rán.
-Bánh đúc chấm tương: Bánh đúc
ăn kèm tương bằng cách rưới nước tương lên bánh đă
bẻ vụn trong bát hoặc chấm từng miếng bánh vào bát
tương. Có thể kèm chút ớt tươi.
-Bánh đúc nước dừa: Thịnh hành
tại miền Nam, nấu với nước dừa.
-Bánh đúc nước cốt dừa: miền
Nam, nấu với nước cốt dừa.
-Bánh đúc hến: bánh thường làm
bằng gạo gié đỏ, màu hơi hồng. Bánh được xắt miếng
chữ nhật cỡ 2 ngón tay. Hến luộc lấy nước chan bánh,
và thịt hến xào với hành mỡ. Gia vị là mùi tàu thái
nhỏ và ớt tươi thật cay.
-Bánh đúc nóng: Bánh đúc ăn khi
c̣n nóng, khác với đa phần bánh đúc ăn nguội, kết
hợp với hành phi, rau và thịt.
-Bánh đúc riêu cua: Bánh đúc
không nhân thái sợi mỏng, khi ăn chan với canh riêu
cua nóng.
Bánh đúc trong tiếng Việt và văn học
Bánh đúc mà đổ ra sàng
Thuận anh, anh bán, thuận nàng, nàng mua.
Đây là cách nói bóng bẩy ủng hộ chuyện gái trai
của lớp trẻ. Dùng để đáp lại người nào tuổi đă già,
thời trẻ đă qua, thấy ḿnh thiệt tḥi, hay lên giọng
phê phán dạy đời. Bánh đúc đă đổ ra sàng th́ mời cả
làng, ai ăn chẳng được. Con gái, con trai đến th́
đến lứa th́ phải có chuyện yêu đương, miễn là thuận
ḷng, thuận ư, cớ ǵ cứ phải “nâng tầm quan điểm”
Bánh đúc làng Điền góp tiền mà mua.
Ư nói bánh ở đấy ngon, đáng đồng tiền mua. Làng
Điền là một làng thuộc xă Tam Hiệp, huyện Phúc Thọ,
Hà Nội.
Rau cần kẻ Trúc, bánh đúc chợ Chay.
Hai đặc sản, trong đó chợ Chay thuộc Hà Tây cũ.
Nâu kẻ Sặt, vải kẻ Núc, bánh đúc lại
Đổng.
Đổng thuộc thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội. Ư
quảng cáo cho các sản phẩm của những địa điểm đó.
Bánh đúc bẻ ba, mắm tôm quệt ngược
Bánh đúc ăn 3 người th́ có vẻ ngon. Cũng như cách
nói “chè tam, tửu tứ”.
Bánh đúc (ăn với) cá kho, bán ḅ (mà
lo) trả nợ
Ư nói ăn bánh đúc với cá kho th́ ngon đến nghiện
tới mức hết tiền phải bán ḅ mà trả nợ.
Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời d́ ghẻ lại thương con chồng
Đúc kết kinh nghiệm về mối quan hệ “d́ ghẻ con
chồng”.