| |
TUYỂN TẬP VĂN CHƯƠNG NHI ĐỒNG
- 4A
QUYỂN BỐN
THẦN THOẠI
Việt Nam –
Trung Hoa
DOÃN QUỐC SỸ
Sưu tập
LỜI
CẢM TẠ
Xinh chân thành cảm tạ Giáo sư Nguyễn Văn Nha đã giúp soạn
giả nhiều trong phần tham khảo các tài liệu chữ Hán khi
viết về thần thoại Trung Hoa.
Xin chân thành tri ân :
Ông Hoàng Trọng Miên – tác giả Việt Nam Văn Học Toàn Thư,
Giáo sư Lê Hữu Mục – dịch giả Lĩnh Nam Chích Quái và Việt
Điện U Linh Tập,
Giáo sư Trần Ngọc Ninh, về những bản văn đúc kết và trích
dẫn.
THẦN
THOẠI VIỆT NAM VÀ MIỀN NÚI
TỔNG
LUẬT VỀ THẦN THOẠI VIỆT NAM
Có thể coi thần thoại Việt Nam là một thành phần của gia
đình thần thoại lớn gồm cả các sắc tộc miền núi như Mường,
Mèo, Thái, Mán, Khả, Lô lô … nghĩa là tất cả những sắc dân
quy tụ trong khoảng địa bàn từ miền nam núi Ngũ Lĩnh đến
cao nguyên Trấn Ninh, phía nam Hoành Sơn.
Nhìn vào thần thoại Việt Nam và so sánh với thần thoại của
đồng bào miền núi, chúng ta thấy phần sáng tạo vũ trụ của
ta dường như có bị hao hụt và lai với thần thoại Trung Hoa
khá nhiều. Trong Việt Nam Văn Học Toàn Thư, quyển I, Thần
Thoại, tác giả Hoàng Trọng Miên cũng đã cố gắng sưu tầm và
sắp xếp rất hợp lý thần thoại Việt Nam từ thuở sáng lập vũ
trụ đến các huyền thoại dật sử, nhưng trong phần “Vũ trụ
và muôn loài”, chúng ta thấy hầu hết phần sau các huyền
thoại đều bị pha màu Trung Hoa. Tỷ như truyện “Trời” thì
vợ Trời là bà Tây Vương Mẫu (Trung Hoa) ở núi Côn Lôn (địa
danh Trung Hoa). Truyện “Thần Nam và thần Nữ” thì thần Nữ
la` Nữ Oa (Trung Hoa). Đến những truyện khác như thần Tài,
thần Phúc, thần Thọ, thần Lộc đều là những khuôn mặt du
nhập tự Trung Hoa.
Đã đành có sự giao lưu giữa các thần thoại trên thế giới,
nhưng dù có chịu ảnh hưởng hỗ tương, thì huyền thoại của
mỗi nước vẫn phải mang con dấu của riêng mình, không nên
chấp nhận những gì chỉ là sự vay mượn hay vá víu đơn thuần.
Trước khi chọn lọc, giới thiệu thần thoại Việt Nam và thần
thoại các sắc tộc miền núi, chúng tôi muốn thoạt hãy trình
bày một đồ biểu để chúng ta có được ngay cái nhìn tổng
quát và những nét tương đồng tương dị giữa các thần thoại
đó (xem trang 19-21). Mấy nét huyền thoại chính dùng làm
tiêu điểm trong đồ biểu là : Thượng đế sáng tạo vạn vật,
hay đấng thủy tổ; nạn Hồng thủy; anh em lấy nhau; cây, cột
hay tháp nối liền trời đất.
Nhìn vào đồ biểu (trang 19-21), chúng ta rút ra một số
nhận xét :
1. Hầu hết các thần thoại đều có nạn Hồng thủy trừ thần
thoại Việt, Mường và Phủ Nội *.
2. Thần thoại Việt, Mường và Mèo thuộc dòng huyền thoại
sinh ra trứng rồi nở ra các giống người; còn thần thọai
Thái, Khả, Mán, Lô-lô, Phủ nội thuộc dòng huyền thoại trái
bầu, rồi tự đó chui ra các giống người.
3. Thần thoại Thái và Phủ nội không có truyện anh em sống
sót sau nạn Hồng thủy, buộc lòng phải lấy nhau để duy trì
nhân loại.
4. Thần thoại Mán, Khả, Lô lô không thấy nói tới huyền
thoại cây hay cột chống trời, nối liền trời đất.
5. Riêng thần thoại Lô lô, theo bản văn của Hoàng Trọng
Miên (VNVHTT, Quyển 1, Thần thoại, trang 135-36) chỉ thấy
nói người em út và người chị sống sót sau nạn Hồng thủy,
mà không nói thêm có buộc lòng phải lấy nhau như những
thần thoại Khả, Mán, Mèo, Mường không. Sự thiếu sót này có
lẽ vì vào thời khởi thủy, Thượng đế Kết Dơ đã dùng đất nặn
ra thần Nam và thần Nữ, và hai thần này cũng đã tự coi
nhau như anh em buộc lòng phải lấy nhau rồi, nên không
muốn nhắc lại một lần nữa ở sự tích hai chị em sống sót
chăng ?
6. Sau cùng, nếu đọc kỹ bản văn (cũng của Hoàng Trọng Miên),
chúng ta thấy thần thoại Mán thuở khởi thủy cũng có Bàn Cổ
(giống Trung Hoa), hơn nữa con Bàn Cổ là Bàn Vũ lại lấy
công chúa thứ ba của Hoàng đế Trung Hoa. Thần thoại Phủ
Nội thì có nhắc đến thần Indra của Ấn độ và những tu sĩ từ
Hy mã lạp sơn xuống. Đó là những nét giao lưu được ghi
nhận giữa các thần thoại láng giềng.
(*)
Tức P’u Noi (xem chú thích trang 21 sau đây)
Ý
NGHĨA CỘT CHỐNG TRỜI
Đặc biệt những dân ngày nay đã thành dân Đại Dương, họ tin
rằng khởi thủy của vũ trụ có một cái cây là trung tâm của
cả Trời Đất, lá cây phát ra những tiếng vi vu là lời của
tổ tiên, do đó tạo ra ngôn ngữ để làm trật tự cho loài
người.
Về vấn đề này, Giáo sư Trần Ngọc Ninh đã viết, đại ý :
Trong tín ngưỡng của dân Lạc cổ, hay đúng hơn của những
người thuộc nhiều sắc dân nhưng gần chung một văn hóa qua
các huyền thoại ở khu vực nằm giữa Ngũ lĩnh và Hoành sơn,
thì sau khi Trời Đất phân chia, vũ trụ đã được tổ chức
quanh một cái cột thông liền ba cõi thế gian
Trời-Đất-Người. Bốn phương được định, mặt đất được tổ chức,
sự phân biệt đất sống và đất linh cho phép các bộ lạc làm
ăn, sinh sống dưới bóng linh thiêng.
Thần thoại Việt nam có truyện “Thần Trụ Trời”. Núi Tản
Viên là một nơi khác cũng được coi là một cột chống trời,
đệ nhất cao sơn của Việt nam, nơi trời đất thông nhau, Sơn
Tinh ngự ở đó. Trong huyền thoại Chử Đồng Tử ở đồng bằng
ven sông, trên bãi không, cắm cái gậy xuống đất, úp nón
lên, thành biểu tượng của cột chống trời, linh thiêng hiển
hiện, đất cấm trở nên ở được, trù phú.
Người Phủ Nội cho rằng cây chống trời là cây song
Khưa-khao-cát mọc ở hồ Nong-khu (Điện Biên Phủ).
Thần thoại Thái có cây song Chuốc-khao-cát làm đường đi
lại giữa trời và đất. Hai thiên sứ Tao Suông và Tao Ngân
khi xuống mặt đất sau nạn Hồng thủy cũng có mang theo tám
quả bầu và tám gậy đồng Sao-cam-pha (gậy chống trời).
Thần thoại Mèo thì dân chúng nhớ thiên đường Giu Giang Ka
bèn rủ nhau xây tháp làm đường lên trời.
Thần thoại Mường kể rằng bộ hạ Lang-Đa-Cần đã phải vất vả
lắm mới kiếm được cây Chu-đồng linh thiêng đem về làm trụ
kình thiên cất cung điện *.
(*)
Xin đọc Trần Ngọc Ninh, “Huyền thoại Việt nam”, Tân Văn,
14 (tháng 6, 1969), 23-36
VẤN
ĐỀ THIẾU NẠN HỒNG THỦY TRONG THẦN THOẠI VIỆT NAM
Vẫn giáo sư Trần Ngọc Ninh trong thiên khảo luận “Huyền
Thoại Việt Nam” đăng trong nguyệt san Tân Văn có nêu ý
kiến về vấn đề này, xin tóm lược :
… Các nhà nho của ta xưa cũng như các triết gia Hy lạp cổ
còn nhân danh một thứ luân lý hẹp hòi và hủ lậu mà chọn
lọc hay sửa chữa lại các huyền thoại như Xénophone, Platon
chê Homère, như Khổng Tử san định Thi, Thư, gọt rũa lại
những truyện Nghiêu, Thuấn, Vũ, như Lý Tế Xuyên và Trần
Thế Pháp kể lại những sự tích u linh quái dị ở Việt Nam,
nhưng chỉ ghi những vĩ tích được coi là “thông minh chính
trực” theo quan niệm của nhà nho.
Nhưng các huyền thoại, công trình sáng tác chung của dân
tộc từ thuở sơ khai, đâu có thể cho một vài cá nhân phán
xét và sửa chữa được ? Huyền thoại chính là lịch sử linh
thiêng của dân tộc, là lý do của nền văn hóa, là chân lý
tối cao của cuộc sống, là di ngôn của tổ tiên để lại cho
muôn đời về sau. Những người sửa lại huyền thoại không
những đã làm mất một sự bi hùng chứa đựng trong những
huyền thoại, mà còn phá hủy những cơ cấu khả dĩ giúp ta
hiểu được một phần nào những ký hiệu và tượng trưng mà
người xưa muốn truyền lại cho ta.
Khi sưu tầm những huyền thoại do dân gian truyền lại để
viết Lĩnh Nam Chích Quái Trần Thế Pháp, vào khoảng thế kỷ
thứ XIV, XV đã tự ý bỏ bớt đi tất cả những truyện của thời
khai thiên lập địa và không nói gì đến trận Hồng thủy, chỉ
vì vào thời ấy thì các nhà nho của ta đã hoàn toàn tin
theo những thuyết của Trung hoa ghi lại trong kinh Thư và
kinh Thi mà cho rằng miền Nam Ngũ Lĩnh không bị nạn Hồng
thủy. Lại sửa chữa lại một vài điểm trong thần thoại cho
văn vẻ, trái bầu thì đổi là cái bọc hay “bào” theo chữ Hán,
và dùng những chữ “quân”, chữ “cơ” để nói rằng người thần
đất Lạc là một người lãnh đạo (quân), đã lấy một cô gái
đất Âu (cơ). Nhưng rồi đời sau người ta tưởng rằng đây là
những tên người thật ! Cứ theo những thần thoại cổ thì Lạc
Long, hay vị tổ đời thứ nhất của dân tộc, tất phải là một
người đầy trí đức, đã được Trời cứu khỏi nạn Hồng thủy để
lập nên một nước mới. Theo truyền thuyết của Trung hoa thì
trận Hồng thủy xẩy ra cuối đời vua Nghiêu đến đời vua
Thuấn thì ông Vũ mới bình trị được. Kinh Thư còn có câu :
“Hồng thủy ngất trời ! Mênh mông bọc núi, trùm gò ! Dân
dưới mê man chìm đắm”. Như vậy thì nói rằng Lạc Long Quân
cùng thời với vua Nghiêu, và là cháu của Thần Nông cũng
không phải là sai lắm”
(*)
Trần Ngọc Ninh, “Huyền Thoại Việt Nam”, Tân văn 13 (tháng
5, 1969), 2-5.
Chúng ta không phủ nhận những nhận xét tổng quát của giáo
sư Trần Ngọc Ninh. Quả thực dân tộc ta khi đi xuống miền
đồng bằng, gần bờ biển mở rộng vòng tay đón nhận nhiều
dòng văn hóa dị biệt, và đặc biệt chịu áp lực nặng nề văn
hóa Trung quốc trong suốt ngót một ngàn năm Bắc thuộc.
Trong khi đó kho tàng thần thoại của đồng bào miền núi vẫn
giữ được trọn vẹn bản sắc khởi nguyên không bị pha trộn.
Sở dĩ vậy, nguyên do vì :
- Vị trí núi cao rừng rậm cách biệt.
- Nếp sinh hoạt của đồng bào miền núi cho đến nay cũng
không khác mấy với thời đại đồ đá; nhưng sắc thái tập tục
tín ngưỡng vẫn còn nguyên vẻ đơn sơ chất phác.
- Hầu hết dân tộc miền núi cho đến nay vẫn không có chữ
viết, thần thoại đều do những bài ca truyền tụng lại bằng
tiếng nói cổ truyền có vần, có điệu dễ nhớ, và được quý
trọng như những sản phẩm thiêng liêng. Người ta hát thần
thoại trong những buổi tế lễ, ca ngợi những lực lượng siêu
nhiên, kể lại những sự tích xa xưa của các vị thần, các
anh hùng dũng sĩ, không ai dám thêm bớt, sửa đổi một tiếng.
Hãy trở lại với thần thoại Việt nam với lời “kết tội” các
nhà nho xưa của giáo sư Trần Ngọc Ninh. Liệu có thực tác
giả tiền nhân Trần Thế Pháp đã tự ý lược bớt phần khai
thiên lập địa trong có truyện Hồng thủy? Thực ra nhìn và
đồ biểu, chúng ta thấy thần thoại Mường và thần thoại Phủ
nội cũng không kể nạn Hồng thủy. Đặc biệt thần thoại Mường
rất gần với Việt nam (cùng một dòng trăm trứng chia đôi,
nửa xuống xuôi, nửa ở lại miền ngược), lại thêm phần đảm
bảo giữ được mục diện cổ sơ, vì là thần thoại miền núi. Có
phải vì đồng bào Mường ở miền cao hơn nên hình ảnh nước
chỉ thoi thóp rất nhẹ trong huyền thoại Lang Đa Cần trong
cuộc du hành có gặp con gái thần Nước, yêu cầu nàng theo
mình làm vợ, xong thình lình nàng biến mất. Còn người Việt
ở dưới đồng bằng, nên có huyền thoại Sơn Tinh, Thủy Tinh.
Nạn nước lớn trong huyền thoại Sơn Tinh, Thủy Tinh chỉ là
nhắc nhở nạn lụt hằng năm tại miền châu thổ sông Nhị, cũng
như huyền thoại vua Vũ trị thủy (cũng là trị lụt) miền
trung châu sông Hoàng Hà vào thuở nhân gian đương được ổn
định, chớ không phải thứ hồng thủy thuở khai thiên lập địa.
Loại hồng thủy này, thần thoại Trung Hoa cũng không có.
VẤN
ĐỀ HUYỀN THOẠI ÔNG ĐÙNG BÀ ĐÀ
Ông Hoàng Trọng Miên, tác giả “Việt Nam Văn Học Toàn Thư
”, xếp truyện này vào loại truyện cổ tích, nhưng giáo sư
Trần Ngọc Ninh chủ trương đây chính là di tích một thần
thoại tiền sử của ta. Trước hết chúng ta hãy đọc qua nội
dung truyện :
Ông Đùng Bà Đà
*
Ngày xưa, ở làng Đậu An, huyện Tiên Lữ, thuộc tỉnh Hưng
Yên, có một nhà kia sinh ra một người con trai và một
người con gái thân hình to lớn khác thường, tên là Đùng và
Đà. Hai anh em, cha mẹ mất sớm, đến tuổi lập gia đình
không lấy được ai vì cơ thể khổng lồ của hai người. Một
hôm, hai anh em bảo nhau bỏ nhà ra đi, hễ ai gặp ai đầu
tiên thì lấy người đó làm vợ, làm chồng. Người anh trai và
người em gái đi mãi không gặp không gặp được ai, rồi lại
quanh quẩn lại gặp nhau, nghĩ ý trời định thế bèn kết làm
vợ chồng.
Hai người ăn ở với nhau được ít lâu thì làng xóm hay, cho
là đôi lứa loạn luân, phạm đến phong tục cổ truyền, rồi
đập chết cả đôi vợ chồng anh em ruột. Tương truyền rằng
hồn hai người chết cứ hiện ra quấy rối làng xóm, gây nhiều
tai ách liên tiếp làm cho mọi người đều sợ hãi. Dân làng
bèn lập đền thờ để chuộc tội đã làm thiệt mạng hai anh em.
Chỗ thờ Ông Đùng Bà Đà có vẽ hình sinh thực khí to lớn **
của hai người, ngày nay còn vết tích ở địa phương nói trên.
Mỗi năm cứ đến ngày mồng tám tháng tư âm lịch, dân làng
Đậu Anh làm lễ rước ông Đùng, bà Đà tượng hình thành hai
người đàn ông, đàn bà với cơ thể khổng lồ bằng tre đan.
Đám rước chia ra hai phe, một bên rước ông Đùng, một bên
rước bà Đà, dân làng đi rước đều cầm đuốc, vác gậy, bắt
đầu ra đi vào lúc xế chiều rồi vòng quanh làng cho đến gần
đền thờ thì trời vừa tối, đôi bên gặp nhau, nổi tiếng hò
reo xung đột. Cuộc ẩu đả diễn ra, đến khi đập phá nát hai
hình thể ông Đùng bà Đà, người ta bèn chất lên rồi châm
lửa đốt. Đèn đuốc trong đền thờ đều tắt ngấm khi hai phe
rước ông Đùng và bà Đà gặp nhau. Tục lệ cho phép những
trai gái dự trong đó được tự do đùa nghịch với nhau. Người
ta tin rằng có như thế thì trong làng năm ấy mùa màng mới
tươi tốt và tránh được các thiên tai.
Có thuyết cho là trước đây dưới thời đô hộ của quân Tàu,
trai gái trong làng này phần lớn bị giết hoặc bị bắt đi,
mới sinh ra nạn trai thiếu gái thừa. Sợ dân làng rồi tuyệt
giống, người ta bày ra tục cho phép tự do chung chạ trong
lễ rước ông Đùng, bà Đà để làng chóng có đông dân số.
Nhìn vào đồ biểu (tr 19-21), hầu hết các thần thoại đều có
lối hôn phối chẳng đặng đừng này để duy trì nhân loại.
Nhìn rộng ra thần thoại Trung Hoa có Nữ Oa kết hôn cùng
anh (Phục Hy ?), rồi dùng đất hoàng thổ nặn ra người; thần
thoại Hy Lạp, thần Zesus, đứng đầu chư thần, kết hôn với
Hera là em gái; thần thoại Polynêsie Tane và Hine trầm
trọng hơn : thần Sáng tạo Brahmâ đã phối hợp vớ Ushas (Rạng
Đông) mà sinh ra Manu, tổ của loài người và muôn vật;
Ushas chính là con gái của Thần !
Kín đáo hơn thì như thần thoại Lô lô, Thượng đế dùng đất
nặn ra thần Nam và thần Nữ nhưng chính hai vị thần này
cũng đã coi nhau như anh em, và khi muốn lấy nhau đã phải
bốn lần thử lòng giời, bằng cách lăn đá, lăn sàng, tung
giày và đốt lửa.
Thần thoại Do Thái thì Eva được tạo ra bằng một cái xương
sườn của Adam.
Văn vẻ hơn cả là cách giải thích của triết học Upanishad :
“Lúc khởi thủy, thế giới này chỉ là Ngã mang hình người.
Nhìn xung quanh mình, Ngã không thấy có gì khác hơn là
mình. Ngã bèn nói lời đầu tiên : “Ta hiện hữu”. Do đó có
danh xưng ngôi thứ nhất là Ta …
“Ngã lúc ấy thực không được vui. Bởi vậy người cô độc
không bao giờ vui. Ngã muốn có người thứ nhì. Ngã bèn lớn
lên bằng một người đàn bà và một người đàn ông ôm chặt lấy
nhau. Do đó có chồng vợ và ra loài người.
“ Người đàn bà nghĩ : “Chàng tự phân mình làm ra ta, làm
sao chàng có thể chung đôi với ta. Vậy ta hãy ẩn thân đi”.
Nàng biến thành con bò cái. Chàng biến thành bò đực… do đó
sinh sản ra loài bò. Nàng biến thành ngựa cái, chàng biến
thành ngựa đực, do đó động vật một móng sản sanh. Nàng
biến thành dê cái, chàng biến thành dê đực. Nàng biến
thành cừu cái, chàng biến thành cừu đực, và do đó sinh ra
loài dê, cừu. Cứ như thế Ngã tạo ra muôn loài có đôi cho
đến tận loài kiến.
“Ngã tự nhủ : Quả thật là ta sáng tạo vì ta tạo ra muôn
vật. Bởi thế Ngã là sáng tạo. Người nào biết điều đó cũng
trở thành đấng sáng tạo” ***
Nhìn qua khía cạnh triết học của Upanishad thì hành vi
sáng tạo nguyên thủy đó cao quý như vậy, nhưng nhìn vào
thần thoại của hầu hết các nước, hành vi hôn phối đó vẫn
để lại những dấu bẽ bàng của tội lỗi nguyên thủy.
Trong truyền thuyết của ta, ông Đùng, bà Đà là hai anh em
có tầm vóc khổng lồ, đúng là giống người của thời huyền
thoại. Chính vì vậy mà giáo sư Trần Ngọc Ninh coi huyền
thoại này như một trong những mảnh vỡ còn sót lại của thần
thoại tiền sử dân tộc.
Chúng tôi xin “nghi dĩ truyền nghi”.
Sau khi đã nêu và giải quyết tổng quát một số vấn đề, giờ
đây chúng ta hãy thực sự du ngoạn vào thế giới thần thoại
của ta và một số thần thoại của đồng bào miền núi.
Kể lại những thần thoại ấy, soạn giả đã căn cứ vào những
tài liệu :
- Việt Nam Văn Học Toàn Thư , 2 quyển, của Hoàng Trọng
Miên (lược bỏ những phần rõ rệt mang dấu vết lai Trung Hoa)
- Việt Điện U Linh Tập, bản dịch Lê Hữu Mục.
- Lĩnh Nam Chích Quái, bản dịch Lê Hữu Mục.
- Nam Hải Dị Nhận, của Phan Kế Bính.
Trong phần chú thích và bình luận, soạn giả sẽ nhắc nhở
nhiều đến thiên khảo luận “Huyền thoại Việt nam” đã dẫn
của giáo sư Trần Ngọc Ninh.
Đây chính là chủ trương của soạn giả. Căn cứ vào tình hình
tài liệu in của nước nhà, một nước miền nhiệt đới, nắng
mưa làm mục nát sách vở; một nước ở ngã ba đường văn hóa,
chịu cảnh đầu sóng ngọn gió, chiến tranh liên miên
thiêurụi biết bao kho tàng văn hóa, nên những tài liệu in
đi sau nên đúc kết tất cả tinh hoa những tài liệu in đi
trước. Với những nước thái bình thịnh trị, thư viện nhiều,
giữ gìn cẩn thận, việc làm đó còn chưa hẳn là một việc
thừa, huống chi lại ở vào hoàn cảnh nước nhà. Chính tác
phẩm này soạn giả cũng mong sẽ được là bực thang để những
tác phẩm biên khảo sau dẫm lên mà đúc kết được đầy đủ hơn.
Chiến thuật biên khảo của hoàn cảnh xứ sở mình nên như vậy,
một mặt mỗi công trình biên khảo vẫn giữ một cá tính riêng;
mặt khác, đứng ở một phương diện nào, công trình biên khảo
đó nên là hình ảnh một trái banh tuyết – boule de neige –
lăn cuộn với thời gian và cùng lớn lên với thời gian.
Một lần nữa soạn giả ghi lời tri ân tới các tác giả và
dịch giả Hoàng Trọng Miên, Lê Hữu Mục, Trần Ngọc Ninh mà
tác phẩm của các vị là nguồn nguyên liệu đúc kết của tác
phẩm này.
Thần thoại Thượng Đế Sáng Tạo Vũ Trụ hay Thủy Tổ Giòng
Giống Hồng Thủy Anh em lấy nhau Tháp, Cây, Cột chống trời
Việt Lạc Long Quân + bà Âu Cơ. Bọc 100 trứng nở ra 100
con. Không có (nhưng có truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh). Ông
Đùng bà Đàn Thần Trụ Trời. Núi Tản Viên.
Mường Đôi chim thành người Ay và Ua. Đẻ 100 trứng , nửa về
đồng bằng (Kinh), nửa ở lại (Thượng) Không có (nhưng có
truyện Lang Đa Cần muốn lấy con gái thần Nước) Lang Đa Cần
lấy em là Nường Kịt Huyền thoại cây Chu Đồng cao tới trời,
mọc ở phương Tây.
Mèo Chữ Làu là Thượng đế sáng tạo ra trời đất trong 7 ngày,
lấy đất nặn ra 2 người đầu tiên. Hồng thủy Hai chị em sống
sót, lấy nhau sinh ra một quả trứng đem cắt, mỗi miếng
thành một người. Dân chúng định xây tháp cao để lên vườn
thiên đàng Giu giang Ka trên trời.
Phủ nội **** (một sắc dân ở khoảng địa bàn Điện Biên Phủ)
Con trai và 2 con dâu Ngọc Hoàng xuống trần. Chặt cây Ton-Hai
có 2 quả bầu. Từ những quả bầu ra các giống người. Không
có Không có Cây song Khưa-khao-cát nối liền trời đất
Thái Tao Suông và Tao Ngân được trời gửi xuống sau Hồng
Thủy mang theo 8 trái bầu và 8 gậy đồng Sao-cam-pha (gậy
chống trời). Trong ruột những trái bầu có 330 giống người
và 330 giống lúa. Hồng thủy Không có Cây song lớn
Chuốc-khao-cát thông liền trời đất.
Mán Nhiêu vương (Ngọc Hoàng) Bàn Cổ. Loài người do tâm của
Bàn Cổ sinh ra. Hồng thủy Hai anh em Phu Hay sống sót sau
nạn Hồng thủy, lấy nhau, sinh ra 1 quả bầu, mỗi hạt gieo
xuống thành 1 người. Không có
Khả Hai anh em lấy nhau sinh ra quả bầu, là thủy tổ các
giống người. Hồng thủy Hai anh em sống sót sau Hồng thủy,
lấy nhau, sinh ra 1 quả bầu.Từ đó chui ra các giống người.
Không có
Lô lô Kết dơ (Thượng đế) tạo ra đất, rồi cũng Ga-gie mượn
đất của thần Đất nặn ra người Nam và người Nữ. Hai người
tự cho là anh em nhưng vẫn phải lấy nhau sinh ra một quả
bầu đầy hột; mỗi hột thành một giống người. Hồng thủy Một
nhà có ba anh chị em. Người em út và người chị sống sót
sau nạn Hồng thủy (Chắc rồi cũng lấy nhau như thần thoại
trên) Không có
(*)
Theo Hoàng Trọng Miên, Việt Nam Văn Học Toàn Thư II, Cổ
tích (Saigon, 1959), tr 78.
(**) Liệu có chịu ảnh hưởng gì về nghi lễ thờ hai vợ chồng
thần Shiva và Parvâti của Ấn độ, thờ dưới hình thức hai
sinh thực khí linga và yoni?
(***) Bridád-âranyaka, I,4 (xin đọc : Lê Xuân Khoa, Nhập
Môn Triết Học Ấn Độ, Saigon : Bộ Quốc Gia Giáo Dục, 1965,
chương “Upanishad”, tr 124-73).
(****) Phủ nội cũng viết là P’u Noi. Tên đầy đủ là Kha
P’ai P’u Noi. Tiếng Lào P’u Noi có nghĩa là “núi nhỏ”. Về
sau người ta có khuynh hướng muốn hiểu chung là “những
người ở miền núi nhỏ”. (Xin đọc Colonel Henri Roux,
“Quelques Minorités Ethniques du Nord Indochine”,
France-Asie 92-93 (Janvier-Février, 1954.)
THẦN
THOẠI VIỆT NAM
TRỜI
Ngày xưa, trước tất cả mọi sự, đã có ông trời. Trời là một
bậc quyền phép vô song ở trên cao, làm ra tất cả : trái
đất, núi non, sông biển, mưa, nắng. Trời sinh ra tất cả
loài người, muôn vật, cỏ cây …
Trời thấy tất cả, biết hết mọi sự xảy ra ở thế gian. Trời
là cha đẻ muôn loài, xét đến muôn việc, thưởng phạt không
bỏ ai, không ai tránh khỏi lưới trời, mọi việc đều do trời
định. Do đó, mà con người tin có đạo Trời, và thường nói
Trời sinh Trời dưỡng và đến khi chết thì về chầu Trời.
Trời cũng có vợ, gọi là bà Trời và mỗi khi hai ông bà giận
dỗi nhau là lúc trời vừa mưa vừa nắng. Mỗi lúc Trời giận
loài người lầm lỗi ở thế gian, thì giáng xuống thiên tai :
bão táp, lụt lội, hạn hán …
Giang sơn của Trời là từ mặt đất lên đến trên cao, có chín
tầng trời.
Từ sau khi chịu ảnh hưởng văn hóa Trung quốc, ông Trời
Việt nam cũng được gọi là Ngọc Hoàng cho văn vẻ.
MẶT
TRỜI VÀ MẶT TRĂNG
Mặt Trời và Mặt Trăng là hai chị em, con của Trời. Công
việc của Trời giao phó cho hai cô con gái là hàng ngày
phải thay phiên nhau đi xem xét thế gian. Cô chị Mặt Trời
ngồi kiệu có bốn người khiêng đi. Bọn khiêng kiệu gồm có
hai lớp già và trẻ thay phiên nhau. Gặp phải bọn khiêng
kiệu già đi chậm, cô Mặt Trời phải ngồi lâu, ngày ở dưới
trần hóa dài ra. Đến lượt bọn trẻ khiêng kiệu đi mau, cô
Mặt Trời được chóng công việc về sớm thì ngày ngắn lại.
Cô em Mặt Trăng tính tình nóng nảy không kém gì cô chị làm
cho thiên hạ ở mặt đất suốt cả ngày đã phải nóng bức vì cô
chị , đến đêm lại cũng phải khó chịu vì cô em. Loài người
than thở đến tai nhà Trời. Bà mẹ mới lấy tro trát vào mặt
cô Mặt Trăng.Từ đó cô em đổi tính ra hết sức dịu dàng,
khác hẳn với cô chị, nên được người dưới trần ai cũng
thích. Mỗi khi cô ngoảnh mặt xuống trần là lúc đó trăng
rằm. Ngoảnh lưng lại là ba mươi; ngoảnh sang phải, sang
trái là trăng thượng huyền hay hạ huyền. Hôm nào trăng
quầng là lúc vết tro trát mặt hiện ra.
Người ta nghe nói rằng chồng của hai nữ thần Mặt Trời và
Mặt Trăng là một con gấu. Mỗi lần Gấu đến với vợ là sinh
ra nguyệt thực hay nhật thực. Lúc đo người dưới trần làm
ầm ĩ lên, đánh trống, khua chiêng, gõ mõ, để cho gấu ra xa
vì gấu đi lại với vợ, che lấp Mặt Trời, Mặt Trăng, làm hại
cho mùa màng.
THẦN
TRỤ TRỜI
Thuở trời đất còn mịt mù hỗn độn, tự nhiên hiện lên một vị
thần to lớn khác thường, đầu đội trời, chân đạp đất, đào
đất, vác đá đắp thành một cái cột to cao để chống trời
lên, mà phân chia ra trời đất. Trời như một cái vung úp,
đất bằng như một cái mâm vuông, chia ra làm bốn hướng
đông, tây, nam, bắc. Chỗ giáp giới trời đất gọi là chân
trời.
Khi đã chống trời lên cao rồi, thần phá bỏ cột trụ đi, ném
tung vãi đất và đá khắp tứ phía làm thành những đồi, núi,
đảo khiến mặt đất hóa ra chỗ cao chỗ thấp. Còn chỗ thần
đào đất để đắp cột chống trời về sau đầy nước thành biển.
Dấu vết cột chống trời ngày nay người ta cho là ở núi
Thạch Môn thuộc về tỉnh Sơn Tây, Bắc Việt, cũng gọi là núi
Không Lộ (đường lên trời), hay Kình Thiên Trụ (cột chống
trời).
Dân chúng còn có câu hát lưu hành nhắc nhở đến công việc
của ông Trụ Trời vào thuở khai thiên lập địa :
Nhất ông đếm cát,
Nhì ông tát bể,
Ba ông kể sao,
Bốn ông đào sông,
Năm ông trồng cây,
Sáu ông xây rú,
Bảy ông trụ trời.
Chú thích : Theo giáo sư Trần Ngọc Ninh (Bài báo đã dẫn),
thì bài đồng dao trên đây là nói ông Trời hay đấng tạo hóa
của người Việt đã làm ra cõi thế với bảy công trình được
tuần tự thực hiện trong bảy ngày như vậy.
SÁNG
TẠO VẠN VẬT
Sau lúc dựng xong vũ trụ, ông Trời bắt đầu tạo ra vạn vật.
Tương truyền rằng ban đầu Trời dùng những chất cặn còn sót
lại trong trời đất mà nặn ra đủ mọi giống vật, từ những
con to lớn đến những con bé nhỏ như sâu bọ. Sau đó, Trời
mới gạn lấy chất trong để nặn con người. Do đó mà loài
người khôn hơn các giống vật.
Về công việc nặn ra người, Trời giao cho mười hai nữ thần
khéo tay mà hạ giới vẫn gọi là mười hai bà mụ. Mười hai bà
mụ mỗi người làm một công việc khác nhau. Bà nặn tay nặn
chân, bà nặn tai, bà nặn mắt, bà nặn cơ quan sinh dục, bà
dạy bò dạy lật, bà dạy nói dạy cười. Vì có bà mụ đãng trí
nên giống người có kẻ á nam, á nữ vì thiếu mất sinh thực
khí.
Khi sáng tạo ra loài người, Trời có ý định cho họ sống mãi
khỏi phải chết, hễ đến già rồi thì nằm yên một nơi trong
ít lâu tự nhiên lớp da ngoài thay đổi, bỏ lốt già đi mà
hóa lại trẻ, trái hẳn với giống rắn, vì bản chất độc ác
nên chỉ sống đúng tuổi rồi phải chết. Một vị thần được
phái xuống hạ giới để thi hành việc đó không ngờ lại gặp
nhằm loài rắn trước. Lũ rắn biết được sứ mạng của thần là
xuống tuyên án chết cho loài chúng nên mới rủ nhau lại
hàng vạn con xúm vây lấy sứ nhà Trời, nhất quyết bắt thần
phải nói lại : “Rắn già rắn lột, người già người tuột vào
săng”. Nếu không thì lũ rắn quyết một mất một còn với
thần. Thấy lũ rắn dữ tợn chỉ chực hại mình, thiên sứ đành
phải nghe lời chúng. Do đó mà loài rắn được lột xác sống
mãi, còn loài người đến khi già phải chết.
Khi Trời hay tin, giận thiên thần đã làm trái với ý định
của mình, mới đày xuống hạ giới làm kiếp bọ hung.
TU BỔ
CÁC GIỐNG VẬT
Sau khi đã tạo ra vạn vật và con người, Trời thấy còn có
sự thiếu sót ở các giống vật nên sai ba vị thần xuống hạ
giới để bù đắp cho các giống vật nào cơ thể còn chưa được
đầy đủ. Các giống vật hay tin đua nhau đến để xin thần nhà
trời tu bổ cho các chỗ thiếu sót cần thiết.
Khi đã phân phối mọi vật liệu cho các giống vật vừa hết
thì có con chó và con vịt cùng đến một lần xin mỗi con một
cẳng thiếu, vì chó mới có ba chân, vịt chỉ mới có một từ
lúc Trời sinh ra. Thần hết cả vật liệu, kiếm cách từ chối.
Song thấy hai con vật van nài quá, thần mới bẻ tạm chân
ghế chắp cho chân sau con chó bị thiếu và lấy que cây chắp
cho chân con vịt rồi dặn chó và vịt khi nào ngủ nhớ giơ
cẳng chắp lên, chớ để xuống đất sợ hư đi. Chó và vịt lạy
tạ ra về. Tuân theo lời thần dặn, từ đó lúc nào đi ngủ,
hai giống vật này cũng đều co một cẳng lên trên không.
Các thần đang sửa soạn về trời thì bỗng có mấy loại chim
chiền chiện, chìa vôi, ốc cau, mỏ nhác … cùng đến một lúc
kêu nài vì nỗi Trời đã nặn chúng thiếu mất cả hai chân. Ba
thần thoạt cũng từ chối, lấy cớ là đã hết vật liệu đem
theo, song lũ chim một mực nài nỉ, bảo rằng vì chúng không
có chân nên đến chậm, cố khẩn cầu thần giúp cho. Một vị
thần thấy gần đó có bình hương mới bẻ lấy một nắm chân
hương làm cho mỗi con chim một cặp chân. Thấy đôi chân
mong manh quá, chim kêu lên : “Trời ơi ! Trông que nhang
thế này thì đậu làm sao được!”. Thần bèn khuyên bảo :
“Không việc gì đâu, cứ chịu khó giữ gìn một chút là được.
Khi nào muốn đậu thì hãy đặt nhớm chân xuống đất xem có
vững không đã rồi hãy đậu.” Do đó mà về sau các giống chim
này cứ chới với nhún hai ba lần thử đặt chân trước rồi mới
đậu.
LÚA
VÀ CỎ
Một hôm Trời ngự giữa lưng trời, phán hỏi loài người muốn
điều gì trước nhất. Tổ tiên chúng ta xin một ngày hai bữa
cơm.
Trời bèn hóa phép cứ mỗi ngày có một hạt lúa khổng lồ lăn
qua khắp các cửa nhà. Các bà chỉ việc đưa tay ra hứng là
có số gạo đủ ăn trong ngày. Sau mỗi ngày làm xong phận sự,
hạt lúa được Trời hóa phép trở lại lớn như cũ. Người ta
chỉ cần quét dọn nhà cửa sạch sẽ để tiếp rước hạt ngọc của
Trời lăn đến cửa.
Có một người đàn bà kia tính tình lười biếng không nghe
lời dặn của Trời. Khi hạt lúa lăn đến cửa không thấy chủ
nhà quét dọn tiếp rước mình, bèn quay sang nhà khác. Người
chủ nhà tức giận cầm chổi rượt theo, đập một cái thật mạnh
làm cho hạt ngọc vỡ tan từng mảnh. Loài người phải nhịn
đói một thời gian, bèn đi thưa với Trời. Trời bảo rằng :
“Các người không kính nể hạt ngọc của ta, từ đây các ngươi
phải làm hết sức mình để cho hạt ngọc được sống dậy. Mỗi
người phải đi tìm mảnh gạo vỡ của ta đem về, xới đất, tưới
nước, săn sóc cho đến khi trổ bông sinh hạt. Ta sẽ giúp
các ngươi làm việc. Ta sẽ làm mưa và nắng…
Từ đó loài người bắt đầu trồng lúa.
Cũng vào lúc sinh ra lúa, Trời sai một thiên thần đưa
xuống hạ giới một số hạt giống lúa và một số hạt giống cỏ
vãi ra khắp mặt đất để nuôi người và vật. Ban đầu thần
gieo tất cả giống cỏ trong tay trái. Cỏ mọc rất nhanh, lan
tràn rất mạnh đến nỗi hôm sau, Thần chỉ mới gieo hết một
số hạt giống lúa ở trong tay phải thì không còn một khoảng
đất nào để gieo nữa. Thần đành đem nửa số hạt giống lúa về
trời. Do đó mà ở trên mặt đất cỏ mọc nhiều mà lại rất khỏe
còn lúa thì ít lại mọc rất khó khăn, nếu không chăm bón
làm cỏ thì bị cỏ át mất.
Khi biết rõ việc ấy, Trời liền nổi giận đày thần xuống
trần hóa làm con trâu, ăn cỏ đời này qua đời khác và phải
kéo cày cho loài người trồng lúa. Trời đặt ra một vị thần
để trông nom về lúa. Thần Lúa là một cụ già râu tóc bạc
phơ, thường hay chống gậy đi đó đây.
THẦN
SÉT
Trong số các thần nhà trời, thần sét là một vị hung dữ,
mặt mũi nanh ác, quát tháo dữ dội, mình mảy đen thui, chỉ
vận một cái khố, lưng đeo trống, tay cầm một lưỡi búa đá.
Thần Sét chuyên thi hành lệnh Trời đã xử công việc ở trần
gian theo luật thiên đình. Hành động của thần biểu lộ sự
thịnh nộ của Trời. Theo lệnh Trời, thần Sét xử phạt những
người làm tội ác có hại đến nhân mạng mà khéo che đậy,
hoặc luật pháp trần gian không xét xử tới. Thần Sét cũng
đánh những ma quỷ , loài vật, cây cỏ tu luyện thành tinh
rồi tìm cách hãm hại người trần …
Mỗi lần xử án, thần Sét thường đánh trống đeo bên mình làm
thành tiếng sấm (cho nên người ta cũng gọi thần Sét là ông
Sấm), rồi thần tự trên trời nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ
vào đầu tội nhân và bổ ngay búa vào. Có khi thần bỏ luôn
lưỡi búa đã đánh tội nhân vì bận việc phải đi một nơi. Do
đó, thỉnh thoảng người ta nhặt được lưỡi tầm sét của thần
Sét quẳng lại trên mặt đất.
Thần Sét thường ngủ về mùa đông, vào khoảng tháng hai,
tháng ba mới thức dậy đi làm việc.
Tính tình thần Sét cực kỳ nóng nảy, hễ được lệnh Trời sai
là đi ngay; hễ thấy là đánh liền. Cho nên cũng có lúc đánh
lầm làm cho người, vật chết oan. Vì thế mà thần Sét có lần
bị Trời phạt vì đánh lầm người vô tội, nằm yên không được
cựa quậy ở một góc rừng trên trời. Con gà thần của Trời
thỉnh thoảng lại đến mổ một cái đau điếng mà thần Sét đành
phải nằm im. Cho nên sau khi được tha rồi, thần Sét phải
thói quen hễ nghe thấy tiếng gà là giật mình. Do đó mà mỗi
lầy có sấm chớp, sợ thần Sét xuống, người ta thường bắt
chước tiếng gà để dọa thần Sét tránh đi nơi khác.
THẦN
MƯA
Thần mưa là thần hình rồng, thường xuống hạ giới hút nước
biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra
làm mưa cho thế gian có nước uống và cầy cấy, cây cỏ trên
mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi
phân phác nước cho các nơi. Thần Mưa có tính hay quên nên
có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán; có vùng lại đến
luôn làm thành lụt lội. Do đó mà có lần ở hạ giới cóc phải
lên kiện Trời vì thần Mưa vắng mặt lâu ngày quá.
Công việc một mình phân phối nước khắp mặt đất rất là nặng
nề. Thần Mưa có khi không làm hết nên có lần Trời mở một
cuộc thi chọn các giống thủy tộc có tài trở nên thành rồng
hút nước phun mưa, giúp sức thần Mưa. Cuộc thi rồng đó,
Trời chọn lấy địa điểm ở cửa Vũ (Vũ môn) thuộc Hà Tĩnh
ngày nay. Do đó mà trong dân gian đã có câu hát về việc cá
gáy hóa rồng :
Mồng ba cá đi ăn thề,
Mồng bốn cá về cá vượt Vũ môn.
THẦN
GIÓ
Thần Gió là một vị thần không đầu có một cái quạt thần để
theo lệnh Trời mà làm ra gió hay bão ở thế gian. Thần gió
thường hợp sức với thần Mưa, hoặc thần Sét. Cũng như thần
Sét, thần Gió biểu lộ sự giận dữ của Trời đối với loài
người bằng các gây nên bão táp để trừng phạt.
Mỗi lúc đồng bằng đang yên tĩnh tự nhiên bỗng nổi lên một
trận gió xoáy, đó là lúc thần Gió đi chơi và người ta gọi
là thần Cụt Đầu.
THẦN
ĐẤT
Thần Đất trông nom khắp mặt đất, thường hiện dưới hình một
cụ già to béo, biết hết mọi việc ở trần gian, cứ đến bảy
ngày cuối năm là lên thượng giới để chầu Trời, cũng như
thần Bếp. Trong mấy ngày Thần vắng mặt, mặt đất ngừng hoạt
động, đến ba mươi tháng chạp, Thần trở về, muôn vật bừng
tỉnh dậy. Cũng trong khoảng đó, người ta không dám động
vào đất của Thần, phải đợi đến mùng hai đầu năm sau khi
làm lễ động thổ cúng thần Đất rồi người ta mới lại đào xới
đến đất, hoặc cày bừa.
THẦN
NÚI
Thần Núi có nhiểu tên như ông Chon Von, ông Cao Các, hoặc
là Cao Sơn Đại Vương hay đức Thượng Ngàn. Cũng như mỗi
vùng có một ông thổ địa, mỗi núi cũng có một vị sơn thần.
Thần thường hiện thành một ông già râu tóc bạc phơ, cai
quản mọi cây cối thú vật thuộc vùng núi non của thần.
THẦN BIỂN
Có sự tích kể thần Biển đội lốt một con rùa khổng lồ, ở
ngoài khơi biển Đông, thường chỉ có công việc thở nước ra
và hít nước vào để làm mức thủy triều lên xuống, ngày này
qua ngày khác. Thỉnh thoảng thần làm sóng to nước lớn. Ấy
là những lúc biển động, có những ngọn sóng cao như núi mà
người miền biển vẫn gọi là sóng thần.
Cũng có sự tích rất cảm động kể rằng trước khi làm thần
Biển, nữ thần này là một thiếu nữ ở trên đảo, nổi tiếng là
thương yêu anh em. Nàng có bốn người anh em đều là người
chài lưới, quanh năm sống trên thuyền ở ngoài biển cả.
Một hôm trong lúc bốn người anh em đi biển, cô gái tự
nhiên chết giấc rất lâu. Người chung quanh tưởng là cô bị
ngộ gió chết mới đổ thuốc cho tỉnh lại. Nhưng khi sống
lại, cô trách sao lại gọi mình tỉnh dậy quá sớm. Sau đó,
ba người anh kể lại rằng trong lúc đi biển, họ gặp phải
một cơn bão lớn giữ dội, được cô em hiện hồn lên cứu họ
thoát khỏi tai nạn hiểm nghèo. Người anh thứ tư đi trên
một chiếc thuyền khác mất tích luôn, không thấy trở về,
chỉ vì cô gái đã bị gọi khỏi cơn đồng thiếp trước khi cứu
được anh.
Sau việc lạ lùng đó ít lâu thì cô gái chết. Cô từng hiện
ra nhiều lần cứu các thủy thủ bị nạn hoặc giúp bắt bọn
cướp biển, cùng làm mưa cứu mùa màng bị hạn nắng. Ngọc
Hoàng thấy thế mới phong cô làm thần Biển.
Người ta hình dung thần là một người con gái ngồi trên đầu
ngọn sóng, đầu đội mũ triều thiên, tay cầm hốt ngọc.
THẦN BẾP
Thần Bếp, cũng gọi là Táo Quân, có nhiệm vụ ghi chép những
hành vi và lời lẽ của mọi người ở trong gia đình thần
trông nom. Mỗi năm đến ngày hai mươi ba tháng chạp, thần
lên trời để tâu mọi việc với Ngọc Hoàng và cũng do lời
trong sớ của thần mà gia đình thần ở trong năm tới sẽ gặp
sự lành hay sự dữ .
Bộ hạ của thần Bếp có có chép (cá gáy) để thần cỡi lên
trời và nhện để giúp thần báo tin cho người.
Thần Bếp gồm có bộ ba, một vợ hai chồng, theo sự tích sau
đây :
Ngày xưa có hai vợ chồng chú tiều kia rất nghèo khổ, lấy
nhau đã lâu mà không con. Người vợ rất thương yêu chồng,
nhưng người chồng lại có tính hay rượu chè và đánh đập vợ.
Ban đầu người vợ còn cắn răng chịu sự hành hạ, nhưng sau
người chồng hà hiếp quá, một hôm vác cây đuổi vợ, vợ mới
trốn đi.
Chị tiều trốn vào rừng thấy có một túp lều tranh, đến gõ
cửa xin ở đậu. Chủ nhà là một người thợ săn. Sau khi nghe
chị tiều kể sự tình, bằng lòng cho ở đậu. Được ít lâu sau,
hai người lấy nhau, chồng rất thương yêu vợ.
Về phần chú tiều, sau khi vợ bỏ đi, đâm ra hối hận, mới
quyết đi tìm vợ về. Chú tiều cũng đi vào rừng, gặp túp lều
tranh trong lúc người thợ săn đi vắng chỉ có vợ ở nhà. Chú
tiều gõ cửa xin vào nghỉ chân, ngạc nhiên lại thấy vợ mình
ở đây, mới khóc lóc năn nỉ vợ trở về. Người vợ cũng khóc
theo tỏ ý còn thương chồng cũ.
Hai người đang nói chuyện thì có tiếng người thợ săn về.
Người vợ hoảng hốt bảo chồng cũ trốn vào đống rơm. Người
thợ săn vào đến cửa bảo vợ :
- Bữa nay tôi săn được con thỏ. Vậy mình hãy lấy lửa đốt
rơm trước nhà để thui con mồi.
Người vợ rụt rè một lúc. Người chồng xách thỏ ra lấy rơm
đốt, lửa cháy bắt qua đống rơm, chú tiều rãy rụa một hồi
rồi chết trong đó. Người vợ đau lòng quá thương chồng cũ
hóa ra giết chồng, mới nhảy vào đồng lửa đang cháy. Người
thợ săn thấy vợ chết thương quá, tưởng mình làm điều gì
trái nghĩa cũng nhảy vào đống lửa chết theo.
Trời cảm vì tình yêu của ba người cho hóa thành ba ông
táo, chụm đầu vào nhau trong bếp lửa.
THẰNG
CUỘI VỚI CUNG TRĂNG
Những đêm trăng sáng, nhìn lên mặt trăng, người Việt như
nhìn thấy hình ảnh một anh chàng ngồi dưới bóng một cây đa
tươi tốt. Người ta gọi đó là “thằng Cuội ngồi gốc cây đa”.
Sự tích thằng Cuội như sau đây :
Một hôm Cuội vào đốn củi ở trong rừng, lớ rớ gặp một ổ bốn
con hổ con, tiện tay cầm rìu, Cuội đập chết liền, nhưng
chợt nghe tiếng hổ rống ở đàng xa, Cuội biết hổ mẹ đã tới,
sợ quá, vội leo tót lên ngọn cây ở kề bên. Cuội đã yên
thân, mới dám cúi xuống, thì thấy hổ mẹ đang lồng lộn gầm
lên rùng rợn. Rồi hổ im và đi về phía suối ở bên trái.
Cuội ráng hết sức mình nhìn theo thấy hổ mẹ đến gần một
cây giống như cây đa nhỏ. Hổ nhảy lên mấy bận đớp được một
ít lá, sau ngậm lá đem về ổ, nhau dừ mớm cho con, chỉ một
lát sau sống lại cả bốn. Xong xuôi, mẹ con đàn hổ cùng dắt
díu nhau đi.
Cuội vội vàng tụt xuống, ra bờ suối đào gốc cây quý ấy,
giữ đủ cành lá, rễ con rễ cái vác về. Cuội trồng cây ấy ở
vườn sau, và từ đấy trở đi làm thuốc cứu người, dù ai đã
nhắm tắt hơi, Cuội chỉ nhai một ít lá mớm cho là y sống
lại.
Lẽ cố nhiên Cuội quý cây hồi sinh ấy lắm, ngày nào trước
khi vào rừng đốn củi cũng dặn vợ : “Có đái thì đái bên
Tây, chớ đái bên Đông, cây giông lên trời”. Dặn đi dặn
lại, dặn mãi làm cho người vợ bực mình phát cáu. Một buổi
chiều kia, khi vợ Cuội ra vườn sau đi tiểu, trông thấy cây
quý liền tự nghĩ : “Đã khỏe dặn bà, thì bà cứ đái xem
sao”. Ai ngờ vừa phóng uế xong, cây bỗng long gốc lừng
lững bay lên. Cuội vừa ở rừng về, thấy cây đã lên quá đầu
người, hốt hoảng không nói năng gì, chỉ kịp lấy rìu móc
vào rễ cây, chực kìm cây ở lại với mình, nhưng cây vẫn cứ
bay thẳng, mà Cuội cũng nhất định không buông. Do đó, cây
lên đến cung trăng và từ đấy cho tới bây giờ Cuội còn ngồi
lại gốc cây ở trên cung Quảng.
Trẻ con Việt Nam vẫn có câu ca :
Thằng Cuội ngồi gốc cây đa,
Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời.
Cha còn cắt cỏ trên trời,
Mẹ còn cỡi ngựa đi chơi cầu vồng.
ĐỊA
NGỤC VÀ DIÊM VƯƠNG
Thế giới phía dưới mặt đất của loài người gọi là cõi âm do
một vị thần được Trời giao cho cai quản gọi là Diêm Vương.
Thế giới địa ngục chia ra làm thập điện, do mười vị thập
điện Diêm Vương xét xử. Trong mười vị vương ở cõi âm, Diêm
Vương là chúa tể trên hết. Những hồn chết khi xuống cõi
âm, trước tiên phải qua Diêm Vương xét xem lúc sinh thời,
nếu có nhúng tay vào tội ác thì Diêm Vương mới giao cho
chín vị kia trừng phạt. Vị thứ nhất trị những kẻ cho vay
nặng lãi, những thầy lang dốt nát làm chết oan người ta;
vị thứ hai trị những tham quan ô lại, những kẻ ác khẩu, vu
khống; vị thứ ba trị những kẻ hà tiện, những kẻ làm vàng
bạc giả, những con buôn bất lương, những kẻ nguyền rủa
trời đất; vị thứ tư trị những kẻ sát nhân, trộm cướp, dâm
dật; vị thứ năm trị những kẻ tà bậy lộng ngôn; vị thứ sáu
trị những kẻ đào mồ mả người khác, ăn hoặc bán thịt người;
vị thứ bảy trị những kẻ bất hiếu; vị thứ tám trị những kẻ
đốt nhà cùng coi những người chết vì tai nạn rủi ro; vị
thứ chín có nhiệm vụ trông nom cho hồn người chết đầu
thai.
Thế giới cõi âm là một thành trì lớn, những hồn người chết
phải qua cửa Ngạ quỷ (Quỷ môn quan). Vào đây, con sông
Nại-hà bọc quanh thành, có ba cái cầu. Cầu bằng vàng cho
những hồn hóa thành thần thánh. Cầu bằng bạc cho những hồn
nhân đức. Còn cầu dành cho những hồn tội lỗi bề ngang chỉ
có ba bước, không có thành cầu. Cầu dài nhiều dặm, hồn qua
cầu khó tránh khỏi rơi xuống sóng nước cuồn cuộn chảy bên
dưới làm mồi cho rắn đồng chó sắt tranh nhau cắn xé. Hồn
người chết chẳng những phải chịu trách nhiệm về những hành
vi trong đời sống vừa qua, mà còn ở các đời trước nữa. Hồn
không thể nhớ được vì đã ăn cháo lú để quên hết , qua mỗi
lần ra khỏi địa ngục. Song ở thập điện có sẵn một cái
gương lớn gọi là gương tội ác. Hồn nhìn vào trong gương sẽ
thấy rõ hình dáng mình trong các kiếp trước cùng những tội
lỗi đã gây nên. Diêm Vương căn cứ vào các tội lỗi hiện ra
trong gương mà kết án, chịu các cực hình rồi đầu thai
thành thú vật.
Còn những hồn đã làm điều tốt lành thì được đưa về thế
giới Tây phương cực lạc, hoặc đầu thai kiếp khác thành
thần hay thành người.
Sau khi ăn cháo lú rồi, nếu hồn phải hóa kiếp làm loài
vật, thì quỷ thập điện khoác lên vai hồn lớp da con thú sẽ
đầu thai rồi đưa qua cầu khổ ải ở trên một dòng sông sâu
nước đỏ màu máu. Hồn bị đẩy xuống sông cho dòng nước cuốn
trôi đi qua kiếp khác. (Cũng có thuyết cho rằng hồn phải
bước lên bánh xe pháp luân để bánh xe quay đẩy lên cõi
trần.)
Còn những hồn chết oan uổng trước ngày giờ đã ghi trong sổ
sinh tử, dù tự sát hay chết vì tai nạn đều bị dẫn vào
thành Oan Hồn Uổng Tử hóa thành quỷ đói, quỷ khát. Muốn
đầu thai lại, hồn phải kiếm được hồn khác thay thế. Muốn
được như thế, sau một thời gian ở âm phủ, những hồn này
được phép về trần, đến tại nơi đã chết trước kia, làm cách
nào cho ai đi qua đó bị cám dỗ chết theo như họ, thì họ
mới đầu thai lại được.
Đi lại chín tầng địa ngục để cứu độ những linh hồn tội lỗi
là Địa Tạng Bồ Tát . Thuở sinh thời, Địa Tạng là một nhà
sư trẻ tuổi có phát lời nguyền như vậy và được Phật tổ
giao phó cho việc ấy. Địa tạng có dáng một nhà sư, tay
phải cầm gậy sắt, tay trái cầm hòn ngọc chiếu sáng đường
đi dưới cõi âm.
TÂY
PHƯƠNG CỰC LẠC
Những hồn người hiền đức ở cõi Tây phương Cực lạc, có cây
lá ngọc cành vàng, hồ sen hoa nở muôn đời, cát bằng vàng
ròng dưới đáy nước, ven hồ cỏ lấp lánh bảy sắc ngọc. Các
loài chim đều có lông ngũ sắc, tiếng hót lên thành lời ca
đạo đức. Mưa tòan bằng hoa phủ lên mặt đất.
Ở cõi Cực lạc, người ta sống một đời đều đặn như tu hành.
Mỗi buổi sáng hừng đông, đem hoa đi tặng tất cả chư Phật ở
các thế giới khác, đến trưa mới về ăn. Tai luôn luôn nghe
những lời chim hót, gió thổi qua cây ngọc, khiến người ta
nghĩ đến Phật pháp và chư Phật, không còn luân hồi khổ ải
nữa.
Những người hiền đức, đến giờ chết, lòng sẽ không bị vẩn
đục, vì Phật sẽ hiện ra đưa linh hồn họ theo vào tòa sen,
cho đến khi sạch hết bụi trần, hồn sẽ từ trong hoa nở ra,
bay về cõi Tây phương Cực lạc.
TRUYỆN LẠC LONG QUÂN
Lạc Long Quân là thủy tổ của giòng giống Lạc Việt nhà.
Cứ theo tục truyền thì vua Đế Minh là cháu ba đời vua Thần
Nông, đi tuần thú phương Nam, đến núi Ngũ Lĩnh (thuộc tỉnh
Hồ Nam bây giờ), gặp một nàng tiên lấy nhau, đẻ ra người
con tên là Lộc Tục. Sau Đế Minh truyền ngôi lại cho con
trưởng là Đế Nghi làm vua phương Bắc và phong cho Lộc Tục
làm vua phương Nam, xưng là Kinh Dương Vương, quốc hiệu là
Xích Quỷ. Bờ cõi nước Xích Quỷ bấy giờ phía Bắc giáp Động
Đình Hồ (Hồ Nam), phía Nam giáp nước Hồ Tôn (Chiêm Thành),
phía Tây giáp Ba Thục (Tứ Xuyên), phía Đông giáp bể Nam
Hải.
Kinh Dương Vương xuống thủy phủ, cưới con gái vua Động
Đình là Long Nữ, sinh ra Sùng Lãm tức là Lạc Long Quân.
Diệt
Ngư Tinh:
Hồi bấy giờ dân cư ở miền duyên hải đang bị một con cá to
lớn đã sống không biết bao nhiêu đời thành tinh, phá hoại
khủng khiếp. Mình nó dài hơn năm mươi trượng, có nhiều
chân giống như chân rết, biến hóa vô cùng, linh dị khó dò
được; mỗi khi đi đâu thì nổi cơn mưa gió, hay ăn thịt
người, ai cũng đều sợ hãi. Chỗ ở của nó là một cái hang
lớn thông xuống đáy biển, bên trên là một dãy núi đá ngăn
vùng duyên hải ra làm hai. Ngư tinh lấy đá lấp ngang làm
cho eo biển hẹp lại. Dân chúng đôi bên muốn qua lại với
nhau phải đi thuyền theo con đường độc nhất đó. Ngư tinh
nằm ở hang đá, đánh thấy hơi người là làm nổi sóng lên cho
thuyền lật để ăn thịt.
Lạc Long Quân thương dân bị hại mới làm một con thuyền
lớn, ra lệnh cho Thủy Dạ Xoa cấm Thần Biển không được làm
gió xoắn, rồi chèo thuyền đến núi Ngư Tinh, giả đem một
người đến cho Ngư Tinh ăn. Ngư Tinh há miệng toan nuốt thì
liền có một khối sắt nướng đỏ liệng vào trong miệng. Ngư
Tinh vùng vẫy nhảy đến đánh thuyền. Đôi bên chiến đấu suốt
ba ngày đêm. Long Quân chém được khúc đuôi, lột da căng
lên một hòn đảo giữa biển, nay gọi là đảo Bạch Long Vĩ.
Đầu Ngư Tinh hóa thành một con hải cẩu, bị Lạc Long Quân
rượt theo chém chết, vứt đầu lên núi đá, nay gọi là núi
Đầu Chó (Cẩu Đầu Sơn). Khúc mình của Ngư Tinh bị sóng đẩy
trôi dạt vào xứ Man Cầu. Vì vậy mà ngày nay người ta còn
gọi là Cẩu Man Cầu.
Diệt
Hồ Tinh
:
Bấy giờ ở đất Long Biên (Hà Nội ngày nay) về mạn phía Tây,
sát sông Hồng Hà, có một hòn núi đá có hang sâu rộng,
người ta vẫn gọi là động Con Cáo (Lỗ Hồ Đỗng). Đó là con
cáo chín đuôi, sống hơn một nghìn năm thành ra yêu quái,
có phép thuật biến hóa ra nhiều hình trạng, có lúc hóa
người, lúc hóa khỉ, đi khắp cả nhân gian. Tới đâu, cáo
quấy phá lộng hành tới đó, dân chúng ngày đêm nơm nớp lo
sợ hoang mang. Quanh vùng hang nó ở, dân chúng phải bỏ đất
đai, dời nhà cửa đi nơi khác. Lúc bấy giơ,ụ ở dưới chân
núi Tản Viên có giống người Mán biết cày ruộng, dệt vải,
may áo trắng mà mặc, nhân đó gọi là Bạch Y Man (Mán áo
trắng). Con cáo chín đuôi cũng từ miền xuôi lên tới đó hóa
ra người áo trắng nhập bọn, cùng những người Mán ca hát,
dụ dỗ được người con trai con gái nào thì đem về nhốt ở
hang đá.
Lời ta thán của dân đến tai Lạc Long Quân. Thần mới tìm
đến động huyệt Hồ Tinh. Một cuộc giao chiến khủng khiếp
diễn ra. Hồ Tinh giở hết các pháp thuật biến hóa những
mong hại đối phương, song gặp phải tay địch thủ cao cường
mưu trí, con quái vật sau cùng thấy mình đuối thế đành bỏ
chạy. Lạc Long Quân đã cho bao vây kín chặt quanh cửa
hang, nổi lửa làm hàng rào chặn Hồ Tinh lại, dùng gươm sắt
chém chết quái vật, xác hiện nguyên hình là một con cáo
lớn có chín đuôi. Những người bị bắt giữ trong hang đều
được Lạc Long Quân giải thoát cho về. Động con quái vật
thì bị Lạc Long Quân cho dẫn nước sông Cái vào phá hủy.
Nước tràn vào mấy ngày đêm, xoáy mạnh vào hang, đào sâu
thành cái hồ rộng, làm mất tích cả hòn núi đá, người ta
gọi là đầm Con Cáo (Lỗ Hồ Đàm), hay đầm Thây Con Cáo (Thi
Hồ Bạch), về sau đổi là Hồ Tây.
Đám dân cư bấy lâu trốn tránh nạn Hồ Tinh được gọi về ở
trên khoảng đất cao cạnh hồ, trồng trọt làm ăn ở cánh đồng
phẳng bờ phía Tây hồ Con Cáo, ngày nay còn giữ tên là làng
Hồ.
Diệt
Mộc Tinh
Sau khi trừ xong hai con quái vật ở nước và ở đồng bằng,
Lạc Long Quân lại nghe đến sự phá hoại của con yêu quái
khác ở đất Phong Châu.
Nguyên nơi đây có một cây cổ thụ đã mấy ngàn năm, vô cùng
cao lớn, um tùm che khuất cả vùng, gọi tên là cây Chiên
Đàn, một thứ cây gỗ thơm. Sau một trận bão to, cây bị trốc
gốc, tinh cây hóa thành một con yêu quái thích bắt người
ăn sống, giết hại dân gian vô kể. Người ta gọi tên nó là
Mộc Tinh.
Lạc Long Quân quyết ra tay trừ hại, song đánh nhau mấy
ngày đêm vẫn chưa hạ được con yêu. Sau Lạc Long Quân phải
cậy đến cha là Kinh Dương Vương, hai cha con mới đánh cho
Mộc Tinh bị trọng thương, phải tìm đường bỏ chạy về phía
Tây Nam rồi hóa thành quỷ Xương Cuồng.
Quỷ Xương Cuồng ẩn náu trong rừng núi được ít lâu rồi lại
quấy nhiễu dân chúng, rình mò tại các nơi hẻo lánh bắt
người ăn thịt. Dân cư ở thượng du hàng năm phải lần lượt
nộp mỗi nơi một người sống để cho nó đỡ phá hoại.
Tương truyền đến đời Đinh Tiên Hoàng, có một pháp sư Tàu
tên Dũ Văn Mâu tới bày kế mở một một hồi lớn làm trò cho
quỷ Xương Cuồng đến ăn và xem, rồi niệm bí chú tuốt gươm
chém được quỷ cùng tất cả bộ hạ của nó. Từ đó miễn được
cái họa dâng người hàng năm và sinh hoạt của nhân dân mới
được bảo toàn.
Gặp
gỡ Âu Cơ – Truyện Trăm Trứng và Chia Con :
Sau khi trừ được các mối họa lớn cho dân, Lạc Long Quân
thay cha trị dân, còn Kinh Dương Vương thì không biết đi
đâu. Lạc Long Quân dạy dân ăn mặc, bắt đầu có trật tự về
quân thần tôn ti, có luân thường về phụ tử phu phụ; hoặc
có lúc đi về Thủy phủ nhưng trăm họ vẫn được yên ổn. Dân
lúc nào có việc cần thì kêu Lạc Long Quân : “Bố đi đằng
nào, không đến mà cứu chúng con!”. Tức thì Lạc Long Quân
đến ngay, uy linh cảm ứng, không ai có thể trắc lượng
được.
Thuở ấy tại phương Bắc, Đế Nghi truyền ngôi cho Đế Lai.
Nhân khi thiên hạ vô sự, sực nhớ đến chuyện ông nội là Đế
Minh Nam Tuần gặp được tiên nữ, Đế Lai bèn khiến Xi Vưu
tạm coi việc nước để mình Nam tuần qua nước Xích Quỷ, tới
nơi vào lúc Lạc Long Quân đã về Thủy phủ. Đế Lai bèn lưu
ái thê là Âu Cơ ở lại hành tại còn mình thì tiếp tục chu
lưu khắp thiên hạ, trải xem tất cả hình thế, trông thấy kỳ
hoa dị thảo, trân cầm, dị thú, tê tượng, đồi mồi, kim
ngân, châu ngọc, hồ tiêu, nhũ hương, trầm đàn, các loại
sơn hào hải vị không thứ nào là không có, khí hậu bốn mùa
lại không nóng không lạnh. Đế Lai lấy làm ái mộ lắm, quên
cả ngày về. Nhân dân khổ sở vì sự phiền nhiễu bèn kêu cứu
đức Lạc Long : “Bố ở phương nào, nên mau về cứu chúng con
!”. Lạc Long Quân bỗng nhiên lại về, thấy nàng Âu Cơ ở một
mình, dung mạo đẹp lạ lùng, bèn hóa ra một chàng phong tư
tài mạo, tả hữu thị tùng đông đảo, nhã nhạc vang lừng. Âu
Cơ trông thấy mà lòng cũng ưng, theo về núi Long Trang.
Đến khi Đế Lai trở về, không thấy Âu Cơ, sai bộ hạ đi tìm
kiếm mọi nơi, không được đành trở về Bắc.
Long Quân và Âu Cơ ở với nhau, cách một năm sinh được một
bọc trứng, cho là điềm không hay nên bỏ ra ngoài đồng nội.
Hơn bảy ngày, trong bọc trăm trứng nở ra trăm con trai. Âu
Cơ đem về nuôi nấng, lũ trẻ chóng lớn, khỏe mạnh, trí dũng
hơn người.
Long Quân thường ở Thủy phủ để Âu Cơ cùng các con trong
cung điện trên đất. Xa chồng, Âu Cơ đâm ra nhớ quê cũ, bèn
dẫn các con về thăm phương Bắc. Bấy giờ Đế Lai cùng giòng
giõi đã bị Hoàng Đế tiêu diệt. Nghe tin Âu Cơ đưa một trăm
con trai tới bờ cõi, Hoàng Đế sợ đến báo thù, bèn đem binh
ra ngăn. Âu Cơ cùng các con quay trở lại phương Nam, gọi
Lạc Long Quân đến. Vợ chồng cha con gặp nhau ở đồng Cổn.
Âu Cơ nói :
- Thiếp ăn ở cùng chàng, sinh được trăm con trai. Nay
chàng bỏ thiếp mà đi, khiến con không cha, vợ không chồng,
thật là bi thương. Xin cho cùng theo chàng.
Lạc Long Quân nói :
- Ta thuộc giống rồng, nàng là giống tiên, thủy hỏa khác
nhau, người thích ở cạn, người ưa ở nước, tính tình đôi
bên khác nhau, không cùng ở chung với nhau một nơi lâu
được. Bây giờ một nửa các con theo ta về Thủy phủ, còn một
nửa thì ở lại với nàng. Tuy đôi bên kẻ ở rừng, người ở
biển, song đến khi có việc gì thì tin cho nhau, không được
bỏ nhau.
Trăm con trai đều cùng nghe lệnh rồi chia tay nhau mà đi,
năm mươi theo mẹ lên núi, năm mươi theo cha về biển, chi
nhau cai quản khắp nơi. Âu Cơ cùng năm mươi con ở Phong
Sơn, nay là huyện Bạch Hạc, tôn người con trưởng làm chúa,
gọi là Hùng Vương.
BÌNH
CHÚ :
1. Về Gốc Tích Dòng Giống
Dù có chịu ảnh hưởng ngoại lai nhiều hay ít, thì nguồn gốc
dòng giống và văn hóa Việt vẫn rõ ràng biệt lập hẳn với
dòng giống và văn hóa Hán tộc. Có thuyết cho rằng nền văn
hóa của Hán tộc cũng chỉ là nền văn hoá của Viêm đế (Thần
Nông) phát xuất từ phương Nam, nòi Hán chiếm đoạt lấy, sửa
đổi đi.
Cho nên khi nói đến văn hóa, nhất là khi nói đến dòng
giống mà gặp điều gì cứ muốn kéo mối liên hệ dòng giống
Việt vào với dòng giống Hán là y như có dư luận phản ứng
chống lại.
Cũng với ý trên, muốn giữ cho dòng giống một ngành độc lập
đặc biệt và cố hữu, giáo sư Trần Ngọc Ninh viết :
Theo những thần thoại cổ thì Lạc Long hay vị Tổ đời thứ
nhất của dân tộc phải là một người đầy trí đức, đã được
trời cứu khỏi nạn Hồng thủy để lập nên một nước mới. Theo
thuyết của Trung Hoa thì trận Hồng thủy xảy ra dưới đời
vua Nghiêu, đời vua Thuấn, tới ông Vũ mới bình trị được.
Kinh Thư còn có câu : “Hồng thủy ngất trời. Mênh mông bọc
núi trùm gò ! Dân dưới mê man chìm đắm.” Như vậy thì nói
rằng Lạc Long Quân cùng thời với vua Nghiêu và là cháu của
Thần Nông cùng không phải là sai lắm. Nhưng sự ngửa cổ
hướng về phương Bắc cho rằng dân Việt phải là dòng dõi Tam
Hoàng qua sự liên hệ với Kinh Dương Vương Lộc Tục thì rõ
ràng là một chuyện đặt ra khi nền văn hóa Trung Hoa đã bao
trùm đất Việt. Đó là điều ta phải minh định lại để ý nghĩa
nguyên thủy của huyền sử được rõ ràng.
(Trần
Ngọc Ninh viết, “Huyền thoại Việt Nam”, Tân Văn số 13,
tháng 5, 69, tr 5. Những dòng in ngả là do soạn giả)
2. Về Truyện Ngư Tinh :
Vẫn theo giáo sư Trần Ngọc Ninh trong bài báo thượng dẫn
thì vĩ tích thứ nhất của Lạc Long Quân giết Ngư Tinh mở
đầu cho sự tổ chức vũ trụ. Ngư Tinh là một con cá lớn đã
thành tinh, sống ở biển ăn thịt người. So sánh với các
huyền thoại khác, Ngư Tinh cũng như con rồng Tiamat hiện
thân của Hỗn mang nguyên thủy trong thần thoại Babilon, và
cũng như con rắn Naga hay con rồng Vaitha của dân Ấn, Âu …
Nhìn qua khía cạnh cơ cấu pháp, có lẽ sự cầm cái lao nướng
đỏ phóng vào họng con cá thành tinh là điều quan trọng
nhất trong huyền thoại này. Cách nướng cá ngày nay của
người Việt và nhất là người ven biển là một sự bắt chước
thần Lạc Long để khắc phục Tinh Cá. Từ sự ăn sống, nuốt
tươi, người dân cổ sơ của đất Việt đã chuyển sang một đời
sống có văn hóa, dùng lửa để biến đổi thiên nhiên trong
việc ăn uống.
Rồi mỗi năm vào ngày đầu năm, dân ta ngày nay còn giữ tục
múa lân. Con “lân” đây thực ra là con quái vật hiện thân
của Hỗn mang nguyên thủy mà thần Lạc Long đã chiến thắng
bằng uy vũ. Mùa xuân mới là lúc vạn vật tái tạo, nên phải
diễn lại huyền thoại cũ để đặt trật tự của vũ trụ trên
những nền tảng được truyền lại từ đời Tiên Tổ.
Vẫn theo giáo sư Trần Ngọc Ninh, trò chơi “Rồng Rắn” của
trẻ Việt cũng là trò chơi để nhắc nhở tới vĩ tích đầu tiên
của thần Lạc Long. Sau lời đối đáp cuối cùng : . “Cho xin
khúc đuôi …” – “Tha hồ mà đuổi”, ông thầy thuốc (hay pháp
sư) đuổi bắt khúc đuôi, Rồng Rắn chống lại, nhưng trong
cuộc giao tranh, khúc đuôi bị đứt và pháp sư rượt theo nắm
được. Đó là tấn kịch diễn lại việc thần Lạc Long diệt Ngư
Tinh.
Hai vĩ tích kế tiếp là diệt Hồ Tinh và diệt Mộc Tinh, tất
cả những huyền thoại trên đều thuộc vòng Lạc Long Quân,
mang theo những di ngôn căn bản cho dân tộc, nói chuyện
khai phá hỗn mang, trừ các yêu quái, để tạo cho dân tộc
một không gian sinh tồn, mở đầu chuyện tổ chức nhân gian.
Những thần thoại từ đời Hùng Vương trở về sau, thuộc vòng
Hùng Vương, ghi chép những nỗ lực xây dựng nếp sống thuần
túy văn hóa của dân tộc: vũ trụ quan trời tròn đất vuông
trong Truyện Bánh Dày, Bánh Chưng; lễ nghĩa, liêm sỉ, tình
anh em, tình vợ chồng trong huyền thoại Trầu Cau v.vv (Xin
đọc : Trần Ngọc Ninh, bài báo đã dẫn)
|
|
|
|
|
